صاحب‌خبر -

شفقنا- رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: تأکید بر قرائت انسانی از دین که در السنه برخی نواندیشان دینی است، دین را از خاصیت جهت دهی به بشر تهی می کند.

به گزارش شفقنا، حجت الاسلام والمسلمین احمد واعظی در همایش ملی «معنویت های نوظهور، شاخصه ها و نقدها» که به همت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی و قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان ها و فرق انحرافی دفتر تبلیغات اسلامی در سالن اجتماعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، با بیان اینکه بحث معنویت های نوظهور، یک پدیده فراملی می باشد، اظهار داشت: این مسأله صرفاً اختصاص به جامعه ما ندارد و بسیار متنوع است؛ بیش از چهار هزار نحله مختلف را احصا کرده اند که در این زمینه ها بروز و ظهور و فعالیت دارند.

در پرداختن به مسأله معنویت های نوظهور مباحث بومی را اولویت قرار دهیم

وی با تأکید بر اینکه نباید در سطح انتزاعی بحث معنویت های نوظهور مستقر شویم، گفت: کسانی که در این زمینه قدم بر می دارند، باید به این نکته توجه کنند که این وجه فراملی که معنویت های نوظهور دارد، باعث نشود که در سطح انتزاعی این بحث ها مستقر شویم؛ مسلماً هر اهل فضلی که بخواهد در یک وادی ورود کند، لازم است که در یک سطح انتزاعی و علمی تخصصی آشنایی کافی و خوبی داشته باشد اما باید در این مباحث، اولویت را به مباحث بومی خود و آنچه که به شکل انضمامی جامعه ما را درگیر کرده و حضور دارد و تأثیرگذار است، بدهیم.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به ضرورت انجام فعالیت های وضعیت شناسانه در پرداختن به مباحث معنویت های نوظهور تصریح کرد: این اولویت پرداختن به مباحث بومی عرصه معنویت های نوظهور، جنس دو نوع فعالیت است: یکی فعالیت وضعیت شناسانه است که لازم بوده تا تصویر روشن و یکسری مطالعات توصیفی و تبیینی و آسیب شناسانه از وضعیت کنونی جامعه خود در خصوص معنویت های نوظهور داشته باشیم و در آن مطالعات تبیینی به خاستگاه نشر و نمو این نوع مباحث بپردازیم.

وی افزود: گونه دوم فعالیت در این عرصه، به فعالیت های ایجابی و یا اصلاحی و یا به بهینه سازی فضای معنوی جامعه می پردازد که خروجی آن، بهداشت معنوی جامعه است؛ این نوع فعالیت ها می تواند هم وجه علمی و هم وجه اقدامات درمان گرایانه داشته باشد.

بشر به شکل فطری به امور معنوی و اخلاقی گرایش دارد

حجت الاسلام والمسلمین واعظی با بیان این که بخشی از این فعالیت های ایجابی به عرضه مناسب، مطلوب و متناسب با نیاز معنویت اسلامی بر می گردد، اظهار داشت: بشر به شکل فطری به امور معنوی  و اخلاقی گرایش دارد چرا که بشر فطرت خداخواه دارد و در بشر سرشته است و در تحولات اجتماعی همواره این عطش وجود دارد و باید با کار ایجابی مناسب این خلأ را پر کند.

ضرورت انجام اقدامات درمان گرایانه نسبت به مبتلایان به معنویت نوظهور

وی با اشاره به این که بخشی از افرادی که به بعضی از این معنویت های نوظهور دچار شده اند، نیازمند درمانگری هستند، گفت: باید بتوانیم در میان متخصصین و کسانی که مشغول به عرصه معنویت های نوظهور هستند، کسانی را داشته باشیم که عملاً بتوانند اقدامات درمان گرایانه داشته باشند و چهره به چهره حضور عینی در بستر جامعه داشته باشند و نسبت به مبتلایان اثر بخشی موردی داشته باشند.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با بیان این که شکل گیری این معنویت های نوظهور و تکثر آن علل و عوامل بسیار متشتت زیادی دارد، تصریح کرد: انواع ناکامی های روحی و روانی، سرخوردگی های سیاسی و اجتماعی و مسأله عرضه نامناسب معنویت های دینی برای رشد این معنویت های نوظهور و یارگیری در عینیت جامعه خیلی اثرگذار است.

نقش تأثیرگذار روحانیت و نواندیشان دینی در معنویت های نوظهور

وی افزود: اگر ما نگاه بومی به بحث معنویت های نوظهور داشته باشیم، جای دو نوع بحث خالی است، یکی بحث در تأثیر نهاد دین و روحانیت و حوزه های علمیه در مسأله معنویت های نوظهور و دیگری تأثیر و نقش نواندیشی دینی در این عرفان های نوظهور است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: در لایه های فرهیخته جامعه که در واقع مشتغل به امر معرفت دینی و تفسیر دین و ارائه تصویری از دین هستند، دو گروه وجود دارند، یکی روحانیت و حوزه های علمیه و دیگری آن دسته از روشنفکرانی هستند که نقطه عزیمت روشنفکری خود را ارائه تفسیرهای نوین و قرائت های نواندیشانه از دین قرار می دهند که این دو قشر معطوف به دین هستند.

تفاوت های روحانیت و روشنفکران دینی

وی گفت: تفاوت این دو بر این است که روشنفکران دینی معمولاً مخاطبان خاص دارند و قشر نخبگانی مورد خطاب شان بوده و در آحاد و لایه های معمولی جامع کمتر درگیر هستند اما روحانیت و نهادهای رسمی دینی به لحاظ گروه مخاطب، مخاطب گسترده ای دارند و از طبقات مختلف اجتماع، از قشر نخبگانی گرفته تا اقشار کاملاً معمولی مورد خطاب و تعامل با روحانیت و حوزه های علمیه هستند.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصریح کرد: تفاوت دیگر در این است که در قشر روشنفکر دینی، مقوله کنش و رفتار خیلی تأثیرگذار نیست، یعنی قالب مواجهه، صرفاً تئوریک و معرفتی است اما صرفاَ فرآورده اندیشگی و فکری روحانیت و حوزه های علمیه، پژواک در جامعه ندارد، بلکه رفتار و سلوک هم خیلی پژواک دارد، یعنی گره خوردگی روحانیت و حوزه های علمیه با دین به گونه ای است که حتی سلوک و رفتار هم می تواند پژواک اجتماعی داشته باشنه، نه فقط قالب اندیشه ای.

وی با بیان این که روحانیت و روشنفکران دینی در بحث معنویت های نوظهور دارای دو گونه ظرفیت سلبی و ایجابی هستند، افزود: این دو قشر می توانند نقش تسهیل کننده، زمینه ساز و مقدماتی برای گریز از معنویت شریعت محور و معنویت اسلامی و سوق دادن جامعه به سمت معنویت های نوظهور داشته باشند، کما اینکه اگر خوب استحصال شود، برای تأثیرگذاری ایجابی و رشد اخلاق و معنویت صحیح در جامعه ظرفیت بالایی دارند.

 ضرورت های ارائه آموزه های دینی

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با بیان این که ادبیات تعبیری در بیان وجه های مختلف دین باید همسو با تحولات اجتماعی و سطح معلومات مخاطب و دغدغه های او تفاوت کند، تصریح کرد: عرضه باید متناسب با نیاز مخاطب باشد که اختصاص به روشنفکر و غیر روشنفکر ندارد؛ یعنی هر کسی که می خواهد دین را نقطه عزیمت تخاطب خود با جامعه قرار دهد، باید نیازسنجی، مخاطب سنجی و عرضه جذاب و مؤثری از آموزه های دینی داشته باشد.

وی افزود: اتفاقی که افتاده، این است که ما در طی صد سال گذشته شاهد یک رویکردی در نواندیشی دینی هستیم که به دنبال ارائه قرائتی از دین است که این قرائت، یک الهیات جدید، متفاوت و نظام معرفتی دینی کاملا متفاوت با آن شاکله مغفول و راجع در قرون اعصار در میان علمای اسلامی(اعم از شیعه و اهل سنت) است و گونه متفاوتی از دین عرضه می شود که بسیار متأثر از نحله الهیات لیبرال قرن ۱۹ است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: اگر نگاه به قرآن این چنین و تاریخ‌مند باشد، در واقع شریعت اسلامی معطوف به جامعه خاص عصر نبوی است و در این صورت فراتاریخی و فراعصری نخواهد بود؛ یعنی پیامبر(ص) می‌خواست جامعه عصر خود را اصلاح کند و جوامع دیگر در بستر تاریخ، مخاطب او نبود.

 قرائت انسانی از وحی دین را از خاصیت جهت‌دهی به بشر تهی می‌کند

وی گفت: تأکید بر قرائت انسانی از دین از دیگر مسائلی است که در ده‌های اخیر در زبان روشنفکران دینی شاهد آن هستیم که دین را از خاصیت جهت‌دهی به بشر تهی می‌کند؛ یعنی می‌گویند که محتوای دین مومی است که ما به آن شکل می‌دهیم. در این صورت دین فلش جهت‌دهنده زندگی نیست، بلکه ریسمان است؛ گاهی گفته می‌شود که دین پیامی از چشم خداوند به انسان است و گاهی گفته می‌شود دین محتوایی است که از فیلتر عینک بشر عبور می‌کند و ما محتوا را شکل می‌دهیم.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصریح کرد: در لسان برخی نواندیشان دینی روی این نکته تأکید می‌شود که آنچه در متون دینی قرآن و روایت در مورد اخلاقیات بیان شده قرائت پیامبر اسلام(ص) از اقتضائات اخلاقی زمانه خود است یا تعبیر می‌شود تفسیر اخلاقی پیامبر از اراده خداوند است. بعد گفته می‌شود انسان امروز باید تفسیر اخلاقی خود را از اراده خدا داشته باشد و نه تفسیر اخلاقی پیامبر و معصومین. لذا باید تفسیر اخلاقی از خدا را وفق درک انسان امروز ارائه دهد. یعنی حتی چیزی که در متون دینی واجب باشد، ولی در درک اخلاقی انسان امروز جایگاهی نداشته باشد باید کنار گذاشته شود.

وی افزود: اگر چنین قرائت‌هایی از دین برای جوان امروز عرضه شود که متون مقدس آن آورده نبوی با محدودیت بشری باشد و پیام الهی نداشته باشد؛ فقه و شریعت آن معطوف به آن عصر و زمانه باشد و اخلاقیات دینی تفسیر آنان در زمانه خودشان از اراده خدا و مرجع تفسیر امروزی از اخلاق خواست انسان امروز باشد، در این صورت جایی برای شریعت و اخلاقیات دینی وجود ندارد و میان انسان امروز و آورده دینی انقطاع حاصل می‌شود. در مسئله بهسازی و سالم‌سازی جوامع اسلامی دو نهاد و طایفه یعنی حوزه و روحانیت و روشنفکران دینی خیلی مؤثر هستند.

تاکید رئیس قطب تعمیق ایمان دینی دفتر تبلیغات اسلامی بر خشکاندن بسترهای زمینه‌ساز معنویت‌های نوظهور

رئیس قطب تعمیق ایمان و باورهای دینی دفتر تبلیغات اسلامی بر ضرورت خشکاندن بسترهای زمینه‌ساز بروز معنویت‌های نوظهور تأکید کرد.

حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی در همایش ملی «معنویت های نوظهور، شاخصه ها و نقدها» که به همت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان ها و فرق انحرافی دفتر تبلیغات اسلامی در سالن اجتماعات این پژوهشگاه برگزار شد، اظهار داشت: دفتر تبلیغات اسلامی در حدود شش هفت سال گذشته رویکرد تازه ای را آغاز کرده و رقم زده که آثار و برکاتش به تدریج به ظاهر می شود و امیدواریم که این حرکت در طول سال های آینده به اهداف خود نزدیکتر هم شود.

وی با بیان این که رویکرد نگاه مسأله محورانه به عرصه فکر و فرهنگ کشور است، گفت: سازمان ها معمولاً نگاه محصول محور به فعالیت های خود دارند؛ آنچه در این میان مغفول مانده و کمتر مورد توجه واقع شده، این است که این فعالیت ها باید معطوف به یک نیاز و حوزه ای از مسأله های مرتبط با جامعه و مردم قرار بگیرد؛ اگر این هدف از مجموع فعالیت ها و محصولات حاصل نشود، در انجام وظایف خود به هدف اصلی نرسیدیم.

رییس همایش ملی «معنویت های نوظهور، شاخصه ها و نقدها» با اشاره به ورود دفتر تبلیغات اسلامی بر مقابله با معنویت های نوظهور تصریح کرد: قطب های فکری و فرهنگی با یک مطالعه جدی بر روی مسأله های اساسی کشور فعالیت های خود را آغاز کرد و قطب های تخصصی، میزها و کارگروه هایی که در ذیل آن شکل گرفت، متشکل از مختصصان و کارشناسان مسائل مختلف کار خود را آغاز کردند؛ در قطب تعمیق باورهای دینی و مقابله با جریان ها و فرق انحرافی با تَشکیل میزی های مختلف این مسؤولیت را بر عهده گرفتیم که اولاً در حوزه تعمیق و ریشه دار کردن اندیشه ها و باورهای عمومی جامعه و آسیب شناسی جریان های فکری ناسالم و مواجهه با آنها تلاش کنیم.

وی افزود: گروها و مجموعه این میزها و کارگروه ها متناسب با توان و تلاش هایی که توانستند انجام دهند، محصولاتی را تولید و حرکت هایی را ایجاد کردند که در تعامل نزدیک با واقعیت های عینی جامعه قرار گرفتند و مجموعه ای از فعالیت ها شکل گرفت.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اظهار داشت: یکی از کارگروه های فعال این عرصه، مسأله معنویت های نوظهور بود که در این همایش جلوه ای از این جریانات، آسیب های آنها، میزان نفوذشان در کشور و راه های مقابله با آنها را از زبان متخصصان خواهیم شنید.

وی گفت: در کارگروه معنویت های نوظهور، بیش از پنج سال قبل، مجموعه ای از فعالیت ها شکل گرفت و نشست های مقدماتی با متخصصان انجام شد که اسناد آنها منتشر شده است؛ در کار رصد جریان های نوظهور مطالعه میدانی خوبی صورت گرفته است و نمودی از آن در کمیسیون ها بحث خواهد شد.

رییس همایش ملی «معنویت های نوظهور، شاخصه ها و نقدها» بر تألیف آثار پژوهشی مرتبط با این موضوع از سوی دفتر تبلیغات اسلامی تأکید کرد و تصریح کرد: جا دارد که ما در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دانشگاه باقرالعلوم(ع) تلاش خواهیم کرد که این موضوعات را در قالب پایان نامه ها و مقالات و آثار علمی پی بگیریم.

وی افزود: مسأله اساسی که باید توجه کرد و پیش درآمد این نوع مباحث، به خصوص حوزه معنویت های نوظهور است، بحث ریشه ها و بنیاد های شگل گیری این جریاناتی در دوران معاصر است؛ ممکن است که سؤالی پیش بیاید که چرا این نهضت ها و به تعبیر بعضی جنبش ها، جریان و گروه، در دنیای امروز این چنین در گوشه و کنار به شکل های مختلف ظهور می کند و طرفدارانی دور آنها مجمع می شوند، به ویژه وقتی که می بینیم که بسیاری از این گروه ها دارای آرا و عقایدی هستند که به ظاهر در دوران مدرن و در عصر تجدد باید منسوخ شده باشد.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اظهار داشت: شعار اصلی مدرنیزم در عصر جدید، پایان یافتن همه نوع باطن گرایی، رمز گرایی، حرکت های متعالی و غیر حسی و تجربی بود و با یک شعار کاملاً پوزیتیویستی و نگاه به دنیا و اومانیزم سکولار، یک تمدن جدیدی به ظاهر شکل گرفت.

وی گفت: در این تمدن جدید، شاهد پدیده هایی هستیم که دین نماهایی هستند که به ظاهر با تمام شعارهای دوران مدرنیته در تقابل است؛ مجموعه اقوال و آرا و آداب این گروه ها در کنار هم، تداعی اسطوره های ماقبل از عقل گرایی بشر را نشان می دهد که نمایانگر آن است که بشر از یک ایده ها و رویکردهایی برخوردار است که کاملاً با فضای ادعایی دوران مدرنیته در تقابل است.

رییس همایش ملی «معنویت های نوظهور، شاخصه ها و نقدها» تصریح کرد: باید پرسید که چگونه، از چه طریقی و در چه فرآیندی این پدیده ها شکل می گیرد و اگر قرار است که یک مواجهه جدی و بنیادی با این عرصه داشته باشیم، باید به دنبال چه راه هایی باشیم که اگر هم ریشه های این جریانات خشکیده نشود، لااقل تضعیف شود.

وی افزود: باید به دو دسته ریشه و عوامل جریان های نوظهور در حوزه معنویت گرایی بپردازیم: یک حوزه، بستر شناسی شکل گیری این جریانات است که به چه دلیل امروز انسان جدید، حتی جامعه دینی مانند ایران به چنین پدیده های انحرافی، سخت باطل و بی بنیاد گرفتار می شود.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اظهار داشت: مجموعه ای از بسترها وجود دارد که باید شناسایی و خشکانده شود، یکی، بستر نیاز معنوی انسان و گرایش عمیق فطری او به سمت امور متعالی است؛ باید بپذیریم که دستگاه فلسفی، الهیاتی، فقهی و اخلاقی ما توان پر کردن خلأ معنوی این انسان جدید را ندارد؛ به این معنا که این انسان دارای بنیادهای فکری خداگرایی و معنویت گرایی وقتی که به مجموعه میراث ما که مراجعه می کند، دستش خالی است.

وی گفت: زمینه دوم، عناصر اجتماعی و سیاسی است؛ همیشه پدیده های معنویت گرا و باطن گرا از یک بستر اجتماعی ناسالم یا یک بحران اجتماعی سود می برند و خود را به میدان می آورند که این بسترها می تواند یک موضوع مهم پژوهشی در جامعه ایران معاصر باشد که چگونه و از چه طریقی نسل جدید و با چه بسترهایی به این معنویت ها روی می آورد.

رئیس قطب تعمیق ایمان و باورهای دینی دفتر تبلیغات اسلامی تصریح کرد: باید به چهار پنج عامل مؤثر مستقیم تأثیرگذاری بر روی این شرایط و شکل گیری این معنویت های نوظهور اشاره شود، یکی از عوامل جدی شکل گیری این نوع معنویت، تربیت دینی جامعه ما و مؤلفه هایی است که امروز در فرهنگ مان به عنوان دین یا معنویت ارائه می کنیم که بسیاری از آنها نه تنها مانعی برای شکل گیری این عرفان های نوظهور نیست، بلکه یک عامل تقویت کننده است.

وی افزود: جریان تصوف انحرافی فرقه ای، یکی از عوامل مهم تأثیرگذار در شکل گیری این ذهنیت جامعه ایرانی ما و گرایش به سمت این نوع عرفان ها است که باید به این نوع عوامل و عناصر توجه کرد؛ در جامعه ما (چه در شکل قدیم و چه جدید) از شریعت، دین و بنیادهای معرفت دینی تفسیری ارائه می کنیم که این تفسیرها زمینه های پذیرش جامعه دینی را فراهم می کند.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اظهار داشت: بر اساس اطلاعات موجود مراجع رسمی و غیررسمی، یکی زمینه های گرایش به سمت این نوع معنویت ها، نه افراد بی دین، بلکه نسل جوان و حتی خانواده های متدینی هستند که زمینه ها و رویکردهای دینی دارند اما این رویکردهای دینی با تفسیرهای غلط از دین و تعبیرها و الگوهای ناسالم، زمینه پذیرش چنین مدعیات عرفانی و معنوی را فراهم می کند.

رییس همایش ملی «معنویت های نوظهور، شاخصه ها و نقدها» تصریح کرد: در کارگروه عرفان های نوظهور در قطب تعمیق باورهای دینی و مقابله با جریان ها و فرق انحرافی به دنبال ادامه و امتداد این نوع پژوهش ها هستیم و نمی خواهیم به این همایش و این نوع مطالعات بسنده کنیم، بلکه اینها را زمینه ای برای تحقیقات آینده می دانیم.

وی افزود: دفتر تبلیغات اسلامی خود را تنها مجموعه عهده دار این کار نمی داند اما متولی این کار شده تا ان شاءالله ظرفیت های عمومی کشور به خدمت بیاید و بتوانیم این بستر ناسالم انحراف فکری و عملی را کم کرده و زمینه هدایت معنوی و دینی را فراهم کنیم.

ارائه ۸۰ مقاله به همایش ملی «معنویت های نوظهور، شاخصه ها و نقدها»

دبیر علمی همایش ملی «معنویت های نوظهور، شاخصه ها و نقدها» گفت: حدود ۱۲۳ چکیده به دبیرخانه این همایش رسید که در این میان، حدود ۳۰ مقاله از مجموع ۸۰ مقاله رسیده، حائز امتیازات مورد نظر بوده اند.

هادی وکیلی در همایش ملی «معنویت های نوظهور، شاخصه ها و نقدها» که به همت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان ها و فرق انحرافی دفتر تبلیغات اسلامی در سالن اجتماعات این پژوهشگاه برگزار شد، اظهار داشت: یکی از دانشمندان می گوید که اگر جنبش های ژاپنی را هم به معنویت های نوظهور اضافه کنیم، بیش از ۲۰۰ هزار فرقه در جهان اکنون در حال فعالیت هستند.

وی گفت: این همایش برای برداشتن گامی هر چند کوچک طراحی و برگزار می شود که ان شاءالله این همایش روزی به شکل بین المللی با حضور پژوهشگران برجسته خارج از کشور و متخصصان داخلی برپا شود.

دبیر علمی همایش ملی «معنویت های نوظهور، شاخصه ها و نقدها» تصریح کرد: کشور ما به دلیل موقعیت خاصی که دارد، می بایست یک مرکز بزرگی را به عنوان مرکز مطالعات و اطلاعات جنبش ها و فرقه ها داشته باشد و پیوسته به این کار بپردازد.

وی افزود: باید اکنون پایه کذاری کنیم تا برای ده ها و صد ها سال آتی مرتب این جنبش ها و فرقه ها از طریق مطالعات کیفی و تجربی کمی ردیابی و رصد شوند و پژوهشگرانی به این منظور تربیت شوند و به صورت رشته دانشگاهی مورد تصویب قرار بگیرد و یک مطالعه آکادمیک علمی و پژوهشی شکل بگیرد و زمینه های آن فراهم است.

وکیلی اظهار داشت: برای طراحی این همایش فکر کردیم که می توان این معنویت های نوظهور را توصیف و یا مورد نقادی قرار دهیم و در این همایش هر دو انجام شد، البته نقدهای عالمانه و مبتنی بر پژوهش صورت گرفت، نه نقدهای تبلیغاتی.

وکیلی اظهار داشت: حدود ۱۲۳ چکیده به دبیرخانه این همایش رسید و در حدود ۱۴ مقاله به شکل سفارشی از متخصصان نامی این حوزه ها مقاله ای خواسته شد که این مقالات به صورت مجموعه مقالات رونمایی خواهد شد.

وی گفت: حدود ۳۰ مقاله از مجموع ۸۰ مقاله رسیده، حائز امتیازات مورد نظر ما بوده اند و در طی سه روز برگزاری این همایش، ۳۹ مقاله به شکل حضوری و مجازی ارائه خواهند شد؛ در هر پنل ارائه کننده پژوهش خود را مطرح خواهد کرد و سپس ناقد مقاله، نقد خود را بیان می کند.

وی گفت: در راستای برگزاری این همایش، ۱۴ پیش نشست برگزار کردیم که برخی از آن ها به دلیل شرایط شیوع کرونا به صورت مجازی برگزار شد.

 

∎​