به گزارش  مجله تاریخ فرادید، "توافقنامه لوزان" نام پیمان صلحی بود که در لوزان سوئیس در سال 1923 میان ترکیه از یک سو و متفقین از سوی دیگر به امضا رسید و باعث به رسمیت شناخته شدن کشور تازه‌بنیاد ترکیه از سوی کشورهای جهان شد. 

ماجرای این صلح به جنگ جهانی اول و همراهی دولت عثمانی با آلمان و اتریش و مجارستان در جنگ جهانی اول بازمی‌گشت. متفقین پس از پیروزی در جنگ جهانی اول برای تنبیه امپراتوری عثمانی طی پیمانی به نام توافق"سور" قلمروی این امپراتوری را به منطقه آناتولی كه اهالی آن منحصرا ترك‌تبار بودند، محدود کردند؛ در آن هنگام، بریتانیا و فرانسه تنگه‌های "داردانل" و "بسفور" و شهر استانبول را درتصرف خود داشتند.

بر اساس همین پیمان ساحل غربی آناتولی نیز به یونانی‌ها داده شد و مقرر شد یك ارمنستان بزرگ مستقل و یك منطقه خودمختار كردنشین در بخش‌های شرقی آناتولی ایجاد شود؛ و این به معنای تجریه و پایان امپراتوری عثمانی بود.

این پیمان اعتراض و شورش ملی گرایان ترک را در پی داشت. آنها با كمك بلشویك‌های روسیه كشور جدیدالتاسیس ارمنستان بزرگ را از بین برده و قلمروی ارامنه را محدود به سرزمین كوچك ارمنستان امروزی در ناحیه قفقاز کردند و سپس به جنگ یونان رفتند.

در ماه اوت سال 1921 میلادی ترک‌ها پس از یك نبرد سه هفته‌ای یونان را از رودخانه "ساكاریا" عقب رانده و تا یک سال بعد موفق شدند به طور کامل نیروهای یونانی را تا دریای اژه عقب برانند.

 

پیروزی های نیروهای ملی‌گرای تركیه سرانجام باعث شد مقامات کشورهای متفق چون یونان، فرانسه، بریتانیا، ایتالیا، ژاپن، رومانی و پادشاهی صرب‌ و کروآت‌ و اسلوونی چاره ای نداشته باشند جز اینکه در 24 ژوییه سال 1923 میلادی در شهر لوزان سوئیس برای صلح با ترکیه و ملغی کردن توافق ننگین "سور" پشت میز مذاکره بنشینند.

مذاکرات با حضور "مطصفی عصمت اینونو" فرمانده ستاد ارتش و یکی از نزدیکان آتاتورک به انجام رسید. براساس پیمان جدید که به توافق "لوزان" معروف شد ترك‌ها تنگه‌های داردانل و بسفور، شهر استانبول، بخش اروپایی تركیه و نیز ساحل شرقی دریای اژه را بازپس گرفتند و ترکیه مدرن را پایه گذاری کردند. عکس های زیر که از معدود تصاویر برجامانده از مذاکرات لوزان است سندی تاریخی از صلح متفقین با ترکیه و تولد ترکیه مدرن به شمار می‌رود.

جلسه مذاکره هیات ترک با هیات مذاکره کننده متفقین

امضای توافقنامه میان هیات مذاکره کننده ترک و متفقین

امضای توافقنامه "لوزان" میان هیات ملی گرای ترک و متفقین

هیات ترک در پیمان لوزان؛ "عصمت اینونو" در وسط تصویر نشسته است.

هیات های مذاکره کننده متفقین در حاشیه مذاکرات