امیر هاشمی مقدم، پژوهشگر فرهنگی و عضو بخش تحلیلی انصاف نیوز در یادداشتی به بهانه‌ی انتشار خبر آتش سوزی در آرامگاه استر و مردخای در همدان نوشت:

در شهر تاریخی پیر بِکران در جنوب اصفهان، گورستان اِستراخاتون (یا آنگونه که خود یهودیان می‌گویند: سارا بِت آشِر) قرار گرفته که یکی از قدیمی‌ترین گورستان‌های ایران است. اگرچه حتی بسیاری از خود اصفهانی‌ها هم از وجود چنین اثری آگاهی ندارند. این گورستان احتمالا از زمان سکونت یهودیان در اصفهان (بیش از ۲۵۵۰ سال پیش) فعال بوده است. چند سال پیش سنگ‌نوشته‌ای از این گورستان به دست آمد که بخشی از تورات روی آن نوشته شده و در پایان، تاریخ را اینگونه درج کرده بود: «به تاریخ بیست و هشتم ماه آب سال ۳۸۹۰ از آفرینش آدم». در گاه‌شماری یهودیان، اکنون سال ۵۷۸۰ از آفرینش آدم هستیم و بنابراین سنگ‌نوشته یادشده مربوط به ۱۸۹۰ سال پیش است. البته برخی هم آنرا به ملکه سوسن، همسر یزدگرد سوم منسوب می‌کنند.

این گورستان را می‌توان پس از آرامگاه استر و مردخای در همدان، مهمترین زیارتگاه یهودیان در ایران دانست که حتی هنگام سال نو یهودی (روش‌هشانا) بسیاری از یهودیان ایرانی ساکن دیگر کشورها نیز برای زیارت به اینجا می‌آیند. چند باری از این گورستان تاریخی بازدید کرده‌ام و البته چند باری هم موفق نشدم (تولیت این گورستان به یک مسلمان سپرده شده که عموما دروازه آنرا بسته و می‌رود پی کارش). از نکات اسف‌بار هنگام بازدید از این گورستان تاریخی اینست که هر از چند گاه، به‌ویژه زمانی که تنش‌ها میان ایران و اسرائیل بالا می‌گیرد، عده‌ای تندرو می‌روند و روی دیوارهای آن شعارهایی همچون «مرگ بر اسرائیل» نوشته و روی ستاره داود (که اگرچه در پرچم اسرائیل جای گرفته، اما در اصل نماد تاریخی یهودیان است) ضربدر می‌زنند. واقعا نمی‌توان فهمید در ذهن تندروها چه می‌گذرد که نمی‌توانند میان یهودیانی که ساکنانِ نخستینِ اصفهان بودند و هنوز بسیاری‌شان شیفته ایران بوده و علیرغم وعده‌های فراوان، حاضر به ترک سرزمین اجدادی‌شان نیستند، با اسرائیلی که حتی موجودیتش مورد تایید همه یهودیان جهان هم نیست، تفاوت بگذارند. این در حالی است که این گورستان، زیارتگاه مسلمانات پیر بکران نیز هست و آنان به‌طور تاریخی برخی روزها به این گورستان رفته، آش نذری پخته و زیارت می‌کنند.

در ادامه همین رفتارهای نابخردانه بود که دو روز پیش هم خبر کوتاه، اما اسف‌بار دیگری تیتر یک بسیاری از رسانه‌ها شد، آرامگاه استر و مردخای در همدان، در پی تهدید عده‌ای تندرو دچار آتش‌سوزی شد؛ هرچند خوشبختانه موفق به آسیب زدن به خود آرامگاه نشده و تنها آسیب‌های جزئی به کنیسه کنار آن وارد کردند، اما نفس کار بسیار خطرناک و هشدار آمیز است. و البته همچون بسیاری از خبر رسانی‌های قطره‌چکانی دیگر، در خبرگزاری‌های رسمی داخلی، کمترین اطلاعات را می‌توان درباره این رویداد یافت؛ و البته تا دل‌تان بخواهد در رسانه‌های برون‌مرزی درباره این رویداد مانور داده می‌شود. کافی است کلیدواژه‌های «آتش‌سوزی آرامگاه استر و مردخای» را در اینترنت جستجو کنیم تا ثابت شود نبض خبررسانی در این زمینه به دست چه رسانه‌هایی است.

یعنی برخی استاد تبدیل فرصت به تهدید هستند. حضور چند هزار ساله یهودیان در ایران، وجود چند مکان مقدس یهودیان جهان در ایران (همچون آرامگاه استر و مردخای و گورستان سارا بت آشر)، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز یهودیان و مسلمانان در ایران* (به جز دوره‌هایی که نیروهای افراطی قدرتمند شدند) و…، بهترین فرصت برای ایران است تا نشان دهد هیچ مشکلی با یهودیان ندارد و تنش‌هایش با اسرائیل، ماهیتی کاملا جداگانه دارد (هرچند همانگونه که پیش از این نشان داده‌ام، در آن زمینه هم به زیان خودمان کار می‌کنیم. از جمله در [اینجا]).

اما رویدادهایی از این دست، هر چقدر هم که کوچک باشد، بهانه به دست اسرائیل و لابی‌های جهانی‌اش می‌دهد برای انتقاد و تحت فشار گذاردن ایران؛ یعنی چیزی که اسرائیل به شدت به آن نیاز دارد.

با یک صغری و کبری کردن ساده می‌شود دریافت ما ظاهرا یهودستیزانی در ایران داریم که اگر مستقیم و غیرمستقیم از خود اسرائیل خط نگیرند، دست کم و در حالت خوشبینانه در راستای اهداف آن کشور گام برمی‌دارند.

* برای درک میزان مسالمت‌آمیز بودن زندگی یهودیان و مسلمانان در ایران، این مستند زیبا درباره زیارتگاه استراخاتون را در آپارات ببینید:

و البته هرگاه تندروها (همچون اواخر دوره صفوی) به قدرت می‌رسیدند، زندگی بر یهودیان ایران بسیار سخت و تنگ می‌شد. قوانین مصوب علامه مجلسی درباره یهودیان نمونه ای گویاست: «۱- یهودیان حق ساختن عمارت زیبا را ندارند. ۲- یهودیان نباید اطاق‌های خود را به رنگ سفید درآورند. ۳- خانه‌های یهودیان باید کوتاه‌تر از خانه مسلمانان باشد. ۴- خانه‌های یهودیان نباید سر در داشته باشد. ۵- در ورودی خانه یهودیان باید کوتاه‌تر از در خانه مسلمانان باشد. ۶- یهودیان حق بازکردن دکان و مغازه در بازار و خیابان را ندارند. ۷- مالیات جداگانه‌ای به نام جزیه باید از یهودیان دریافت شود. ۸- یهودیان اجازه ساختن کنیسه‌های زیبا ندارند. ۹- یهودیان باید در محلّه مشخّص و معینّی زندگی کنند. ۱۰- مسلمانان حق ندارند خانه‌های خود را به یهودیان بفروشند. ۱۱- ساختن کنیسه‌های جدید ممنوع است. یهودیان فقط حق دارند کنیسه‌های قدیمی خود را تعمیر نمایند» (غزالی، حسین، ۱۳۸۷، اصفهان در یک نگاه، انتشارات مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه).

** یهودیان ایران نه تنها پاسداران فرهنگ و تمدن ایرانی بوده‌اند (برای نمونه نقش یهودیان در حفظ و انتقال موسیقی سنتی ایران بر کسی پوشیده نیست)، بلکه جزو باوفاترین ایرانیان به کشورشان نیز هستند. آنچنانکه بیشتر یهودیانی که از ایران به سراسر گیتی مهاجرت کرده‌اند، همچنان به زبان فارسی، موسیقی ایرانی، خاک ایران و… وابستگی و علاقه دارند.

انتهای پیام