لغو تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل، بخشی از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که برای تائید برجام صادر شد، انقضای این تحریم‌ها را در ۲۷ مهرماه امسال پیش‌بینی کرده است. خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در گزارشی به‌نقل‌از مقام‌های آمریکایی گفت که واشینگتن قصد دارد پیش‌نویس قطعنامه‌ای را که برای تمدید این تحریم‌ها علیه ایران تهیه کرده و در ماه می (اردیبهشت-خرداد) که استونی به‌عنوان متحد ناتویی آمریکا ریاست دوره‌ای شورای امنیت را به‌عهده می‌گیرند، به‌رأی بگذارد. برجام، توافقی‌ست که به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ضمیمه شده و ارتباط ارگانیک و انکارناپذیری با آن دارد؛ اما آمریکا دوسال بعد از خروج از این توافق و نقض مکرر قطعنامه شورای امنیت، به‌فکر استفاده از ظرفیت‌های آن افتاده است. دونالد ترامپ؛ رئیس‌جمهوری آمریکا و همراهان تندرو او در کاخ سفید تصور می‌کردند که با خروج از برجام و اعمال تحریم‌های گسترده، ایران هم از این توافق بین‌المللی خارج خواهد شد؛ اما ایران سیاست صبر استراتژیک درپیش گرفت تا با دیگر اعضای باقی‌مانده، توافق هسته‌ای را زنده نگه دارد. آمریکا با سیاست فشار حداکثری هم نتوانست ایران را مجبور به مذاکره برای توافق جدید کند و اکنون به‌دنبال آن‌است‌که فشار جدیدی بر ایران وارد کند.
مایک پومپئو؛ وزیر خارجه آمریکا، سناریوی تداوم تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران پس از لغو خودکار آن در تاریخ ۲۶ مهرماه سال جاری را رسانه‌ای کرده است. دولت آمریکا قصد دارد در شورای امنیت سازمان ملل متحد پیشنهاد کند تحریم تسلیحاتی ایران به‌طورنامحدود تمدید شود؛ وگرنه آمریکا با این استدلال که یکی از طرف‌ها در توافق هسته‌ای با ایران بوده، از مفاد قطع‌نامه ۲۲۳۱ استفاده می‌کند و به‌طوریک‌جانبه تحریم‌های شورای امنیت را که پیش از برجام بود، بازمی‌گرداند. مایک پومپئو بااستنادبه قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل گفته که آمریکا به‌عنوان یک شرکت‌کننده خواهان آن‌است‌که رفع تحریم تسلیحاتی ایران عملی نشود؛ ایران و روسیه موضع آمریکا را رد کرده‌اند و اتحادیه اروپا هم می‌گوید آمریکا خود پایان عضویتش در برجام را اعلام کرده است. درواقع، استفاده از قططعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، غیرممکن است. در این قطعنامه و ضمیمه‌های آن، بارها از واژه شرکت‌کننده یا عضو استفاده شده است. تقریباً در نیمی‌ازاین‌موارد این استفاده درقالب «مشارکت‌کننده در برجام» است که آمریکا از چنین شرایطی برخوردار نیست. پیش‌ازاین برخی رسانه‌های آمریکایی این احتمال را مطرح کردند که آمریکا قصد دارد برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه تهران، به برجام بازگردد تا بتواند مکانیسم ماشه را فعال کند. همچنین گزارش شده بود که آمریکا می‌خواهد قطعنامه‌ای در شورای امنیت طرح کند تا مانع لغو تحریم‌های تسلیحاتی شود. براساس قطعنامه ۲۲۳۱؛ این تنها مشارکت‌کنندگان در برجام هستند که می‌توانند درصورت خودداری تهران از اجرای تعهدات برجامی و بی‌نتیجه‌ماندن رأیزنی‌ها در کمیسیون حل اختلاف، پرونده را به شورای امنیت ارجاع دهند.
پیگیری این‌موضوع ازطریق ارائه قطعنامه به شورای امنیت به‌دلیل احتمال زیاد وتوی آن توسط روسیه و چین تقریباً غیرممکن است؛ اما استفاده از مکانیسم ماشه، راهی مطمئن‌تر به‌نظر می‌رسد؛ درصورت ارجاع پرونده به شورای امنیت، تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی می‌تواند به‌صورت خودکار دوباره به‌جریان بیفتد و اعضای دائمی شورا قادر به وتوی آن نخواهند بود. به‌همین‌دلیل، بحث بازگشت آمریکا به برجام مطرح شده است. درنهایت، مایک پمپئو گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال بازگشت ایالات متحده به برجام برای فعال‌کردن سازوکار رفع اختلاف یا همان مکانیسم ماشه را تکذیب کرد و گفت که توافق هسته‌ای، یک فاجعه بود و چنین موضوعی اصلاً مطرح نیست. پمپئو شامگاه چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت‌ماه جاری در گفت‌وگو با شبکه «فاکس‌نیوز» تأکید کرد که آمریکا با استفاده از ظرفیت‌های قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و هر راهکار دیگری تلاش خواهد کرد تحریم تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی ایران تمدید شود. درواکنش‌به این اظهارات و ادعاها، محمدجواد ظریف؛ وزیر امور خارجه کشورمان با انتشار ویدئویی از میزان صادرات تسلیحات آمریکا به سایر کشورهای جهان، در توئیتر خود نوشت: «آمریکا مدت‌هاست که در صدر کشورهای هزینه‌کننده نظامی، فروشندگان تسلیحات، آغازگران و تحریک‌کنندگان جنگ و سودبرنده از مناقشات نظامی در جهان قرار دارد؛ اما مایک پمپئو که خود درحال‌سرازیرکردن سلاح به دنیاست، ظاهراً به‌شدت نگران ایران است که تا سال ۱۹۷۹ مشتری بزرگ تسلیحات آمریکا بود». سید عباس موسوی؛ سخنگوی وزارت امور خارجه نیز روز ۱۵ اردیبهشت‌ماه 98 در نشست خبری خود درباره اینکه اگر پرونده ایران به شورای امنیت برود و تحریم‌های تسلیحاتی تمدید شود، پاسخ ایران چه خواهد بود؟ یادآور شد: «امیدواریم کار به آنجا نرسد؛ ولی اگر این اتفاق افتد، پاسخ ایران به این حرکت و اقدام، مقتضی و قاطع خواهد بود. ما منتظریم ببینیم شرایط به کدام سو می‌رسد و آنگاه براساس شرایط عمل کرده و پاسخ خواهیم کرد». سخنگوی وزارت امور خارجه بااشاره‌به سالگرد خروج آمریکا از برجام، گفت: «آمریکا دیگر عضوی از توافق هسته‌ای نیست. آمریکا سابقه تاریخی در عدم‌پایبندی به تعهدات بین‌الملل خود دارد که برجام یکی از این رویکردهای یک‌جانبه‌گرایانه‌اش است و نشان داد رژیمی‌ست که اعتقادی به حاکمیت قانون و حقوق بین‌الملل ندارد و بزرگ‌ترین ناقض حقوق بین‌المللی‌ست. فهرست زیادی از عدم‌پایبندی آمریکا به تعهداتش در عرصه بین‌المللی وجود دارد که همه با آن آشنا هستند؛ ولی مجدداً یادآوری می‌کنم رویکرد کنونی آمریکا، خطرناک است و نظم بین‌المللی را به‌هم می‌ریزد. نظام بین‌المللی دارای نظم و حقوق بین‌المللی و قواعدی‌ست؛ اما آمریکا نشان داده که به تعهدات و حقوق بین‌المللی پایبندی ندارد». مجید تخت روانچی؛ نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد نیز روز ۱۲ اردیبهشت‌ماه 98 درواکنش‌به تلاش‌های دولت آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران برای مدتی نامحدود، اظهار داشت: «طبیعی‌ست که کشورها چنین‌چیزی را نمی‌پذیرند و قبول نخواهند کرد که خودشان را در کار بسیارزشتی که آمریکایی‌ها خلاف حقوق بین‌الملل انجام می‌دهند، شریک کنند. این اقدام آمریکایی‌ها فرض باطلی‌ست. اینکه آمریکا بخواهد بگوید من عضوی از برجام هستم و از مسیر قطع‌نامه ۲۲۳۱ استفاده کند، به یک طنز شباهت دارد؛ بنابراین، آمریکایی‌ها هیچ حرف درست‌وحسابی و هیچ ادله حقوقی ندارند و مطمئناً ازسوی کشورهای ملل متحد و شورای امنیت مردود است. آنچه ازسوی وزیر خارجه آمریکا و برخی دیگر از مقامات آمریکایی مطرح می‌شود، مردود بوده و هیچ جایگاهی در حقوق بین‌الملل ندارد». سید حسین نقوی حسینی؛ سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی نیز روز ۱۰ اردیبهشت‌ماه بااشاره‌به تحرکات وزارت خارجه آمریکا برای تداوم تحریم تسلیحاتی ایران، گفت: «برجام، یک کنوانسیون بین‌المللی نبوده که اگر کسی عضو آن کنوانسیون هم نباشد، بتواند به‌خاطر رفتار کشورهای عضو، به آن استناد کند؛ بلکه توافقی بین گروه ۱+۴ و جمهوری اسلامی ایران است. فقط کشوری می‌تواند درمورد فعالیت‌های ایران به برجام استناد کند که عضو برجام باشد و آمریکایی‌ها نه‌تنها از برجام خارج شده‌اند؛ بلکه مخالفت خود را با آن اعلام کرده‌اند و رئیس‌جمهوری این کشور از تعبیر پاره‌کردن برجام برای خروج از این توافق استفاده کرد».
دونالد ترامپ در سال ‌۲۰۱۸ با وجود پایبندی کامل ایران به مفاد برجام و مخالفت‌های جامعه بین‌الملل، به‌صورت یک‌جانبه و عجولانه از توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ خارج شد؛ به‌این‌امید که ایران را وادار کند که به میز مذاکره بازگردد و با توافقنامه مدنظر او موافقت کند. حال، این کشور به‌دنبال یک راه جدید برای اعمال نفوذ در مفاد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است. امروز، مقام‌های کاخ سفید ادعا می‌دارند که کنند آمریکا هنوز یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در آن محسوب می‌شود. تلاش پمپئو و مقامات آمریکایی برای کلیدزدن سازوکار بازگشت خودکار (مکانیسم ماشه) برجام بعدازاینکه ایالات متحده این توافق را رها کرد، اقدامی‌ست که ایالات متحده را منزوی‌تر خواهد کرد؛ چون ازلحاظ حقوقی چنین کاری مسموع نیست.