کاوه ایرانی –
روزنامه نگار/

یازدهم اسفند بود که بازار بورس کشورهای عربی در پی شیوع ویروس کرونا دچار بحران شد و شاخص سهام این کشورهای حوزه خلیج فارس روند نزولی در پیش گرفت. حالا با دیگر این بازار در پی شکست مذاکرات اوپک بار دیگر دچار ریزش شد و سقوطی بی سابقه را تجربه کرد. پیش از آن نیز در پاییز سال جاری بحران تنش میان ایران و آمریکا و سلسله حوادثی که تا دی ماه ادامه داشت موجب خسارت هایی برای بازار بورس کشورهای خاورمیانه شده بود.

به گزارش «جمله» پس از آنکه بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خاورمیانه موفق نشدند، همتای غیراوپکی خود، یعنی روسیه را در نشست هفته گذشته برای کاهش عمیق‌ترِ تولید متقاعد کنند، قیمت نفت در معاملات آخرین روز از هفته گذشته بیش از ۹ درصد افت کرد.
به‌گزارش بلومبرگ، این بیشترین افت روزانه قیمت نفت از زمان بحران مالی ۲۰۰۸ تاکنون محسوب می‌شود. این در حالی است که تولیدکنندگان اوپک به رهبری عربستان سعودی و متحدان غیراوپکی آنها به رهبری روسیه از اواخر سال ۲۰۱۶ طی توافقی موسوم به «توافق کاهش تولید» به حمایت از بازار در جهت افزایش قیمت‌ها پرداخته‌اند.
در واکنش به مخالفت روسیه، عربستان روز شنبه‌ در بیانیه‌ای جنگ تمام‌عیار نفتی را آغاز کرده و قیمت نفت خام این کشور را به کمترین سطح ۲۰ سال گذشته رسانده است.
این در حالی است که حدود ۱۰ روز پیش نیز بازارهای سهام خاور میانه به دلیل شیوع کرونا شاهد ریزش سهام خود بودند. اما جنگ نفتی میان عربستان و روسیه موجب شد تا بر سرعت سقوط شاخص سهام کشورهای عربی افزوده شود.
در حقیقت نتایج نشست اوپک در روزهای پنج شنبه و جمعه کافی بود که قیمت نفت خام در آمریکا به شدت سقوط کند. قیمت نفت روز پنج شنبه ۴ درصد افت کرد.
قیمت این کالای اساسی در روز جمعه نیز بیش‌ترین کاهش قیمتی در بیش از ۱۱ سال گذشته را ثبت کرد.
هر بشکه نفت برنت با ۴.۷۲ دلار کاهش ۴۵.۲۷ دلار فروخته شد که بیشترین کاهش روزانه از دسامبر ۲۰۰۸ به شمار می‌رود و همچنین کمترین قیمت برنت از ژوئن ۲۰۱۷ محسوب می‌شود.
هر بشکه نفت خام آمریکا با ۴.۶۲ دلار کاهش ۴۱.۲۸ دلار معامله شد که کمترین قیمت از آگوست ۲۰۱۶ به شمار می‌رود و بیشترین درصد کاهش روزانه از نوامبر ۲۰۱۴ را ثبت کرده است.
هر دو شاخص نفتی برنت و نفت آمریکا WTI طی سال جاری میلادی ۳۰ درصد از ارزش خود را از دست داده اند.

زنده شدن نگرانی ها در مورد سهم خواهی در بازار
شکاف میان اوپک و روسیه، نگرانی در مورد سقوط قیمت نفت در سال ۲۰۱۴ را زنده کرده است. زمانی که عربستان و روسیه برای سهم خود در بازار با نفت شیل آمریکا به رقابت پرداختند و در هیچ توافق کاهش تولیدی حضور نداشتند.
پیش از پایان ماه فوریه کمیته فنی اوپک پلاس پیشنهاد داده بود تا با توجه شیوع ویروس کرونا و کاهش تقاضا، ۶۰۰ هزار بشکه دیگر بر رقم کاهش تولید افزوده شود. این پیشنهاد بعدتر به ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافت. روز یک شنبه شرکت آرامکوی عربستان، قیمت تمامی انواع نفت خود برای فروش به تمامی مقاصد را به شدت کاهش داد. گفته می‌شود این کار در راستای جنگ با روسیه انجام شده است.
هر بشکه نفت اوپک در هفته منتهی به ۶ مارس ۵۲.۰۱ دلار فروخته شد. سهام غول نفتی آرامکو، برای اولین بار از زمان عرضه، به زیر قیمت عرضه اولیه رسیده است.
بحران منطقه ای ،شیوع کرونا و حالا جنگ نفتی
درحالی‌که شیوع ویروس کرونا و اقدامات ناگهانی فدرال‌رزرو مبنی بر کاهش نرخ بهره، وحشت سرمایه‌گذاران و بی‌ثباتی بازارها را موجب شده، حالا عدم موفقیت در مذاکرات وین نگرانی‌ دیگری برای آنها ایجاد کرده است.
به‌گفته تحلیلگران، محاسبه و بررسی تمام متغیرهایی که طی ۱۰ روز گذشته رخ داده، برای سرمایه‌گذاران بسیار دشوار است.
بر این اساس روز یکشنبه در بازار سهام خاورمیانه، شاخص تداول عربستان با افت ۳/۸ درصدی مواجه شد.
شاخص بورس کویت هم سقوط بی‌سابقه ۱۰ درصد را تجربه کرد. شاخص بورس ابوظبی و دوبی نیز به‌ترتیب ۴/۵ درصد و ۹/۷ درصد کاهش یافتند.
پیش از این نیز بازار بورس خاورمیانه در پی تنش های میان ایران و آمریکا به شدت ملتهب شده بودند. التهابی که در پی اقدام تروریستی آمریکا در به شهادت رساندن سردار سلیمانی و عملیات موشکی سپاه به اوج خود رسید و این بازار را با ریزش شدید شاخص های سهام مواجه کرد. افزایش تنش‌های بین آمریکا و ایران باعث شد روز دوشنبه(۱۶ دی ۹۸)، شاخص‌های مهم سهام خاورمیانه سقوط کنند.
پس از کمی فروکش کردن بحران منطقه ای، شیوع کرونا دومین شوک را بر بازار های جهانی و به خصوص بازار بورس خاورمیانه وارد کرد اما اکنون با آغاز جنگ تمام عیار نفتی میان عربستان و روسیه، این بازار با سقوطی بی سابقه مواجه شده است.
علیرضا سلطانی کارشناس اقتصاد انرژی در گفت و گو با خبرآنلاین در این خصوص اظهار کرد: «با شیوع ویروس کرونا از ابتدای بهمن ماه در چین، قیمت نفت در پی کاهش تقاضا در چین روبه کاهش گذاشت. در این میان کشورهای اوپک به خصوص عربستان سعودی که از این کاهش قیمت زیان زیادی را متحمل می شود، به صورت مکرر درخواست برگزاری اجلاس فوق العاده اوپک و غیراوپک را داشت و در این زمینه رایزنی های زیادی را انجام داد اما علی رغم موافقت ضمنی کشورهای اوپک، روسها به دلیل اینکه مایل به کاهش تولید نفت نبودند و سیاست مشترکی را با اوپک در این زمنیه دنبال نمی کنند، مایل به برگزاری این اجلاس فواق العاده نبودند و بنابراین این اجلاس برگزار نشد تا اجلاس فصلی که در اجلاس فصلی هم علنا با سیاست جامعه اوپک مبنی بر کاهش ۱.۵ میلیونی بشکه تولید نفت که سهم غیراوپک به خصوص روسیه ۵۰۰ هزار بشکه بود، مخالفت کردند».
این کارشناس حوزه اقتصاد انرژی با اشاره به اهداف روسیه از تشکیل اوپک پلاس، هدف این کشور را نفوذ در ساختار اوپک در جهت رقابت با آمریکا دانسته و اظهار کرد: « حضور روسیه در کنار اوپک در سال های اخیر قدرت اثرگذاری آن را در بازار نفت افزایش داده و جان تازه ای به این سازمان بخشیده است و سازمانی که در حال فرسایش بود را دوباره احیا کرد اما باید در نظر داشت که اوپک باید به اتکای خود و اعضای خود پایدار بماند که البته کار سختی است. همانطور که اشاره کردم، حضور روسیه در کنار اوپک با اهداف سیاسی و اقتصادی و بین المللی روسیه سازوگار است تا با منافع اوپک. اوپک نباید جایگاه و اعتبار خود را به قدرت سیاسی و نظامی روسیه گره زند».

سیاست ایران در جنگ نفتی روسیه و عربستان
سلطانی در خصوص سیاست نفتی ایران در چنین شرایطی گفت: « ایران با وجود اینکه در طول سالهای همکاری روسیه با اوپک همواره تحریم بوده است، اما نگاه واقع بینانه داشته و وارد هیجانات به مانند عربستان نشده است. این درحالیست که شاید ایران با توجه به مناسبات نسبتا راهبردی با روسیه، می توانست در این زمینه فعال تر و هیجانی تر باشد اما خوشبختانه در موضوع نفت، انرژی و اوپک، ایران بسیار با تدبیر عمل کرده است».
و در پایان افزود: «در این زمینه باید اشاره داشت در عین اینکه دیپلماسی نفتی ایران در موضوع همکاری روسیه با اوپک، حمایت از این همکاری است اما تلاش کرده قواعد حرفه ای لازم را برای حفظ اعتبار اوپک رعایت کند و مسائل سیاسی را در این کار وارد نسازد. بنابراین فکر کنم چالش بزرگ روسها برای نفوذ در اوپک بیش از همه، ایران باشد».