وزیر کشور ترکیه شنبه (دهم اسفند) گفت که تا عصر شنبه، نزدیک به ۳۷ هزار مهاجر مرزهای ترکیه در استان «ادرنه» را به سمت اروپا ترک کرده‌اند. رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه هم روز شنبه در جریان شرکت در مراسم تشییع کشته‌های ارتش این کشور گفت که ترکیه مرزهای غربی خود را به روی مهاجرانی که می‌خواهند به اروپا بروند، باز خواهد گذاشت. او گفته بود تا صبح شنبه، ۱۸ هزار نفر ترکیه را ترک کرده‌اند. او دلیل این اقدام ترکیه را به تحولات ادلب ربط داد و مدعی شد که به دلیل حملات ارتش سوریه در این استان، چهار میلیون نفر آواره شده و به سمت مرزهای ترکیه حرکت کرده‌اند. اردوغان با بیان اینکه هفت میلیون و ۳۰۰ هزار نفر پناهنده سوری در ترکیه وجود دارد، از عدم تحقق وعده‌های مالی اروپایی‌ها از جمله آلمان در خصوص حمایت از این افراد انتقاد کرد.
ماجرا از آنجا شروع شد که ترکیه از اواسط هفته گذشته بعد از آنکه شمار زیادی از نیروهای نظامی‌اش در درگیری با ارتش سوریه و حملات هوایی این کشور و روسیه کشته ‌شدند، اتحادیه اروپا و ناتو را تهدید کرد که اگر در قضیه ادلب از آنکارا حمایت نکنند، مجبور خواهد شد مرزهای غربی خود را به روی ده‌ها هزار مهاجر باز کند. ترکیه پیش از این نیز با اهرم مهاجران و بازگشایی مرزهای خود روی آن‌ها طی چند سال گذشته، اتحادیه اروپا را تحت فشار قرار داده بود و بعد از ورود سیل عظیمی از آن‌ها به کشورهای اروپایی، اتحادیه اروپا مجبور شد مبالغی را به ترکیه برای ممانعت از ورود مهاجران غیرقانونی پرداخت کند. عمده مهاجران از کشورهای جنگ‌زده سوریه، عراق، افغانستان و برخی کشورهای منطقه هستند و کشورهای اروپایی نحوه تعامل ترکیه در این قضیه را نوعی باج‌خواهی می‌دانند.
در دو روز گذشته عکس‌ها و ویدئوهای زیادی درباره نحوه برخورد پلیس یونان با این پناهجویان منتشر شده است؛ پناهجویانی که بسیاری از آنها ایرانی بوده و با خیال یک زندگی رویایی و آرام وطن خود را به صورت غیرقانونی ترک کرده و راهی ترکیه شده‌ بودند تا از آنجا رهسپار اروپا شوند. بسیاری از مردمان کشورهای آسیای غربی ترکیه را دروازه ورود به اروپا می‌دانند. به همین دلیل با وجود تمام مشکلاتی که ممکن است بر سر راه‌شان باشد راهی غربت می‌شوند. ویدئوهای حقارت‌آمیزی که در روزهای اخیر از مرز یونان و ترکیه منتشر شده‌اند، یاد‌آوری‌کننده موج پناهندگان به اروپا در سال 2015 است.
به دنبال تنش‌های سیاسی ترکیه با اتحادیه اروپا، یونان تلاش دارد مرزهای خود را کاملا روی هجوم پناهندگان ببندد. این مساله نه‌تنها برای پناهندگان بلکه برای همه افراد در دستور کار قرار گرفته است. حالا چند روزی است که نیروهای امنیتی یونان در حالت آماده‌باش قرار دارند. از محافل دولتی هم به گوش می‌رسد که یونان نظارت و کنترل مرزهای زمینی و آبی خود را به حداکثر رسانده است. بعد از کشته‌شدن 33 نیروی ترکیه در ادلب سوریه توسط روسیه، حالا خطر تشدید درگیری‌ها در این منطقه بالا رفته است. بسیاری از ساکنان این منطقه به سمت مرزهای ترکیه در حرکتند. در این میان بلغارستان هم کنترل‌های مرزی خود با ترکیه را تشدید 
کرده است.

چرا یونان با پناهندگان بدرفتاری می‌کند؟
موج بالای پناهندگان به جزایر یونان و عدم توافق کشورهای اروپایی برای تقسیم عادلانه این پناهجویان در کشورهای عضو اتحادیه اروپا شرایط بسیار دشواری را برای ساکنان این جزایر یونان ایجاد کرده است. از طرفی پناهندگانی که در این جزایر یونان اقامت دارند در شرایط بسیار بدی به سر می‌برند. در حال حاضر در جزایر یونان بیش از 40 هزار پناهنده تحت شرایط بسیار فاجعه‌باری زندگی می‌کنند و اخیرا هم هجوم پناهندگان غیر‌قانونی از ترکیه به این جزایر افزایش پیدا کرده است. در اردوگاه موریا در جزیره لسبوس یونان بیش از 14 هزار مهاجر سکونت دارند، در حالی که ظرفیت پذیرش پناهندگان در این اردوگاه حدود سه هزار نفر است.
 
ترس، خشونت و سرما، دستاورد پناهندگان در یونان
در روزهای گذشته یک رسانه آلمانی در گزارشی از وضعیت پناهندگان ساکن در جزایر یونان به اوضاع فاجعه‌بار این اردوگاه‌ها پرداخت و از بیداد‌کردن خشونت، ترس و سرما در این اردوگاه‌ها نوشت. روزنامه تاگس سایتونگ در گزارشی به اوضاع فاجعه‌بار اردوگاه‌های پناهندگان در جزایر یونان پرداخته و نوشت: «فراماز کاکار» حدود دو ماه است که به‌عنوان پناهنده به جزیره لسبوس یونان آمده است. وی 50 سال دارد و با همسر و 6 فرزندش به این جزیره یونان آمده است. وی در افغانستان رییس یک شرکت بین‌المللی لجستیکی بود. وی در حالی که سرش را تکان می‌داد، اینطور گفت که وی امیدوار بود در اروپا امنیت و حداقل یک زندگی شرافتمندانه را داشته باشد اما در اینجا روزانه خشونت حاکم بوده و شرایط بسیار متشنج است. این پناهنده افغان در ادامه سخنانش گفت که هیچ‌کس از پناهندگان حمایت نمی‌کند. در شروع هجوم پناهندگان به اروپا پناهجویانی که به جزایر یونان می‌آمدند، می‌توانستند بدون هیچ‌ مانعی به دیگر کشورهای اروپایی سفر کنند؛ البته از وقتی که در ماه مارس سال 2016 توافق پناهندگان ترکیه با اتحادیه اروپا بسته شد، پناهجویان باید در این جزایر یونان منتظر بمانند تا وضعیت آن‌ها مشخص شود و این روندی طولانی است چرا که ادارات یونان برای بررسی درخواست‌های پناهندگی به زمان زیادی نیاز دارند. این روزنامه آلمانی در ادامه گزارش خود از کوه‌های زباله در اطراف این اردوگاه و هوای بسیار سرد نوشت و تاکید کرد که سازمان‌های کمکی هم در این منطقه کاملا تحت فشار 
قرار دارند. پدر پناهنده دیگری که صاحب چند فرزند است از نفوذ آب باران به داخل چادرش به این خبرنگار گفته که همه چیز را خیس کرده و باعث شد فرزندانش از سرما دچار ذات‌الریه شوند. در همسایگی این پناهنده هم مردی پسر ضعیف خود را در آغوش داشت که پایش دچار یخ‌زدگی شده و آسیب‌دیده بود. این کودک فقط دو روز در بیمارستان بستری بود و بعد مرخص شد چرا که ظرفیت کافی برای مراقبت طولانی‌تر از او وجود نداشت.

موج مهاجرت آسیای غربی
در سال‌های اخیر با توجه به وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور به ویژه تحت‌تاثیر تحریم‌های شدید آمریکا و برخی سیاست‌های اقتصادی داخلی، شاهد تغییر در میزان مهاجرت ایرانیان به کشورهای مختلف اروپایی‌، آمریکا و استرالیا بوده‌ایم به طوری که آمارهای غیررسمی خبر از دوبرابر‌شدن میزان مهاجرت از کشور دارد. این موج بعد از آنکه قیمت دلار به‌طور افسارگسیخته‌ای در پی خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های گذشته و سیاست‌های غلط دولت وقت افزایش یافت، ابعاد وسیع‌تری پیدا کرد. گرانی دلار باعث شد بسیاری از ایرانیان به دلایل مختلف سرمایه‌گذاری، خرید خانه یا اقامت موقت و دائم به کشورهای همسایه و حتی دورتر بروند و برخی هم از این کشورها به قصد مهاجرت به کشورهای اروپایی و آمریکا به راه افتادند که با گذشت مدت زمانی تبعات این مهاجرت و اقدامات و حوادثی که با خود به همراه می‌آورد، در کشورهای دور و نزدیک نشان داده شده است و دستگاه دیپلماسی کشور در همین رابطه با کشورهای ارمنستان، صربستان، ترکیه،‌ آذربایجان دست و پنجه نرم می‌کند. تا شرایط در یک کشور به کنترل درمی‌آید، ماجرایی دیگر از کشوری دیگر مطرح می‌شود و حالا مدتی است که با سخت‌شدن قوانین مهاجرتی در کشورهای همسایه،‌ بسیاری از ایرانیان به قصد کشورهای اروپایی به راه افتاده‌اند.
در کنار این موضوع، طی سال‌های اخیر موج مهاجرت از سوریه، عراق و یمن به سمت اروپا هم تشدید شده است. کشورهای اروپایی و آمریکا هم قوانین مهاجرتی خود را سخت ‌کرده یا مرزهای خود را عملا به روی مهاجران مسدود ‌کردند. به همین دلیل از این رو ایرانیان برای دریافت ویزای این کشورها با سختی‌های زیادی رو‌به‌رو هستند. رفتن به ترکیه و عبور از کشورهای اروپایی از گذشته یکی از کم‌هزینه‌ترین راه‌ها برای مهاجران آسیای غربی به شمار می‌آمد. خانوارهایی که در کشور خود به مشکل برخورده‌اند یا توان دریافت قانونی ویزای مهاجرت از کشورهای مقصد را ندارند، پناهندگی را انتخاب می‌کنند. همانطور که گفتیم، ترکیه را به‌عنوان دروازه ورود به اروپا می‌شناسند اما به راستی چند درصد از پناهندگان که تعداد ایرانیان در بین آنها کم نیست، به آرزوها و آن سرزمین آرمانی خود می‌رسند. معطل ماندن‌پشت‌مرزهای هر کشور در بدترین شرایط زیستی؛ همراه با تنش‌های فراوان و منتظر ماندن برای تصویب قوانین جدید از سوی دولتمردان کشورهای اروپایی زندگی را به کام این پناهجوها تلخ می‌کند. آوارگی، تنهایی، تعرض، تجاوز و سرقت اموال این پناهجوها بدیهی‌ترین اتفاق ممکن در مسیر یک پناهجو است. به همین دلیل به ندرت پیش می‌آید که از فردی که پناهنده شده خاطرات خوبی درباره نحوه خروجش از وطن و رسیدن و استقرار در مقصد بشنوید؛ اما این نحوه مهاجرت بیش از آنکه برای پناهجوها تلخ و گزنده باشد، برای کشورهای اروپایی گران تمام می‌شود. حالا دیگر برای همه مسجل شده که دود تفرقه‌افکنی و آتش‌افروزی در منطقه و آسیای غربی نه فقط به چشم دولت‌ها و حکومت‌های این کشورها می‌رود بلکه کشورهای اروپایی و آمریکا و دیگر کشورهای توسعه‌یافته را نیز در بر می‌گیرد. شاید امروز جنگ در سوریه تمام شده باشد اما بازگشت مهاجران از اروپا و کشورهای اطراف به همان سرعتی که مهاجرت ‌کردند، اتفاق نخواهد افتاد و بعضا شاید هیچ‌وقت به کشورهایشان بازنگردند.

سیل مهاجرت به اروپا چرا شدت یافت؟
دکتر شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌‌شناس در گفت‌وگو با روزنامه «صبح‌نو» درباره مهاجرت به خارج از کشور می‌گوید: در گذشته این نوع مهاجرت کمتر بوده و بیشتر در بین فرهیختگان، مهاجرت رواج داشته است. مهاجرت نخبگان نیز در دهه‌اخیر رواج زیادی پیدا کرده است و مسوولان در ایران به‌دنبال آماده‌‌‌سازی زیرساخت‌‌ها هستند. در شرایط فعلی جامعه نیز تعداد مهاجرت‌ها نسبت به قبل افزایش زیادی داشته است که البته به نوسانات ارزی اخیر نیز بی‌ارتباط نیست؛ البته از میزان دقیق مهاجرت‌های اخیرآماری در دست نیست اما طبق نظریات جمعیتی این امر بدیهی ‌است. در چند سال اخیر که سیل مهاجرت در میان قشر جوان و تحصیلکرده افزایش پیدا کرد؛ برخی مسوولان درصدد فراهم‌کردن زیرساخت‌هایی برای بازگشتن این افراد به کشور ‌شدند. عده زیادی بعد از تحصیل در ایران مهاجرت می‌کنند و عده‌ای دیگر تحصیل را بهانه می‌کنند تا از کشور بروند.
وی درباره کمیت مهاجرت نسبت به گذشته تصریح می‌کند: «مهاجرت‌ها همواره از موقعیت‌های توسعه‌نیافته به سمت محل‌های توسعه‌یافته‌‌اند. بعد از جست‌وجوی کار، عامل کار بهتر، بیشترین دلیل مهاجرت را به خود اختصاص می‌دهد؛ یعنی فرد کار دارد اما شغل او کفاف زندگی‌اش را نمی‌دهد، به همین دلیل فرد تصمیم به رفتن می‌گیرد. کم‌شدن مهاجرت الزاماً فراهم‌شدن زیرساخت‌ها در شهر و روستا و موقعیت‌های شغلی نیست. کم‌شدن روند مهاجرت به کم‌شدن روند جمعیت جوان برمی‌گردد، همانطور که تعداد داو‌طلبان کنکور در دهه اخیر کاهش داشته است، تعداد مهاجرت نیز کاهش می‌یابد. در گذشته باروری در خانواده‌ها بیشتر بود و خانواده‌ها با جمعیت چهار یا‌ پنج نفره مهاجرت می‌‌کردند اما امروزه افرادی که در سن مهاجرتند، یعنی سنین 15 تا 24 سال، معمولاً مجردند.»
در سال‌های قبل، ایرانیان برای رسیدن به شرایط اجتماعی، تحصیلی، اقتصادی و فرهنگی بهتر و آزادانه اقدام به مهاجرت و بعضا به‌طور قانونی می‌‌کردند اما چند سالی است که تحت‌تاثیر شرایط منطقه و تنگ‌تر‌شدن حلقه تحریم‌ها، تمایل به مهاجرت بیشتر شده و دلایل اقتصادی جای مسائل سیاسی و اجتماعی را به‌عنوان دلیل مهاجرت گرفته، چرا که ارزش پول و سرمایه به‌شدت افت کرده است. هر روز که می‌گذرد، داستان و ماجرایی را درباره مهاجران غیرقانونی ایرانی به این‌سو و آن‌سوی دنیا می‌شنویم و این روزها هم موضوع مهاجرت غیرقانونی ایرانی‌ها به کشورهای اروپایی مطرح است که همراه با هزاران پناهجوی سوری و افغان دیگر در مرز بین ترکیه و یونان گیر افتاده‌اند و به خاطر تشدید مقررات داخلی مهاجرتی در این کشورها، مهاجران ایرانی روزهای سخت و خطرناکی را پشت سر می‌گذارند که نمونه‌اش هم در ویدئوهایی در شبکه‌های اجتماعی تحت عنوان عاقبت پناهندگی گسترش یافت؛ البته برخی کاربران ایرانی مقیم کشورهای خارجی، با اهداف سیاسی و برای ناامن نشان دادن ایران، سعی دارند اوضاع را نابسامان نشان داده و ثابت کنند که ایران جای زندگی نیست و ایرانی‌ها می‌خواهند به هر قیمتی حتی به قیمت کشته‌شدن یا از دست دادن فرزندان‌شان از آن فرار‌کنند؛ اما مسوولان از طرق مختلف پیگیر سرنوشت ایرانیان در سراسر دنیا هستند ولو آنکه به میل خود کشور را به‌طور غیرقانونی ترک کرده باشند.