با اعلام خبر ورود کروناویروس جدید به ایران از سوی وزارت بهداشت از روز چهارشنبه ۳۰ بهمن ماه، شواهد حاکی از آن است که بازار محتکران و گرانفروشان «ماسک» داغ شده؛ به طوری که گزارش‌ها از برخی داروخانه‌ها و مراکز عرضه ملزومات پزشکی نشان می‌دهد که انواع ماسک یا گیر نمی‌آید و یا با قیمت‌های چند برابری عرضه می‌شود؛ به طوری که ماسکی که پیش از این ۵۰۰۰ تومان عرضه می‌شده، حالا در برخی مراکز حتی تا ۳۵۰۰۰ تومان عرضه می‌شود.
داروخانه‌داران علت نبود ماسک را تقاضای بالا و خرید برخی افراد در تعداد زیاد در ساعات اولیه اعلام کشف کرونا عنوان می‌کنند، اما به گفته مسئولان وزارت بهداشت توزیع ماسک و اقلام بهداشتی از آغاز شده و نگرانی از این بابت وجود ندارد و حتی با توزیع فراوان این کالا قیمت آنها نیز کاهش خواهد یافت.
اما سودجویی و گرانفروشی ماسک و اقلام بهداشتی تا جایی پیش رفت که انتقاد وزیر بهداشت را نیز درپی داشت، نمکی با انتقاد از گرانفروشی و احتکار ماسک در این شرایط، گفت: «برخی افراد سودجو ماسک‌های با قیمت‌ پایین را گران می‌فروشند و ما برای مبارزه با ین روند طی روزهای آینده ماسک به وفور توزیع خواهیم کرد و در اختیار مردم قرار خواهد گذاشت.»
گرانفروشی را به سامانه ۱۹۰ گزارش دهید
البته شاید یکی از دلایل گرانفروشی را ماسک را بتوان کمبود این کالا دانست، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو اما معتقد است: « ژل و ماسک به اندازه کافی در داروخانه‌ها توزیع شده است و از دیروز نیز توزیع مناسبی از اقلام مذکور صورت گرفت و نگرانی برای تامین وجود ندارد.»
غلامحسین مهرعلیان با اشاره به مراجعه پرتعداد مردم برای تهیه ماسک و ژل‌های ضدعفونی‌کننده، گفت: «در روزهای اخیر شاهد مراجعه پرتعداد مردم برای تهیه ماسک، ژل ضدعفونی‌کننده دست و سطوح، الکل، پد الکلی و مکمل‌های دارویی به داروخانه‌ها هستیم که البته متاسفانه در مواردی شاهد اعتراض به همکاران نیز بوده‌ایم. ولی در سرکشی به تعداد زیادی از داروخانه‌های سطح شهر تهران و شهرستان‌ها خوشبختانه همکاران ما با رعایت اخلاق حرفه‌ای اقلام مورد نیاز مردم (ماسک، ژل ضدعفونی‌کننده دست و ...) را به نرخ متعارف عرضه می‌کردند.»
مهرعلیان با اشاره به هماهنگی‌های صورت گرفته با تامین‌کنندگان، اظهار کرد: «از دیروز نیز توزیع مناسبی از اقلام مذکور صورت گرفته و نگرانی برای تامین وجود ندارد. البته مردم در صورت مشاهده تخلف و گرانفروشی، موارد را از طریق سامانه ۱۹۰ و یا اپلیکیشن تی‌تک اطلاع‌رسانی کنند تا در اسرع وقت به آن رسیدگی شود.»
کیانوش جهانپور، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت نیز در پاسخ به این سوال که با کسانی که ماسک، ژل‌های بهداشتی و دیگر اقلام مرتبط را به قیمت گزاف می‌فروشند چطور برخورد می‌کنید، گفت: «برخورد که لزوماً دست وزارت بهداشت نیست ولی ما همکاری خوبی با تعزیرات، نیروی انتظامی و دستگاه قضائی طی روزهای اخیر داشته‌ایم. ماسک هم که قبلاً مشمول قیمت‌گذاری نبود، مشمول شده است. قطعاً با هر مورد گرانفروشی و احتکار ماسک برخورد قاطعانه خواهد شد و ما از هموطنان تقاضا داریم هرگونه مورد مشکوک به احتکار و گرانفروشی را مشاهده کردند حتماً به همکاران ما در معاونت غذا و دارو، سازمان تعزیرات حکومتی یا دستگاه قضایی و انتظامی اطلاع بدهند، بنابراین پیگیری خواهد شد و انبارهای افرادی که ناجوانمردانه در شهر احتکار کرده‌اند، برخورد خواهد شد.»
ممنوعیت صادرات تا اطلاع ثانوی
از سوی دیگر یکی دیگر از عوامل گرانفروشی ماسک در داروخانه‌ها را می‌توان مشخص نبودن نحوه عرضه این کالا دانست که در این راستا مسئولان وزارت بهداشت برای ساماندهی بازار گام مثبتی برداشتند و این کالا را نیز مشمول قیمت‌گذاری کردند و این موضوع از سوی سازمان غذا و دارو به تولیدکنندگان و فروشندگان اعلام شد.
در بخشنامه سیدحسین صفوی، مدیرکل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو خطاب به مدیران عامل شرکت‌های تولیدکننده ماسک آمده است: «پیرو موارد مطروحه در جلسات و مذاکرات قبلی در خصوص تولید و توزیع ماسک جراحی با توجه به شرایط کنونی کشور ضروری است به منظور مدیریت و جلوگیری از هر گونه اخلال در تامین، توزیع و انباشت غیرمجاز و احتکار کلیه تولیدکنندگان ماسک پزشکی ملزم به رعایت موارد ذیل می‌باشند:
۱- با توجه به اعلام آمادگی هیات امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران به خرید نقدی اقلام مذکور، فروش و تحویل فوری و روزانه ۵۰ درصد ظرفیت تولید روزانه کارخانه‌های تولیدی به هیات و توزیع از طریق هیات امنای ارزی تا اطلاع ثانوی الزامی می‌باشد.
۲- پیرو بخشنامه شماره ۶۶۴.۱۰۶۳۴۸ مورخ ۲۳ بهمن ۹۸ صرفا مجاز به فروش و توزیع کالا به دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور مراکز درمانی و توزیع کننده و پخش مجاز ثبت شده در سامانه imed.ir بوده و لازم است از هر گونه فروش به اشخاص حقیقی و حقوقی غیرمجاز خودداری نمایند و از هر گونه فروش و توزیع نامتعارف خودداری نمایند.
۳- آمار توزیع و عرضه اقلام مذکور را در سامانه توزیع سایت imed.ir به صورت روزانه و برخط ثبت نمایند و به اطلاع اداره کل برسانند.
۴- ممنوعیت هر گونه صادرات اقلام مذکور با توجه به نامه شماره ۶۶۴.۱۰۵۴۳۸ مورخ ۲۰ بهمن ماه ۹۸ از هر طریق و تحت هر عنوان و تعرفه گمرکی
۵- اعلام موجودی دقیق اقلام مذکور توسط تولیدکننده به اداره کل تجهیزات پزشکی به صورت مکتوب و الکترونیکی
۶- تولید اقلام مذکور با حداکثر ظرفیت کارخانه تولید کننده
۷- اعلام دقیق ظرفیت تولید روزانه اقلام مذکور توسط تولیدکننده به اداره کل تجهیزات پزشکی به صورت مکتوب و الکترونیکی
۸- رعایت ضوابط قیمت‌گذاری، حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و سقف قیمت فروش، توزیع و عرضه اعلامی اداره کل تجهیزات پزشکی طی نامه شماره د. ۶۶۴.۳۲۰۴۶ مورخ ۳۰ بهمن ماه ۹۸ الزامی است. لیکن در صورت تعیین قیمت بالاتر از سقف قیمت‌های اعلامی، تولیدکننده می‌تواند ضمن توزیع با قیمت مذکور مدارک مربوطه را به اداره کل تجهیزات پزشکی ارسال نماید.
بدیهی است عدم رعایت مقررات فوق‌الذکر مبنی بر اخلال در نظام اقتصادی و سلامت کشور بوده و طبق قانون مجازات اخلال‌گران در نظام اقتصادی کشور پیگیرد قانونی دارد.»
توزیع ۴ میلیون عدد ماسک
علیرضا وهاب‌زاده، مشاور وزیر بهداشت نیز در حساب توئیتری خود از توزیع ۴ میلیون ماسک در سراسر کشور خبر داد. وی نوشت: «از روز شنبه شبکه توزیع ماسک در‌سراسر کشور تغییر می‌کند؛ تمام شرکت‌های تولیدکننده ماسک موظف هستند صددرصد تولیدات را در اختیار وزارت بهداشت قرار دهند و مستقیم و بدون واسطه از طریق شبکه‌های بهداشت و مراکز درمانی در سطح کشور توزیع خواهد شد؛ بر این اساس ۴ میلیون ماسک توزیع می‌شود.»
خرید تمام ماسک‌های تولید داخل توسط وزارت بهداشت
رییس هیات امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران وزارت بهداشت نیز از خرید تمام ماسک‌های تولید داخل خبر داد و گفت: «هیات امنا اقدام به خرید تمام تولیدات ماسک‌های شرکت‌های ایرانی می‌کند و آن را برای توزیع رایگان در بین خانواده‌ها در سراسر کشور در اختیار معاونت بهداشت وزارت بهداشت قرار می‌دهد.» مهدی یوسفی با اعلام این خبر اظهار داشت: «با توزیع رایگان ماسک در کشور علاوه بر ایجاد آرامش روانی در جامعه، بحث سوداگری و اختلال در نظم اجتماعی و اقتصادی کشور از بین می رود. همچنین با هماهنگی اداره کل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو، دستورالعمل ممنوعیت خرید و فروش ماسک در داروخانه‌ها به‌زودی ابلاغ می‌شود.» وی تاکید کرد: «ماسک‌های خریداری شده و وارداتی به همراه بسته آموزشی و محلول شوینده از طریق خانه‌های بهداشت، مراکز جامع خدمات سلامت، پایگاه‌های سلامت و واحدهای بهداشتی در کشور در بین مردم به صورت توزیع می‌شود.»
رئیس هیات امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران یادآور شد: «ماسک‌ها و بسته‌های آموزشی وزارت بهداشت با اولویت استان‌هایی که در آنها موارد مثبت کووید19 گزارش شده و به‌صورت همزمان در سایر استان‌ها توزیع می‌شود.»
قیمت واقعی ماسک چقدر است؟
از سوی دیگر سازمان غذا و دارو در بخشنامه‌ای دیگر قیمت فروش ماسک را به‌صورت رسمی به داروخانه‌ها و مراکز پخش اعلام کرده است. بر اساس اعلام سازمان غذا و دارو قیمت فروش هر عدد ماسک 4100 ریال قیمت‌گذاری شده است.
سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نیز اعلام کرد کلیه احتکارکنندگان و گرانفروشان انواع ماسک‌های پزشکی شناسایی و با آن‌ها برخورد قانونی خواهد شد. بر این اساس اعلام شد که در حال حاضر حداکثر نرخ فروش به مصرف‌کننده نهایی هر عدد ماسک سه لایه، مطابق مصوبه کمیسیون نرخ‌گذاری مربوطه ۴۱۰۰ ریال است و کلیه داروخانه‌ها و مراکز عرضه مکلف به رعایت سقف قیمت تعیین شده در فروش انواع ماسک سه لایه هستند.
اما افزایش یکباره تقاضا برای خرید و استفاده از ماسک در حالی است که مسئولان وزارت بهداشت و پزشکان متخصص بارها تاکید کرده‌اند که استفاده از ماسک تنها برای بیماران و کادر پزشکی و درمانی و یا برای حضور در اجتماعات و نزد افراد بیمار ضروری است و برای همگان و در شرایط عادی نیازی به استفاده از آن نیست و شهروندان باید مراقب سودجویان باشند.
همچنین رعایت فاصله و حریم شخصی از افراد و شستشوی مرتب دست‌ها همواره مورد تاکید کارشناسان بوده و تقاضا و استفاده غیرضروری از ماسک را موجب رونق بازار برخی سودجویان در ایجاد بازار سیاه برای فروش ماسک می‌دانند. حال باید دید با توجه به اقدامات صورت گرفته از سوی وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو و افزایش تولید کارخانه‌های تولیدکننده طی روزهای آتی ساماندهی خواهد شد.