نیلوفر منصوری-
دبیر گروه اجتماعی/

زمستان که از راه می‌رسد؛ آسمان میانکاله مازندران، میزبان پرندگان مهاجری می شود که از دور و نزدیک خود را به آنجا می رسانند و نقش و نگاری خاص و زیبا به آن می‌دهند. بهشتی که در جنوب دریای خزر به صورت تالاب، خانه پرندگان محلی و مهاجر شده است. تالاب زیبایی که در سال ۱۳۵۳ به پناهگاه حیات‌وحش میانکاله ارتقا یافت و در سال ۱۳۵۴ به همراه تالاب‌های اطراف خود به عنوان یکی از سایت‌های کنوانسیون رامسر ثبت گردید. اما در روزهای گذشته، اتفاق نادر و مشکوکی در این تالاب رخ داد و آن تلف شدن غیرعادی پرندگان مهاجر به شکل عجیب و غیرعادی بود. اتفاقی که موجب صدور اطلاعیه از سوی روابط عمومی محیط زیست مازندران شد.

تلف شدن و از بین رفتن صدها قطعه پرنده مهاجر در محدوده تالاب بین المللی میانکاله و خلیج گرگان، موجب نگرانی مردم بومی و فعالان و دوستداران محیط زیست شد. وجود لاشه های پرندگان مهاجر در محدوده تالاب و خلیج گرگان گروه های دامپزشکی و محیط زیست را به این مناطق کشاند. به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران؛ بیش از ۵۰۰ قطعه لاشه پرنده مهاجر در تالاب میانکاله و خلیج گرگان جمع آوری شد. حسینعلی بابایی با اشاره به تلف شدن شماری از پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله و خلیج گرگان گفت که همکاران محیط زیست و دامپزشکی لاشه بیش از ۵۰۰ قطعه پرنده مهاجر را که به دلایل نامعلومی تلف شده‌اند، را جمع آوری و دفن بهداشتی کرده‌اند.

نمونه‌ها در دست بررسی است
پایش برای دلایل مرگ پرندگان ادامه دارد و به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران بیشتر گونه‌های تلف شده از نوع چنگر معمولی، کشیم بزرگ، فلامینگو و اردک سرحنایی است. وی افزود: با توجه به وقوع تلفات غیرعادی در پرندگان مهاجر آبزی در تالاب بین المللی میانکاله و خلیج گرگان، عملیات جمع آوری لاشه‌ها، دفن بهداشتی و نمونه گیری برای بررسی علت یا علل تلفات با همکاری اداره کل دامپزشکی استان در دست اقدام است.
بابایی از شکارچیان شرق استان خواست تا مشخص شدن علت دقیق تلفات از ورود به عرصه‌های تالابی و شکار پرندگان مهاجر جدا خودداری کنند.
در همین زمینه مدیرکل دامپزشکی مازندران نیز این موضوع را تایید کرد و گفت که به محض اطلاع، همکاران برای نمونه برداری به میانکاله اعزام شدند و نتایج آن پس از بررسی اعلام می‌شود. به گفته سید حسین رضوانی هیچ گزارشی مبنی تلف شدن پرندگان به دلیل آنفلوانزا در استان گزارش نشده است و نتیجه آزمایش درباره علل مرگ پرندگان مهاجر پس از بررسی اعلام می‌شود که آیا به دلیل بیماری است یا دلیل دیگری دارد. وی از هم استانی‌ها خواست تا از خرید پرندگان مهاجر در بازارها برای مصرف خودداری کنند.
مدیرکل دامپزشکی مازندران نیز مرگ دستجمعی تعدادی از پرندگان مهاجر را « مشکوک « توصیف کرد و ادامه داد: تا قبل از مشخص شدن نتیجه نمونه گیری هر گونه اظهار نظر پیرامون نوع بیماری یک گمانه زنی غیر مستند است که می تواند نگرانی مردم را به دنبال داشته باشد و باید برای نتیجه نمونه گیری نیز حداقل تا روز شنبه پنجم بهمن منتظر ماند.
رضوانی اظهار داشت : آن که قابل گمانه زنی است این که مرگ این پرندگان می تواند به علت آنفلوانزا ، نیروکاسل و حتی مسمومیت و هر عامل دیگری باشد ولی تنها با مشخص شدن نتیجه نمونه برداری همه چیز مشخص خواهد شد.
مدیرکل دامپزشکی مازندران همچنین تاکید کرد که تمامی اقدامات لازم برای جمع آوری و بین بردن لاشه پرندگان انجام شده تا چنان چه علت مرگ بیماری باشد ، از شیوع آن جلوگیری شود.

حفاظت از تالاب نیازمند طرحی جامع و قابل اجراست
چندی قبل از ماجرای تلف شدن بیش از صدها پرنده مهاجر در تالاب میانکاله و خلیج گرگان، جلسه ستاد هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور به ریاست معاون اول رییس جمهور برگزار شد. اسحاق جهانگیری در این جلسه تالاب میانکاله و خلیج گرگان را از جاذبه های طبیعی و گردشگری مهم کشور برشمرد و گفت: مردم ایران و به خصوص مردم استان های مازندران و گلستان حساسیت ویژه ای نسبت به این منطقه دارند که باید برای حفاظت از آن برنامه ریزی و تلاش جدی صورت گیرد.
معاون اول رییس جمهور بر ضرورت تدوین طرحی جامع برای حفاظت از تالاب میانکاله و خلیج گرگان تاکید کرد و گفت: سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری وزارت خانه های نیرو، جهاد کشاورزی، سازمان برنامه و بودجه، استانداران مازندران و گلستان و سایر دستگاه های مرتبط طرحی جامع و قابل اجرا با استفاده از یافته های علمی و مطالعات گذشته تدوین و آن را برای تصویب در جلسه ستاد مطرح نمایند.
وی با تاکید بر اینکه سازمان حفاظت محیط زیست و استانداران گلستان و مازندران باید از موجودیت تالاب میانکاله و خلیج گرگان به طور جدی محافظت کنند، اظهار داشت: قطعاً حفاظت از این جاذبه طبیعی کشور تنها با تصمیمات اداری قابل انجام نیست و لازم است از توانمندی دانشگاه ها و مشاورین آگاه، عالم و صاحب نظر برای این موضوع استفاده شود تا برنامه ریزی دقیقی برای حفظ محیط زیست این منطقه انجام شود.
جهانگیری از استانداران گلستان و مازندران نیز خواست موضوع حفاظت از میانکاله و خلیج گرگان را به موضوعی ملی تبدیل کنند تا تمرکز و ظرفیت های سایر دستگاه ها نیز برای حفاظت از این منطقه بسیج شود.

محدوده جغرافیایی
تالاب بین المللی میانکاله با احتساب پناهگاه حیات وحش حدود ۶۸ هزار هکتار مساحت دارد که افزون بر ۴۰ هزار هکتار از این مساحت را تالاب بین المللی تشکیل می دهد. این منطقه که از شهرستان بهشهر در شرق مازندران تا اینجه برون در غرب استان گلستان امتداد می یابد و سالانه پذیرای حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار بال پرنده از ۱۳۰ تا ۱۵۰ گونه مختلف است در فصل های مختلف بویژه زمستان است.
انواع پرنده‌ها باتوجه به زیستگاه‌های مختلفی که در مناطق مختلف تالاب قرار دارند، در نیمه‌ دوم سال به سمت تالاب میانکاله پرواز می‌کنند تا در آنجا مستقر شوند. بهترین زمان بازدید از تالاب که میزبان گونه‌های بیشتری از پرندگان است، اوایل زمستان است. در این تالاب اردک سرسبز و سرحنایی، اردک تاج‌دار، مرگوس‌ها، غاز خاکستری و پیشانی سفید و بالاخره قوها و پلیکان‌ها که جزو آخرین پرندگانی هستند که در فصل مهاجرت به میانکاله می‌رسند. از دیگر پرنده ها در تالاب میانکاله اردک تاجدار، باکلان کوچک، اردک سرسفید، مرگوس بزرگ، سنقر تالابی، زنبور خوار، سنقر خاکستری، دلیجه، سنگ چشم، طاووسک، غاز پازرد، عروس غاز، گیلانشاه، قار، پرلا، کاکایی، پرستوی دریایی، بحری، پیغوی کوچک و چرخ‌ریسک دم‌دراز نیز پرندگان بومی این منطقه هستند که در صورت شیوع بیماری که یکی از گمانه زنی های محلی است ، در معرض خطر قرار گرفته اند.
متاسفانه در سال‌های اخیر و به دلیل بحران کم آبی، بخشی از تالاب در معرض خشکی قرار گرفته که همین موضوع، روند مهاجرت پرندگان را تحت تاثیر قرار داده است. امید است به‌زودی این مشکل حل شده و تالاب زیبای میانکاله، به روزهای اوج خودش برگردد.