به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد؛ سازمان تجارت جهانی که 25 سال پیش با 123 عضو عمدتا غربی تشکیل شد و اکنون 164 کشور جهان عضو آن هستند. هدف از تشکیل این سازمان، مقرراتگذاری و حل اختلافات در تجارت بینالمللی برای جلوگیری از جنگ تجاری میان کشورها از طریق تصمیمگیری چندجانبه و بر مبنای مقررات بود. دونالد ترامپ از روزی که به عنوان رییسجمهور ایالات متحده امریکا انتخاب شد دایما از سازمان تجارت جهانی انتقاد کرده و آن را یک سازمان علیه منافع امریکا معرفی کرده است. مخالفت امریکا با انتخاب قضات نهاد استیناف سازمان تجارت جهانی، هفته گذشته باعث شد عملا جلوی عملکرد عادی این نهاد بینالمللی گرفته شود. هر چند نهاد استیناف، نهاد فرجامخواهی از تصمیمات حل اختلاف سازمان تجارت جهانی است اما بدون این نهاد، رای نهایی در هیچ دعوایی عملا صادر نمیشود و طرفهای شاکی نهایتا مجبور به مذاکره برای حل و فصل مساله خود خارج از سازمان خواهند شد. به گفته فیل هوگان، کمیسیونر تجارت اتحادیه اروپا از بین بردن بالاترین نهاد تصمیمگیر در سازمان تجارت جهانی باعث میشود تا طرفین مجبور به «فرجامخواهی از خلأ» شوند که عملا یک اقدام مسدودکننده در روند کار سازمان است. نهاد استیناف سازمان تجارت جهانی یک کمیته 7 نفره از قضات است که مسوول رسیدگی به شکایات اعضا در مورد تجارت آزاد از یکدیگر بود. نهاد استیناف برای رسیدن به حد نصاب تشکیل جلسه، دستکم به 3 قاضی نیاز داشت اما سالهای مخالفت دولت امریکا با انتخاب قضات جدید باعث شد که تا آذر ماه امسال، تعداد قضات این نهاد به 3 نفر برسد و چهارشنبه هفته گذشته با پایان یافتن دوره دو قاضی سازمان تجارت جهانی، امکان تشکیل جلسههای نهاد استیناف از بین برود.
اقدام امریکا با واکنش بسیار منفی دیگر اعضای سازمان تجارت جهانی مواجه شد. ژانگ شیانگ چن، سفیر چین در سازمان تجارت جهانی با صدور بیانیهای تاکید کرد در نشستی که با مخالفت امریکا انتصاب قضات جدید مسدود شد، کراوات سیاهی را به گردن بسته است که همسرش برای شرکت در مراسم تشییع جنازه برای او خریده بود. فیل هوگان، کمیسیونر تجارت اتحادیه اروپا با صدور بیانیهای تاکید کرد:«این اقدام امریکا یک اقدام تاسفبار و آسیبی شدید به نظام تجاری است.» روبرتو آوزدو، دبیرکل سازمان تجارت جهانی شرایط کنونی را «یک بحران» توصیف کرده و خواهان ایجاد «راهکارهای موقتی» و «راهکارهای دایمی» برای حل این بحران شده است. اتحادیه اروپا در واکنش به این اقدام تاکید کرده که حتی آرای غیرقطعی سازمان تجارت جهانی را نیز رعایت و تلاش میکند به عنوان یک راهحل جایگزین در توافق تجاری با طرفهای دیگر یک نهاد استیناف برای حل دعاوی ایجاد کند. به گفته کمیسیونر تجارت اتحادیه اروپا در حال حاضر توافق برای ایجاد نهاد مستقل رسیدگی به دعاوی تجاری در توافقها با کانادا و نروژ تصویب شده است.
ترامپ دروغ میگوید
به اعتقاد کارشناسان ادعای امریکا در مورد خصمانه بودن عملکرد سازمان تجارت جهانی علیه این کشور، ادعایی بیاساس و دروغ است. بر اساس آمار از زمان تاسیس سازمان تجارت جهانی در سال 1995 تاکنون 592 دعوا در این سازمان مطرح شده است. بخش عمدهای از این دعاوی بدون رای نهاد استیناف، خارج از سازمان حل و فصل شدهاند و با توافق میان کشورها یا کمپانیهای شاکی و متشاکی کنار گذاشته شدهاند. در حال حاضر 10 پرونده از جمله پرونده شکایت روسیه از اتحادیه اروپا در مورد رقابت در بازار انرژی در نهاد استیناف در جریان هستند که عملا رسیدگی به آنها متوقف شده و با ادامه ثبت شکایتهای جدید(از جمله شکایت روز دوشنبه اندونزی از اتحادیه اروپا در مورد مقررات تبعیضآمیز استفاده از روغن پالم) پیشبینی میشود که تعداد پروندههای معلق در سازمان تجارت جهانی روز به روز بیشتر شوند. در این میان نهاد استیناف تاکنون 120 رای صادر کرده که 162 پرونده شکایت را پوشش میداد. بر اساس آمار میتوان گفت که بیشترین تعداد شکایات توسط امریکا مطرح شده و به تناسب، امریکا در تعداد بیشتری از پروندههای خود در این نهاد تجاری برنده شده است.
ارنستو زدیلو، رییسجمهور پیشین مکزیک و مدیر مرکز مطالعات جهانیسازی دانشگاه ییل در یادداشتی مینویسد: «دونالد ترامپ، سازمان تجارت جهانی را دقیقا با همان عباراتی توصیف میکند که قبلا توافق تجارت دو سوی اقیانوس آرام و نفتا را توصیف کرده بود، بدترین توافقی که در طول تاریخ منعقد شده است. ترامپ تا جایی پیش رفت که تهدید کرد، سازمان تجارت جهانی را نیز مانند نفتا و مذاکرات توافق شراکت دو سوی اقیانوس آرام ترک میکند. اقدامی که میتوانست ضربه مهلکی به سازمان تجارت جهانی، همه کشورهای عضو آن و خود امریکا بزند. متاسفانه شرایط بدتر از این شد، لازم نبود امریکا سازمان تجارت جهانی را ترک کند تا بتواند آسیب اساسی به آن وارد کند، این کشور از درون سازمان و فقط با مسدود کردن مسیر انتصاب قضات نهاد استیناف این کار را کرد. این نهاد بیطرف که 7 قاضی یا عضو دارد برای رسیدن به حد نصاب دستکم نیاز به 3 عضو دارد. با به پایان رسیدن دوره عضویت دو قاضی در دیوان استیناف سازمان در ماه دسامبر عملا عملکرد این دیوان متوقف شده و توانایی سازمان تجارت جهانی در حل و فصل اختلافات اعضا برای اولین بار از زمان تاسیس نابود شده است.» رییسجمهور پیشین مکزیک در ادامه توضیح میدهد که بر خلاف ادعای امریکا، سازمان تجارت جهانی تاکنون خلاف منافع امریکا عمل نکرده است. او مینویسد: «درست مانند بسیاری دیگر از سیاستهای تجاری امریکا، حمله دولت ترامپ به نهاد استیناف سازمان تجارت جهانی هم بر اساس فرضهای غلط است. برای مثال ترامپ بارها شخصا ادعا کرده که سازمان تجارت جهانی با هدف تامین منافع همه کشورهای دیگر به جز امریکا تاسیس شده و کشورش تقریبا همه شکایات در این نهاد را باخته است و نظام حاکم بر سازمان فقط برای چین منفعت دارد. همه این اظهارنظرها بیپایه است. هیچ مطالعه جدی علمی تاکنون تعصب علیه ایالات متحده در سازمان تجارت جهانی را تایید نکرده است. ایالات متحده امریکا در واقع اصلیترین طرفی است که از نهاد استیناف استفاده میکند و تعداد شکایتهایی که امریکا به این نهاد برده از مجموع شکایتهای مطرح شده توسط چین و اتحادیه اروپا بیشتر بوده است. آمار نشان میدهد که حتی تعداد نسبت شکایتهای موفق به پروندههای شکست خورده برای امریکا از هر طرف دیگری در این سازمان بیشتر است. علاوه بر این امریکا نه تنها معمولا در شکایاتی که خودش علیه چین مطرح کرده است، طرف برنده بود بلکه در اغلب شکایتهایی هم که چین علیه امریکا مطرح میکرد، دیوان را با رای مطلوب ترک میکرد.» این سیاستمدار پیشین و کارشناس برجسته تجارت جهانی مینویسد «اصلیترین موضوعی که باعث عصبانیت امریکاییها از عملکرد نهاد استیناف سازمان تجارت جهانی میشد، این بود که امریکا معمولا در پروندههای تعرفههای تقابلی و عوارض ضد ارزانفروشی، شکست میخورد اما واقعیت این است که حتی عامل اصلی همین پروندهها هم سیاستهای طرف امریکایی بود و معمولا طرف مقابل به دلیل سوءاستفاده امریکاییها از همین سیاستهای تجاری و وضع تعرفههای سنگین تجاری مجبور به تلافی شده بود.»
انگیزه امریکا چیست؟
امریکاییها مجموعهای از دلایل حقوقی و تجاری را به عنوان انگیزه خود برای مسدودسازی تصمیمگیری در سازمان تجارت جهانی عنوان میکنند. 3 ادعای بنیادین امریکا به نوشته توماس جی. دوئستربرگ از اندیشکده «موسسه هادسون» به این شرح است:
1- سازمان تجارت جهانی بسیار کند و ضعیف عمل میکند. رسیدگی به شکایتها و دعاوی میان اعضا و کمپانیهایی که به نهاد استیناف سازمان تجارت جهانی میرود، سالها بدون نتیجه طول میکشد و گاهی سازمان از رسیدن به یک حکم در مورد دعوا ناتوان است. برای مثال رسیدگی به شکایت بویینگ امریکا علیه ایرباس 15 سال طول کشید و نهایتا بدون یک حکم روشن و برنده مشخص پاییز امثال به پایان رسید. مذاکرات برای یک توافق تجاری فراگیر در سازمان تجارت جهانی که در قالب فرآیند دوحه انجام میشد 4 سال پیش بدون نتیجهای به پایان رسید و نهایتا هیچ توافق جدیدی میان اعضا برای تصویب مقررات جدید و فراگیر از زمان تاسیس این سازمان گرفته نشده است.
2- اختیارات سازمان تجارت جهانی بسیاری از تجارتهای نو را پوشش نمیدهد. تجارت دیجیتال، جریان فرامرزی اطلاعات و بسیاری از خدمات بینالمللی نوین همچون پروازهای تجاری بینالمللی در پوشش اختیارات این سازمان نیستند.
3- دولت ایالات متحده امریکا تقریبا از دهه اول تاسیس این نهاد و از زمان دولت جورج بوش معتقد بود که نهاد استیناف سازمان تجارت جهانی فراتر از حوزه اختیارات خود عمل میکند. دنیس شی، سفیر امریکا در سازمان تجارت جهانی معتقد است:«دولتها سعی میکنند از طریق احکام استیناف، امتیازهایی را به دست بیاورند که از رسیدن به آنها روی میز مذاکرات ناتوانند.»
ابرقدرت جهان بیقانون
اما منتقدان عملکرد امریکا این اقدام را در جهت حذف موانع برای یکجانبهگرایی و زورگویی در روابط تجاری با دیگر کشورها ارزیابی میکنند. امریکا با ادعای «رفتار غیرمنصفانه» در تجارت به شکل روزافزونی شرکای تجاری خود را در سراسر جهان تنبیه و آنها را وادار میکند که توافقهای دوجانبه جدیدی که منافع کمتری برایشان دارد، امضا کنند. تعرفههای تنبیهی، سلاح مورد علاقه دونالد ترامپ در جنگ تجاریاش علیه چین و دیگر شرکای تجاری امریکا دقیقا همان ابزاری است که سازمان تجارت جهانی قرار بود، استفاده از آن را در تجارت دوجانبه محدود کند.
ارنستو زدیلو، رییسجمهور پیشین مکزیک در یادداشت خود این ادعا را که دولت ترامپ علاقهمند به ترک جایگاه خود در مقام رهبری سنتی جهان است، رد میکند و مینویسد:«بر خلاف ادعای گروهی، امریکا علاقهای به ترک جایگاه خود در مدیریت جهانی ندارد در واقع دولت ترامپ تلاش میکند که رهبری ایالات متحده امریکا را در جهان نه بر اساس قوانین مرضیالطرفین جهانی بلکه بر اساس قدرت و زور بنا کند. این روش امریکا خطرناک است و جهانی واپسگرا ایجاد میکند که برای هیچکس منفعت ندارد.»
نظر شما