شهلا منصوریه –
دبیر گروه اجتماعی /

چشمانش می سوزد؛ سرفه های خش دار هم پشت سر هم امانش را بریده بود. سن و سال چندانی نداشت، اما به نظر می رسید که همچنان با آلودگی هوای پایتخت هنوز کنار نیامده است. ماسکی روی دهانش گذاشته تا به اصطلاح آلودگی هوای شهر را به ریه هایش هدایت نکند، اما سرفه ها دیگر امانش را بریده بودند. بطری آب را به سمتش گرفتم تا گلویی تازه کند. گویی درد و دلش باز شد و گفت: نامردها چرا جلوی خودروهای دودزا را نمی گیرند. جلوی این همه ماشین ها را بگیرند که خیابان را قرق کرده اند. فقط می توانند پول طرح را زیاد کنند. هوایی برای نفس کشیدن نمانده؛ مجبوریم برای دخل و خرج خانه در این هوای آلوده از این سر شهر به آن سر شهر برویم. تمام صحبت هایش را کلمه به کلمه با سرفه های خش دار ادامه می داد.

امروزه، موضوع آلودگی هوا، دیگر، پا را از یک مساله فراتر نهاده و به یک معضل تبدیل شده است که شاید حل آن فقط با هماهنگی گروه ها و سازمان های مختلف امکان پذیر باشد. آلودگی ای که از سوخت نامناسب تا خودورهایی با تکنولوژی پایین تر مانند چتری خاکستری بر سر کلانشهرها سایه افکنده است. میلیون ها، خودرو فرسوده و استاندارد یورو ۴ همچنان در چرخه حمل و نقل تردد می‌کنند که میزان آلایندگی این تعداد چند برابر خودروهای استاندارد است.
سایه شوم آلودگی هوا دست از سر پایتخت‌نشینان برنمی‌دارد. مسؤولان هر بار راهکارهایی مقطعی مانند زوج و فرد کردن خودروها را ارائه می‌کردند.
فصل پاییز را در حالی به پایان می رسانیم که آلودگی هوا همچنان تیتر یک اخبار است و همچنان وسایل نقلیه متهم ردیف اول آن هستند و به گفته کارشناسان، تعداد روز‌های آلوده در سال جاری، بیشتر از سال گذشته است.
کارشناسان با توجه به تجربه های جهانی معتقدند که برای کاهش آلودگی هوا، باید کیفیت سوخت و کیفیت خودروهای تولیدی به طور همزمان ارتقا یابد، در صورتی که کیفیت خودروها نتواند همپای افزایش کیفیت سوخت افزایش یابد، آلایندگی همچنان تداوم خواهد یافت. آنگونه کارشناسان می گویند، خودروهای بی کیفیت به دلیل فناوری و تکنولوژی پایین، علاوه بر آلایندگی و سوخت زیاد، در ردیف اول متهمان اصلی مصرف بالای سوخت در کشور و آلودگی هوا به شمار می روند.
با وجود اینکه، تجربه بسیاری از کلانشهرهای دنیا نشان می دهد که آنها با «استاندارد سازی خودروها، سوخت و گسترش حمل و نقل عمومی»به خوبی توانسته اند مشکل آلودگی هوای خود را حل کنند، اما همچنان این مشکل، همچنان در کلانشهرهای کشور در بسیاری از ماه های سال همچنان پابرجاست.
اصلاح استاندارد خودروها
خارج کردن خودروهای غیراستاندارد از چرخه آلودگی، موضوع جدیدی نیست. ماجرایی که به یک دهه قبل و زمان ریاست محمدجواد محمدی زاده برمی گردد، یعنی به سال ۱۳۸۹٫ در آن زمان رئیس وقت سازمان محیط زیست، خبر از تهیه طرح جامع برای کاهش آلودگی هوا و ارتقاء تولید خودروها به یورو۵ داد؛ وعده ای که به دوران محمدی زاده قد نداد و محقق نشد. رئیس دوره بعد، یعنی معصومه ابتکار نیز وعده داده شد که از ابتدای سال ۱۳۹۸ استاندارد یورو ۵ برای تمام خودروها اعمال خواهد شد. اما اینبار نیز این وعده عملی نشد و در اواخر بهمن سال گذشته بنا به خواسته خودروسازان و علی رغم مخالفت سازمان محیط زیست؛ آیین‌نامه فنی «ماده ٢» قانون هوای پاک، تا ابتدای سال ۹۹ به تعویق افتاد. تقریبا چهار ماه تا پایان سال ۹۸ باقی مانده تا خودروسازان، محصولات خودرویی را از استاندارد یورو۴ به یورو۵ ارتقا دهند.

هیچ بهانه‌ای برای تعویق قانون هوای پاک وجود ندارد
به گفته کارشناسان، با وجود تاخیر یکساله در اجرای این قانون، بعید است که باز هم خودروسازان به سمت تعویق قانون پیش بروند. معاون محیط‌زیست انسانی سازمان محیط‌زیست در این زمینه گفته که ضمن این‌که یک فرصت جدید هم به خودروسازان داده شده و قرار است توقف تولید خودروهای فاقد استاندارد یورو٥ در یک برنامه زمانبندی انجام شود. بنابراین همه فرصت‌های قبلی برای این داده شد که خودروسازان داخلی بتوانند در این مدت تمهیدات لازم را بیندیشند. ضمن اینکه برای ‌سال جدید هیچ بهانه‌ای جهت تعویق مجدد قانون وجود ندارد و انتظار نمی‌رود که دولت اجرای یک قانون را دوبار به تعویق بیندازد.»
این در حالیست که چند روز پیش نیز عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط‌زیست طی نامه ‌ای به رضا رحمانی وزیر صنعت این مهم را متذکر شد و نوشت: «شرکت ‌های خودروساز باید حداکثر تا پایان‌ سال‌جاری با ارائه مدارک و مستندات کافی و الزامی، تاییدیه انطباق با استاندارد آلایندگی یورو۵ را برای تمامی محصولات خود از سازمان محیط‌زیست دریافت کنند. در صورت ارائه ‌نشدن مدارک، سازمان از ابتدای‌ سال آینده از تولید و شماره‌ گذاری محصولات یورو۴ جلوگیری به ‌عمل خواهد آورد. دستور فرمایید برنامه‌ریزی ارتقای استاندارد آلایندگی محصولات خودروسازان به استاندارد آلایندگی یورو٥ به سازمان محیط‌زیست ارسال شود.»
اما با تمام این تفاسیر، شرکت ایران خودرو، برخلاف آئین نامه قانون هوای پاک، از دیروز پیش فروش محصولات یورو۴ خود را آغاز کرده است. سازمان حفاظت محیط زیست نیز در واکنش به پیش ‌فروش چهار محصول یورو ۴ نامه ‌ای خطاب به مدیرعامل شرکت ایران خودرو ارسال و تاکید کرده است که در صورت پیش‌فروش این خودروها، سازمان حفاظت محیط زیست پیگیری قانونی را در دستور کار خود قرار خواهد داد.
لازم به ذکر است، اصلاح استاندارد خودروها علاوه بر کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت سوخت رسانی خودروها، بر سلامت شهروندان نیز تاثیرگذار خواهد بود. حالا فقط چهار ماه تا پایان مهلت خودروسازان برای اصلاح استاندارد و تبدیل خودروهای یورو۴ به یورو۵ باقی مانده است. باید منتظر ماند و دید که مسئولان درخصوص ارتقای استاندارد خودروها چه خواهند کرد.