صاحب‌خبر - سال 358 هجری قمری «جوهر سیسیلی سردار معزالدین‌الله»، خلیفه فاطمی با تصرف مصر و الحاق آن به تونس، تقدیر این دو کشور را به نحوی به هم گره زد که تا چند سده بعد نیز هر رخداد بزرگی در تونس، مصر را به لرزه در آورده است. سال 2011 ابتدا برای تونس و بعد برای مصر سال سرنوشت‌سازی بود. 18 دسامبر 2010 (27 آذر 1389) فردی تونسی در اعتراض به فساد و بدرفتاری پلیس، خودسوزی کرد و عامل اعتراضات اجتماعی و درنهایت موجب سقوط حکومت زین‌العابدین بن‌علی دیکتاتور تونس در 14 ژانویه 2011 (24 دی 1389) شد. موفقیت مردم تونس، قاهره را تبدیل به نخستین ایستگاه انقلاب کرد و 11 روز بعد (5 بهمن 89) انقلاب ۲۵ ژانویه مصری‌ها شکل گرفت. مردم مصر با الهام از تونسی‌ها، پیشنهادهای حسنی مبارک، دیکتاتور مصر را نپذیرفتند و راهپیمایی‌ها، اعتراضات و نافرمانی‌های مدنی را ادامه دادند تا درنهایت در ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ (۲۲ بهمن ۱۳۸۹) مبارک استعفا کرد. هشت‌سال پس از آن روزها، مردم تونس درگیر انتخابات ریاست‌جمهوری بودند که خبر مرگ زین‌العابدین بن علی دیکتاتور سابق این کشور در رسانه‌ها منتشر شد. برای دیکتاتورهای مصر، زین‌العابدین بن علی نام بد یمنی است. به واسطه سقوط او، حکومت 30ساله حسنی مبارک ساقط شد و حالا با مرگ بن علی، مصر دستخوش اعتراضات خیابانی تازه‌ای علیه حکومت عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر شده است. سقوط بن علی در سال 2011، سقوط حسنی مبارک را در مصر به دنبال داشت. حالا مرگ بن علی آیا می‌تواند در مصر تحولات را دستخوش تغییر کند؟ برای مصری‌ها، تاریخ یک بار دیگر تکرار می‌شود یا آنها همچنان باید دیکتاتوری السیسی را تحمل کنند؟ تجربه انقلاب 2011 و کودتای 2013 نشان داده همین که مردم به خیابان بیایند، احتمال سقوط حکومت با کودتا یا انقلاب وجود دارد. اعتراضات مصر از کجا آغاز شد؟ افشای برنامه‌های عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر برای ساخت تعداد زیادی کاخ برای خود و نزدیکانش که هزینه‌های آن از محل خزانه مصر پرداخت می‌شود، موج تازه‌ای از اعتراضات را در مصر رقم زده است. مرد شماره یک این اعتراضات «محمد علی» تاجر و بازیگر مصری مقیم در اسپانیاست. او که می‌گوید بیش از ۱۵ سال با ارتش مصر همکاری کرده و از فسادهای این نهاد به علاوه فساد خانواده السیسی اطلاع دارد، از هفتم سپتامبر (16 شهریور) گذشته انتشار ویدئوهای افشاگرانه خود را آغاز و در اولین سخنان خود به موضوع کاخ‌های ریاست‌جمهوری- از جمله کاخ بسیار بزرگی در پایتخت اداری مصر که در شرق قاهره در حال ساخت است- اشاره کرد. او گفته که خانواده السیسی با بودجه دولتی اقدام به خرید جواهرات از کشور سوئیس کرده‌اند و فرماندهان ارتش به کار دلالی مشغول هستند. «محمد علی» گفت که فساد درون دولت و ارتش، مصر را با بدهی‌های سنگین خارجی مواجه کرده است. پس از این افشاگری‌ها، شبکه الجزیره وابسته به قطر -که پس از تحریم قطر از سوی عربستان، امارات، مصر و بحرین از مخالفان السیسی به شمار می‌رود- نقشه‌ای از حدود 90 کاخ در حال ساخت در مصر منتشر کرد و با مقایسه اندازه یکی از این کاخ‌ها با کاخ سفید آمریکا، مدعی شد کاخ‌های السیسی حتی از کاخ رئیس‌جمهور آمریکا نیز بزرگ‌تر است. آن‌طور که این شبکه گزارش کرده بود زیربنای این کاخ ۵۰ هزار مترمربع یعنی 10برابر مساحت کاخ سفید است. الجزیره درخصوص هزینه این بنای عظیم نیز نوشته بود که فقط طبقه اول آن 2.25 میلیارد جنیه مصری (۱۳۸ میلیون دلار) هزینه روی دست خزانه مصر گذاشته است که می‌توان با آن ۱۲۵ مدرسه یا ۱۶ بیمارستان بزرگ ساخت. افشاگری‌ محمد علی و شبکه الجزیره باعث شد یکشنبه هفته گذشته عبدالفتاح السیسی در کنفرانس «جوانان مصر» جزئیات برنامه کاخ‌سازی را اعلام کند و بگوید دولت قصد دارد برای نیازهای مجموعه نهاد ریاست‌جمهوری، مجموعه کاخ‌هایی بسیار پرهزینه را بسازد: «بله، من قصرهای ریاست‌جمهوری را می‌سازم و باز هم خواهم ساخت. آیا این قصرها را برای خود می‌سازم؟ هیچ‌کدام از آنها برای من نیستند، آنها برای مصرند؛ من دارم یک کشور جدید می‌سازم... .» دو روز بعد از این سخنان، «محمد علی» ویدئوی جدید منتشر کرد و در آن از السیسی خواست تا روز پنجشنبه استعفا دهد. او همزمان از مردم مصر نیز خواست در صورت امتناع السیسی از استعفا، ساعت هفت عصر جمعه به وقت محلی به خیابان بیایند و علیه او شعار دهند: «روز جمعه ساعت هفت غروب، مسلمان، مسیحی، اخوانی، لیبرال، سکولار و تمامی مردم مصر از همه طیف‌ها به خیابان‌ها بیایند... ای ارتش! ‌ای پلیس! و ‌ای دستگاه قضایی! شما پشت مردم مصر هستید نه در مقابل‌شان... .» انتشار سخنان «محمد علی» همچون انقلاب 2011، مخالفان دولت السیسی را در توئیتر و فیسبوک فعال کرد و آنها هشتگ #کفایه_بقى_یاسیسی (سیسی دیگر بس است) را به ترند توئیتر تبدیل کردند. هشتگ #الرحیل_یاسیسی_او_النزول_للشارع (سیسی یا استعفا بده یا به خیابان‌ها می ریزیم) دیگر هشتگ مورد استفاده مخالفان بود. هرچند حکومت السیسی تلاش کرد با ساماندهی ارتش در میادین اصلی شهر و به‌ویژه میدان التحریر قاهره- که یادآور اعتراضات مصر در سال ۲۰۱۱ و سرنگونی حسنی مبارک است- مانع تشکیل هرگونه تجمعی شود اما جمعه‌شب تعداد زیادی از مردم مصر در پاسخ به فراخوان محمد علی برای برگزاری تظاهرات علیه السیسی در مناطق مختلف مصر از جمله «میدان التحریر» و «طلعت حرب» در قاهره پایتخت مصر دست به تجمع زدند. هم‌زمان تجمع‌های دیگری نیز در میادین گوناگون قاهره برگزار شد؛ منطقه «دلتای نیل»، شهر «اسکندریه» و «سوئز» دیگر مناطقی بودند که در آنجا دولت سیسی مورد مخالفت علنی مردم قرار گرفت. این تظاهرات نخستین اعتراض عمومی پس از روی کار آمدن السیسی در مصر از سال ۲۰۱۴ بود. تصاویر و فیلم‌های منتشرشده در فضای مجازی نشان می‌دهد که شرکت‌کنندگان در تظاهرات علیه عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر شعار می‌دهند و خواستار سرنگونی او هستند. جوانان مصری در قاهره عکس السیسی را پاره کردند. در پی حضور خیابانی معترضان، نیروهای امنیتی مصر در قاهره با استفاده از گاز اشک‌آور با معترضان مقابله کردند. به گزارش ایران‌تایمز، تظاهرات علیه رئیس‌جمهور تا ساعت 3 بامداد به وقت قاهره در میدان التحریر و اطراف آن ادامه داشته است. همچنین هشتگ میدان التحریر در توئیتر ترند اول مصر و ترند دوم جهانی شد. امارات: مقصر اخوان‌المسلمین است پس از کودتای السیسی، حدود 60 هزار نفر از اعضای اخوان‌المسلمین در زندان‌ هستند. علاوه‌بر این افراد، تقریبا تمامی رهبران اخوان یا کشته شده‌اند یا در حبس هستند. با این حال و در شرایطی که رسانه‌های مصری سعی در سانسور این اعتراضات دارند، انور قرقاش، وزیر مشاور امارات متحده عربی در امور خارجه روز شنبه با انتشار یک توئیت تظاهرات در مصر را به «کمپین سازمان یافته گروه اخوان‌المسلمین» ربط داد و آن را «شکست‌خورده» توصیف کرد. امارات متحده و عربستان سعودی که عمده‌ترین متحدان رژیم مصر به شمار می‌روند، به دلیل اختلافات سیاسی و ایدئولوژیک با اخوان‌المسلمین، پشتیبان اصلی کودتای السیسی تلقی می‌شوند. قرقاش با بیان اینکه رسانه‌های حزب اخوان‌المسلمین از «خارج کمک می‌گیرند» آنها را به انتشار «واقعیت‌هایی غیر از آنچه در مصر وجود دارد»، متهم کرد. دلیل اهمیت اعتراضات اعتراضاتی که محمد علی هنرمند، تاجر و پیمانکار مصری در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخته شاید در چشم غیرمصری‌ها بی‌اهمیت باشد، اما در مصر به‌شدت جدی گرفته می‌شود. در مصر تقریبا همه‌چیز از فضای مجازی آغاز می‌شود. شاید بیراه نباشد که گفته شود اگر جوانان مصری در شبکه‌های اجتماعی همبستگی پیدا کنند، خیلی‌زود خیابان‌ها را تسخیر خواهند کرد. این اتفاقی است که در انقلاب 2011 و کودتای 2013 مصر نیز رخ داد. در ژوئن سال 2010 «خالد سعید» جوان 28 ساله مصری زیر شکنجه و ضرب و شتم نیروهای پلیس کشته شد. اتهام او پخش فیلمی در اینترنت درباره فساد پلیس این کشور بود. برادر خالد سعید پس از این اتفاق در یک اقدام ساده برای واکنش به کشته شدن برادرش در فیسبوک جنبشی به نام «خالد سعید» راه انداخت. این جنبش در مدت کوتاهی به کمپین «کلنا خالد سعید» (همه ما خالد سعید هستیم) در فیسبوک تبدیل شد. 6 ماه پس از کشته شدن خالد سعید، محمد بوعزیزی جوان سبزی‌فروش تونسی در اعتراض به توقیف گاری‌اش توسط پلیس دست به خودسوزی زد. بوعزیزی هم‌زمان با از دست دادن جانش رمق حکومت 24ساله زین‌العابدین بن علی را نیز گرفت و اعتراضاتی که مردم تونس به دنبال مرگ او برگزار کردند دولت این کشور را ساقط کرد. جوانان مصری که با راه‌اندازی کمپین خالد سعید از پیش آمادگی اعتراضات میدانی را داشتند پس از سرنگونی حکومت بن‌ علی، در شبکه‌های اجتماعی چون توئیتر و فیسبوک فراخوان تجمع صادر و به دنبال آن در خیابان‌ها و میادین اصلی چون میدان التحریر تجمع اعتراضی برگزار می‌کردند. ترکیب شبکه‌های اجتماعی و اعتراضات خیابانی در مصر، حکومت 30ساله مبارک را نابود کرد. سال 2013 چند روز پیش از اولین سالگرد تحلیف محمد المرسی، جنبش «تمرد» در مصر در اعتراض به تلاش رئیس‌جمهور برای گسترش اختیارات خود و اخوان‌المسلمین شکل گرفت. چند روز پس از اعتراضات، هفت نفر از وزرای مرسی و نخست‌وزیر مصر استعفا کردند. ارتش نیز از این شرایط استفاده کرد و پس از ضرب‌الاجل 48ساعته برای حل اختلافات، کودتا و مرسی را از قدرت برکنار کرد. حال باید دید شبکه‌های اجتماعی که یک بار دیکتاتورهای تونس و مصر را ساقط و یک بار نیز زمینه را برای کودتای السیسی فراهم کرده‌اند، می‌توانند سرنوشت حکومت السیسی را شبیه مبارک کنند؟ به‌طور حتم مانند موج پیشین بیداری در منطقه، سرنوشت اعتراضات خیابانی مصر می‌تواند در سایر کشورهای منطقه از جمله اردن، عربستان، بحرین و... نیز اثر خود را بگذارد. چند روز آینده نشان خواهد داد که این بار هم اصلاح نظم منطقه از شمال آفریقا آغاز می‌شود یا خیر؟ احتمالات سرنوشت بحران جدید مصر 1- ممکن است مجموعه اصلی ارتش مصر به دلیل ناتوانی السیسی در اداره کشور، تضعیف متحد منطقه‌ای او یعنی ریاض و همچنین مشکلات اقتصادی در مصر، او را قربانی کنند. مشخص شدن ضعف‌های السیسی به‌عنوان یک ژنرال میانی که با استفاده از شرایط به مدارج بالا رسید، باعث شده دیگر ژنرال‌های ارتش نیز خود را برای ریاست بر دولت لایق ببینند. این امکان وجود دارد تا در ماه‌های آینده سیسی مانند افرادی مثل حسنی مبارک، عمر البشیر و عبدالعزیز بوتفلیقه با کودتایی آرام و بدون خونریزی از کار برکنار شود. 2- افزایش فشارهای متراکم‌شده در جامعه سرکوب شده و البته سردرگم مصر موجب شده این کشور با پتانسیل یک شورش اجتماعی مواجه شود. اقدامات جدید می‌تواند به‌نوعی توسط دستگاه اطلاعاتی مصر و با هدف ایجاد نقاط اعتراض به صورت کنترل‌شده شکل گرفته باشد؛ احتمالی که البته بسیار ضعیف است. 3- در دوره سیسی حکومت مصر که یکی از داعیه‌داران رهبری جهان عرب است به‌شدت ضعیف و به نوعی تبدیل به کارگزار عربستان سعودی و امارات شده است. این مساله می‌تواند محرکی برای جناح‌های ملی‌گرای ارتش و دستگاه‌های امنیتی برای برکناری سیسی باشد. آنها با ایجاد امواج اجتماعی زمینه را برای برکناری دولت وابسته سیسی و احیای جایگاه پراهمیت مصر در جهان عرب ایجاد خواهند کرد. اشاره به بازپس‌گیری جزایر صنافیر و تیران که توسط سیسی به سعودی‌ها اهدا شده‌اند نشانگر وجود خشمی پنهان از این وادادگی سیسی درباره شاهزادگان سعودی است.∎​