کمتر از دو ماه به موعد خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا باقی مانده، اما راه خروج از بنبست سیاسی برگزیت هنوز مشخص نیست.
هواداران سرسخت برگزیت خواهان خروج به هر قیمتی هستند، حتی بدون آن که بریتانیا به توافقی با اتحادیه اروپا رسیده باشد. آنها با روی کار آمدن بوریس جانسون متحدی در مقام نخستوزیری بریتانیا یافتهاند.
هواداران سرسخت ماندن در اتحادیه اروپا میگویند ضررهای برگزیت در هر صورت بیشتر از سود احتمالیاش است و باید در یک همهپرسی دوباره جلویش را گرفت. با از دست رفتن اکثریت حزب محافظهکار در پارلمان آنها امیدوارتر شدهاند.
عدهای هم هستند که میگویند باید ضمن احترام به نتیجه همهپرسی خروج، با اروپا به توافقی رسید و مانع از آسیبهای برگزیت بیتوافق شد. ترزا می، نخستوزیر قبلی، با اصرار بر این موضع، شکستهای بزرگی در پارلمان خورد و سرانجام ناچار به استعفا شد.
در کشمکش میان این گرایشها، در حالی که هیچ حزبی در پارلمان اکثریت ندارد، سرانجام برگزیت سیاست بریتانیا را به کجا میبرد؟
حزب محافظهکار در انتخابات سال ۲۰۱۷ اکثریت خود را در پارلمان از دست داد، اما با حمایت حزب اتحادگرای دموکراتیک، که یک حزب کوچک دست راستی از ایرلند شمالی است، بیش از نیمی از آرای نمایندگان مجلس عوام را داشت.
پس از آن که بوریس جانسون طرح خود برای تعلیق پارلمان را اعلام کرد، گروهی از نمایندگان همحزبی او با احزاب مخالف همسو شدند.
خروج بی توافق در ۳۱ اکتبر
اگر برنامههایی که در جریان است به نتیجه نرسد، مطابق آن چه از پیش تعیین شده بریتانیا در ساعت ۱۱ شب ۳۱ اکتبر از اتحادیه اروپا خارج میشود.
بوریس جانسون گفته میخواهد به توافقی جدید با اروپا برسد، اما اگر چنین توافقی نهایی نشود هم بریتانیا را به هر حال از اتحادیه خارج میکند.
برگزیت بی توافق به معنی خروج فوری بریتانیا از اتحادیه گمرکی و بازار مشترک اروپایی است که تجارت و روابط اقتصادی دیگر میان کشورهای اتحادیه اروپا را ساده میکند.
بسیاری درباره خطرات چنین گزینهای هشدار دادهاند.
ائتلاف نمایندگان علیه دولت و برگزیت بی توافق
آقای جانسون در چهار رایگیری اول پارلمان به عنوان نخستوزیر شکست خورد.
نمایندگان تعیین دستور کار مجلس را، که از اختیارات دولت است، از او گرفتند.
آنها همچنین به تعویق موعد برگزیت رای دادند و مصوبهای گذراندند که در صورت تایید نهایی و تبدیل شدن به قانون بوریس جانسون را ملزم به درخواست تمدید مهلت برگزیت میکند. او گفته ترجیح میدهد بمیرد تا چنین کاری بکند.
پس از تصویب این طرح در مجلس عوام در روز ۴ سپتامبر، حالا مجلس اعیان هم باید آن را به بحث بگذارد.
با احتساب تشریفات نهایی، این مصوبه میتواند تا روز ۹ سپتامبر تبدیل به قانون شود.
این تاریخی است که پارلمان به تعلیق در میآید.
انتخابات زودرس
پس از رای نمایندگان مجلس عوام به تعویق برگزیت، بوریس جانسون خواهان برگزاری انتخابات زودرس در ۱۵ اکتبر شد.
برای برگزاری انتخابات زودرس حمایت دو سوم نمایندگان مجلس عوام لازم است و بوریس جانسون نتوانست آرای لازم را کسب کند.
دولت او گفته که در روز دوشنبه ۹ سپتامبر، دوباره انتخابات زودرس را به رای میگذارد.
برای بوریس جانسون راههای قانونی متفاوتی وجود دارد که انتخابات زودرس را به تصویب پارلمان برساند.
یکی اینکه با مشخص کردن یک تاریخ به خصوص برای انتخابات، از رای دو سوم نمایندگان بی نیاز شود و با همان قاعده نصف به اضافه یک به خواسته خود برسد.
راه پر ریسکتر هم این است که دولت خود را به رای اعتماد بگذارد.
استیضاح دولت
اگر راه تصویب قانون برای ممانعت از خروج بی توافق به نتیجه نرسد، نمایندگان میتوانند برای رای عدم اعتماد به دولت تلاش کنند.
جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر، پیشتر گفته این کار را در نظر دارد.
در عین حال ممکن است بوریس جانسون بخواهد برای وادار کردن نمایندگان به پذیرش انتخابات، راه غیرمعمولی را با طرح رای اعتماد به دولت خودش به پارلمان ببرد.
اگر اکثریت نمایندگان رای عدم اعتماد بدهند، بوریس جانسون باید استعفا بدهد و ظرف دو هفته باید نخست وزیر جایگزین، یا از حزب خود او، یا از میان احزاب مخالف تعیین شود.
اگر نمایندگان نتوانند ظرف ۱۴ روز برای تعیین نخستوزیر جدید به توافق برسند و کسی برای این مقام رای اعتماد نگیرد، به طور خودکار انتخابات زودرس برگزار خواهد شد.
در صورت تشکیل دولت جدید با توافق نمایندگان مخالف، احتمالا آن دولت از اروپا برای تمدید مهلت برگزیت درخواست میکند تا پس از آن انتخابات زودرس یا همهپرسی دوبارهای برگزار کند.
خروج با توافق
توافق پیشنهادی ترزا می، که نتیجه ماهها مذاکره با اتحادیه اروپا بود، چندین بار در مجلس عوام رد شد.
دولت بوریس جانسون برای رسیدن به توافقی جدید یا تغییر توافق پیشنهادی موجود ابراز امیدواری کرده، اما با زمان اندک باقی مانده و پافشاری اروپا بر موضعش درباره برخی اجزای توافق که در بریتانیا اقبال چندانی ندارند، چنین مسیری دشوار به نظر میرسد.
لغو برگزیت
یکی دیگر از گزینههای ممکن برای سرانجام برگزیت این است که بریتانیا درخواست خود برای خروج از اتحادیه اروپا را پس بگیرد.
البته چنین سیاستی از دولت بوریس جانسون بعید به نظر میرسد و برای هر دولت بعدی نیز بدون برگزاری همهپرسی یا انتخابات با هزینهها و فشار سیاسی بسیار همراه خواهد بود.