به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، آنچه که از نتایج آمارگیری نیروی کار بهار سال جاری منتشر شد، همچون فصول گذشته، حاصل تلاش بالغ بر 10 هزار و 496 نفر-روز رده‌های اجرایی طرح (مشتمل بر 8 هزار و 311 نفر-روز مأمور آمارگیر) تحت مدیریت معاونت آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان‌ها به عنوان بازوان اجرایی مرکز آمار ایران در سراسر کشور بوده است. در قالب این سازمان اجرایی، در دو هفته‌ی مرجع در ماه میانی هر فصل به حدود 60 هزار خانوار در نقاط شهری و روستایی کشور مراجعه و پرسشنامه الکترونیکی این آمارگیری در تبلت‌های مأموران آمارگیر تکمیل می‌شود و اطلاعات و داده‌های گردآوری شده پس از کنترل و تأیید توسط رده‌های نظارتی، به صورت روزانه از طریق «سامانه یکپارچه جمع‌آوری الکترونیکی داده‌ها» (سیجاد) به مرکز آمار ایران انتقال می‌یابد.

حاصل این تلاش فشرده و پردازش‌های رایانه‌ای بعدی توسط واحدهای تخصصی مرکز آمار ایران که متدلوژی و الگوریتم آن پیش از اجرای آمارگیری طراحی گردیده و پس از اجرا نیز با انتشار داده‌های خام طرح برای انجام پژوهش‌های کاربردی عمیق‌تر از طریق سایت مرکز آمار ایران در اختیار کاربران قرار داده می‌شود، تصویری روشن از تغییرات بازار کار کشور و استان‌ها است که برای سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی و اجتماعی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و امکان پایش پیشرفت و توسعه کشور در حوزه‌های مرتبط را فراهم می‌نماید.

در این میان، بعضاً انتظاراتی نیز فراتر از محتوای طراحی شده‌ی این آمارگیری نمونه‌ای در بین کاربران اعم از سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و پژوهشگران به وجود می‌آید که اجابت تمامی آنان در کوتاه‌مدت میسر نبوده و نیازمند تأمین اعتبارات بیشتر و توسعه‌ی روش‌های گردآوری و پردازش اطلاعات از منابع مختلف است.

از آنجا که «رصد و اطلاع‌رسانی در اقتصاد کلان» از جمله اهداف اجرای چنین طرحی مبتنی بر استانداردهای روز سازمان جهانی کار (ILO) در کشورهای دنیا است، لذا عمده‌ی تحلیل‌های صورت گرفته از سوی کاربران به مقایسه‌ی نتایج کلی حاصل از این طرح نظیر نرخ بیکاری، نرخ مشارکت و تغییرات تعداد شاغلان و بیکاران در مقایسه با فصل یا سال قبل است و در این میان، اهداف دیگری نظیر «سنجش عرضه‌ی نیروی کار» و «ارزیابی نهاده نیروی کار (حجم یا جمع ساعات اشتغال)» در اقتصاد نیز دنبال می‌شود. این امر باعث گردیده تا کاربران، کمتر به سایر ابعاد اطلاعاتی ارزشمند این طرح که می‌تواند مبنای تحلیل‌های گسترده‌تر و عمیق‌تر در حوزه‌های پژوهشی و مطالعاتی باشد بپردازند و عملاً به همان نتایج کلی اکتفا شود.

یکی از ابعاد بسیار کاربردی نتایج این طرح، تحلیل «جریان نیروی کار» است که نشان می‌دهد در هر فصل نسبت به فصل قبل یا فصل مشابه سال قبل، چه میزان جابجایی و تغییر بین هر یک از وضعیت‌های «شاغل»، «بیکار» یا «جمعیت غیرفعال» رخ داده است و نهایتاً تعداد موجود شاغلان و بیکاران در بازار کار، تحت چه فرایندی در تعامل با سایر وضعیت‌ها نسبت به دوره مورد مقایسه تغییر یافته است؛ به عبارت دیگر، فرایند حرکت جریانات بازار کار در آمارهای جریان، گویای آنست که چه تعداد از افراد در هر دو زمان شاغل بوده‌اند، چه تعداد افرادی که در زمان گذشته شاغل بوده‌اند بیکار شده‌اند، چه تعداد افراد که در زمان گذشته شاغل بوده‌اند غیرفعال شده‌اند و ... . اطلاعات مورد نیاز برای این نوع تحلیل به سبب وجود الگوی چرخشی در خانوارهای مورد آمارگیری، به گونه‌ای تأمین می‌شود که حدود 50 درصد خانوارها در هر بار اجرای فصلی این طرح با فصل قبل یا فصل مشابه سال قبل مشترک است و این امر زمینه رصد ثبات یا تغییر وضع فعالیت همان افرادی که پیش‌تر مورد مراجعه و آمارگیری واقع شده‌اند را از طریق «ماتریس انتقال» فراهم می‌نماید. هر چند تعداد نمونه‌ی مورد نیاز برای این تحلیل به اندازه‌ای نیست که بتوان برای استان‌های کشور نیز آن را انجام داد، اما تصویری که از تغییرات صورت گرفته در بازار کار کشورها به دست می‌دهد، بسیار کامل‌تر و کاربردی‌تر از تصویر کلی‌ای است که صرفاً با بررسی تغییرات شاخص‌های کلی نظیر نرخ بیکاری و نرخ مشارکت به دست می‌آید. لذا در ذیل به نتایج مطالعه‌ی صورت گرفته در زمینه برآورد جریان نیروی کار از فصل بهار 1397 و همچنین زمستان 1397 به بهار 1398 می‌پردازیم:

همانگونه که نتایج آمارگیری نیروی کار بهار 1398 نشان داد، نرخ بیکاری در مقایسه با فصل مشابه سال قبل یعنی بهار 1397 از 12.1 به 10.8 درصد و نرخ مشارکت از 41.1 به 40.6 درصد کاهش داشت و تعداد خالص شاغلان با 321 هزار نفر افزایش و تعداد خالص بیکاران نیز با 365 هزار نفر کاهش مواجه شد. اما این تغییر در تعداد خالص شاغلان و بیکاران، حاصل حدوداً 10 میلیون و 101 هزار جابجایی (بدون حالت‌های ثابت مانده) بین هر یک از حالات وضع فعالیت (شاغل، بیکار و غیرفعال) از بهار 1397 به بهار 1398 و 7 میلیون و 358 هزار جابجایی از زمستان 1397 به بهار 1398 بوده است، که این رقم جابجایی معمولاً در دوره‌های قبل نیز بین 6 تا 10 میلیون نفر به دست آمده است.

همانگونه که در جریانات ورودی به هر یک از حالات وضع فعالیت و همچنین ماتریس‌های انتقال جریانات نیروی کار (جدول‌های 1 و 2) نشان داده شده، ازکل 24 میلیون و383 هزار نفر جمعیت شاغل بهار 1398 حدود 20 میلیون نفر در بهار 1397 شاغل (شاغل قبلاً شاغل)، یک میلیون و 266 هزار نفر بیکار (شاغل قبلاً بیکار) و 2  میلیون و 937 هزار نفر غیرفعال (شاغل قبلاً غیرفعال) بوده‌اند.

از سوی دیگر از کل 2 میلیون و 957 هزار نفر بیکار فصل بهار 1398 به میزان 931 هزار نفر در بهار 1397 شاغل (بیکار قبلاً شاغل)، یک میلیون و 111 هزار نفر بیکار (بیکار قبلاً بیکار) و 882  هزار نفر غیرفعال (بیکار قبلاً غیرفعال) بوده‌اند. اما در خصوص جامعه افراد غیرفعال نتایج بررسی‌ها حاکی از آنست که از کل 40 میلیون و 39 هزار نفر جمعیت غیرفعال در بهار 1398 به میزان 3 میلیون و 145 هزار نفر در بهار 1397 شاغل (غیرفعال قبلاً شاغل)، 939 هزار نفر بیکار (غیرفعال قبلاً بیکار) و 35 میلیون و 327 هزار نفر غیرفعال (غیرفعال قبلا غیرفعال) بوده‌اند.

 به عبارت دیگر، از کل جمعیت شاغل در بهار 1397، حدود 83 درصد همچنان در بهار 1398 شاغل مانده، 4 درصد بیکار و 13 درصد نیز غیرفعال شده‌‌اند؛ از کل جمعیت بیکار در بهار 1397، معادل 33 درصد همچنان در بهار 1398 بیکار مانده، 38 درصد شاغل و 28 درصد نیز غیرفعال شده‌اند و از جمعیت غیرفعال در بهار  1397، به میزان 90 درصد همچنان در بهار 1398 غیر فعال مانده، 7 درصد شاغل و 2 درصد نیز بیکار شده‌اند.

شایان گفت است بررسی جریانات نیروی کار  بهار 1398 نسبت به زمستان 1397 بیانگر آنست که بیشترین تغییرات و جابجایی‌ها، درجمعیت بیکار رخ داده بدین معنی که از کل جمعیت بیکار زمستان 1397 در بهار 1398 به  میزان 34 درصد شاغل و 19 درصد نیز غیرفعال شده‌اند؛ در حالیکه 47 درصد بیکاران، 89 درصد شاغلان و 92 درصد غیرفعالان فصل زمستان 1397، همچنان در بهار 1398 وضع فعالیت سابقشان را دارا بوده‌اند.

در جدول‌های مزبور منظور از عبارت «سایر»، جمعیت کمتر از 10 سال در فصل قبلی مورد بررسی است که در فصل بهار 1398 به سن کار رسیده یعنی 10 ساله شده‌اند، به علاوه‌ی افرادی که در فصل قبلی در جامعه‌ی آماری نبوده‌اند و در بهار 1398 وارد جامعه آماری شده‌اند. (شایان ذکر است علت برخی اختلافات جزئی در برخی سرجمع‌ها در جدول‌های ذیل ناشی از گرد شدن ارقام یا فرایند وزن‌دهی مستقل اجزاء جدول می‌باشد).

همانگونه که ذکر شد، تغییرات صورت گرفته در بازار کشور به گونه‌ای بوده که ارقام خالص حاصله برای تعداد شاغلان و بیکاران، حاصل حدوداً 10 میلیون و 101 هزار جابجایی بین هر یک از حالات وضع فعالیت (شاغل، بیکار و غیرفعال) از بهار 1397 به بهار 1398 و 7 میلیون و 358 هزار جابجایی از زمستان 1397 به بهار 1398 بوده است، که این رقم جابجایی معمولاً در دوره‌های قبل نیز از تحلیل اطلاعات خانوارهای مشترک در آمارگیری‌های فصول مورد بررسی، بین 6 تا 10 میلیون نفر به دست آمده است.

نکته حائز اهمیت دیگر اینکه از کل جمعیت شاغل در بهار 1397 حدود 83 درصد و از کل جمعیت شاغل در زمستان 1397 حدود 89 درصد همچنان در بهار 1398 شاغل مانده‌اند و به ترتیب 4 و 3 درصد بیکار شده‌اند؛ در حالیکه از تعداد شاغلان در بازه زمانی اول حدود 13 درصد و در بازه زمانی دوم فقط 7 درصد غیرفعال شده‌‌اند. همچنین، از کل جمعیت بیکار در بهار 1397 معادل 38 درصد و از کل جمعیت بیکار در زمستان 1397 نیز معادل 34 درصد در بهار 1398 شاغل شده‌اند؛ در حالیکه در بازه زمانی اول حدود 28 درصد و در بازه زمانی دوم حدود 19 درصد غیرفعال شده‌اند این بدان معناست که در بازه زمانی دوم یعنی زمستان 1397 به بهار 1398، به مراتب جمعیت بیکار (جویای کار) کمتری نسبت به بازه زمانی اول غیرفعال یا از بازار کار خارج شده‌اند.

انتهای پیام/