راسته «ایکی قاپیلار» در بازار تاریخی تبریز از ساعات انتهایی دیشب دچار آتش سوزی شدید شد. آتشی که در صورت عدم مهار، می‌رفت تا فاجعه دیگری را پس از ۱۰ سال رقم بزند، با این وجود، نیرو‌های امدادی توانستند با تلاش خود، این فاجعه را پس از ۵ ساعت، مهار کنند.

حادثه از کجا شروع شد؟

مدیر عامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز گفت: آتش سوزی ایکی قاپیلار بازار تاریخی تبریز با تلاش ایثارگرانه آتش نشانان و بدون صدمات جانی اطفاء شد.

محمد قلی‌زاده افزود: حوالی ساعت ۲۲:۱۵ دقیقه مورخه ۱۸ اردیبهشت ماه ۹۸، با گزارش مشاهده دود و آتش از بام بازار تبریز از سوی شهروندان به سامانه ۱۲۵، آتش نشانان به محل حادثه اعزام و به اجرای عملیات اطفاء حریق پرداختند.

قلی‌زاده در این باره بیان داشت؛ تیم‌های عملیاتی بلافاصله پس از حضور در محل حادثه و مشاهده دود و آتش شدید ضمن تقسیم بندی گرو‌های عملیاتی به تیم‌های مهار، کنترل و اطفاء به اجرای عملیات اطفاء حریق این حادثه پرداختند.

وی ادامه داد: تیم‌های عملیاتی با استقرار در پشت بام و اطراف محل، آتش سوزی را تحت کنترل قرار داده و از سرایت آن به سرای‌های همجوار پیشگیری کردند. تیم‌های دیگر نیز ضمن رعایت همین اصول عملیاتی، عملیات اطفاء را به سرعت و ایثارگرانه در پیش گرفتند که خوشبختانه پس از حدود ۵ساعت تلاش مداوم، این آتش سوزی به مرحله اطفاء کامل رسید.

مدیر عامل سازمان آتش نشانی تبریز وجود دود غلیظ، حرارت شدید و تجمع مردم و بازاریان در داخل بازار تبریز را از جمله مشکلات عملیات اطفائی این حادثه عنوان کرد و از شهروندان در خواست کرد: به هنگام بروز حوادث اینچنینی مسیر و محل را برای تیم‌های عملیاتی ترک کنند تا تیم‌های امدادی به سهولت بتوانند به تسریع عملیاتی بپردازند.

قلیزاده افزود: خوشبختانه آسیب و صدمات جدی به آتش نشانان وارد نشده و تنها تعدادی دچار دودزدگی و آسیب‌های جزئی شده بود که تحت درمان قرار گرفت.

خسارت به ۱۲۰ مغازه

مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی که از ساعات ابتدایی سانحه در محل حضور داشت به خبرنگار فارس گفته است: تمام نیرو‌های امدادی در محل حاضر بوده و عملیات اطفا حریق را انجام می‌دهند.

محمدباقر هنربر بیان کرد: ۱۵۰ تا ۲۰۰ مغازه در این راسته وجود دارد و تلاش برای اطفا حریق ایجاد شده است.

همچنین فرماندار شهرستان تبریز درباره سانحه از آسیب رسیدن به ۱۲۰ مغازه در راسته ایکی قاپیلار خبر داد.

بهروز مهدوی ظهر امروز پنجشنبه در جلسه با مدیران بیمه در خصوص آتش سوزی در بازار تاریخی تبریز با بیان اینکه در آتش سوزی چهارشنبه شب بازار تاریخی و سنتی تبریز ۱۲۰ مغازه آسیب دیده است، اظهار داشت: ۸۰ درصد مغازه‌ها در راسته ایکی قاپیلی دارای بیمه آتش سوزی هستند.

وی با بیان اینکه علت آتش سوزی توسط کارشناسان در دست بررسی است و عوامل بیمه باید در محل حادثه حضور یابند، افزود: خوشبختانه حادثه هیچگونه خسارت جانی ندارد و تنها ۲۹ نفر آسیب جزئی دیده اند که ۲۷ نفر آن‌ها در محل سانحه، درمان شدند.

فرماندار شهرستان تبریز با بیان اینکه با همکاری تمام دستگاه‌های خدمات‌رسان در حداقل زمان ممکن باید حادثه را جمع کنیم، افزود: عوامل انتظامی از ورود غیر بازاریان به محل حادثه جلوگیری کنند.

خسارت آتش سوزی به میراث فرهنگی تبریز

واقعیت اینجاست که این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است. بازار تبریز در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکوبه ثبت رسیده‌است. این بازار از بازارچه‌ها دالان‌ها، تیمچه‌ها سرا‌ها و کاروانسرا‌های متعددی تشکیل یافته‌است. پیش‌تر به جهت قرارگرفتن شهر تبریز بر سر چهارراه جادهٔ ابریشم و گذر روزانهٔ هزاران کاروان از کشور‌های مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده‌است.

بازار باستانی تبریز حدود ۳ سدهٔ پیش و پس از وقوع زمین‌لرزهٔ تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری توسط نجفقلی خان دنبلی حاکم وقت تبریز بازسازی شده‌است. بازار تبریز در سال ۱۳۵۴ شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست؛ ولی بسیاری از جهان‌گردانی که از سدهٔ چهارم هجری تا دورهٔ قاجاریان از این بازار بازدید کرده‌اند، دربارهٔ آن اطلاعاتی ارائه داده‌اند.

بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کرده‌اند.

خوشبختانه آتش سوزی در این بازار به لحاظ میراث فرهنگی آسیب کمی زده است. مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در این باره گفت: با توجه به اقدامات مرمتی اصولی که در چند سال گذشته انجام شده، آتش‌سوزی کمترین آسیب را به بازار تاریخی تبریز وارد کرده است.

به گزارش سایت سازمان میراث فرهنگی آذربایجان شرقی مرتضی آبدار اظهار داشت: آتش‌سوزی در بازار تاریخی تبریز و در سرای دودری که از ساعت ۲۲ چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت آغاز شده بود با تماس کارکنان پایگاه میراث جهانی بازار با آتش نشانی، حدود ساعت ۳ بعد از نیمه‌شب ۱۹ اردیبهشت به‌طور کامل مهار شد.

او گفت: نیرو‌های یگان حفاظت میراث فرهنگی استان، کارکنان پایگاه میراث جهانی و اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی از ساعت آغازین حریق در محل حضور داشتند.

آبدار یادآور شد: با توجه به اینکه مغازه‌های سرای دودری محل فروش لوازم بهداشتی هستند، آتش نشانان برای اطفای حریق با مشکلاتی مواجه شدند، اما خوشبختانه با تلاش و همکاری همه نیرو‌های امدادی، انتظامی، ارتش و سپاه، این آتش‌سوزی مهار شد.

او گفت: حدود ۱۰ سال پیش هم این سرا دچار حریق شده بود و با توجه به اقدامات مرمتی و حفاظتی که از سوی اداره کل میراث فرهنگی انجام شده بود در آتش سوزی دیشب شاهد خسارت کمتری به بنای بازار تاریخی تبریز بودیم.

آبدار افزود: وجود فاضلاب و آب و شیر‌های هیدرانت، همچنین سنگ‌فرش بودن این سرا، در مهار آتش تاثیر بسزایی داشت.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی اظهار کرد: احیا و مرمت اصولی طاق و گنبد نسبت به دوره قبل آتش سوزی و استفاده نشدن از سقف چوبی باعث گسترش نیافتن آتش و کاهش حجم آتش نسبت به مغازه‌هایی که به‌صورت مدرن و با استفاده سقف تیرآهن ساخته شده‌اند، بود.

آتش سوزی بازار تبریز در آیینه تاریخ

کسی به درستی نمی‌داند بازار تبریز تاکنون چند بار دچار آتش سوزی شده است، ولی در سال‌های اخیر دست کم دو سانحه مشابه در این بازار باعث آسیب به بافت تاریخی و تجاری آن شده است.

در این باره مدیر عامل سازمان آتش نشانی تبریز به وقوع حریق مشابه در بازار ایکی قاپیلار در ۱۳ آبان ۱۳۸۸ اشاره کرد و افزود: تیم‌های عملیاتی در عملیات اطفاء حریق رشادت و جان فشانی ویژه‌ای از خود نشانان داده و همین حادثه که ۱۰ سال پیش رخ داده و در حدود ۲ روز به طول انجامیده بود، امروز در عرض ۵ ساعت به طور کامل اطفاء کردند.

وقوع آتش‌سوزی بازار تبریز در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۸۸ خورشیدی حوالی ساعت ۱۷ و ۳۰ دقیقه به وقوع پیوست که راسته ایکی قاپیلی (دو دری) که مرکز فروش انواع پوشاک و لوازم آرایشی را به تلی از خاکستر تبدیل کرد، موجب اتخاذ تدابیر جدی و ایجاد تاسیسات اطفای حریق در راسته‌ها و تیمچه‌های این بازار شد.

این بازار با داشتن حدود ۵٬۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۳۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌بازار، ۱۱ باب دالان، ۵ باب حمام و ۱۲ باب مدرسه، به‌عنوان اصلی‌ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز و ایران شناخته می‌شود.

این مجموعه با نام مجموعه بازار تبریز در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۰۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در سال ۲۰۱۰ نیز این مجموعه با شماره ثبت ۱۳۴۶ به عنوان یکی از میراث جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.