نرخ هر بشکه نفت خام برنت که از هفته گذشته با ۷۱ دلار معامله میشود، روز گذشته تحت تاثیر عواملی ناشی از کاهش رشد بیشتر تولید شیل، با اندکی افزایش به مرز ۷۲ دلار رسید.
بحث عرضه و فلسفه تحول جدید در نظام مصرف انرژی از جمله دلایل این نرخگذاری عنوان میشود. در مقابل این دیدگاه، گروه دیگری از کارشناسان بازار نفت معتقدند رشد تولید شیل در سطوح فعلی نسبت به رشد تقاضای سالانه نفت خام بسیار کمتر است؛ بنابراین این نگرانی وجود ندارد که رشد تولید شیلاویل بتواند بهطور گسترده مانع افزایش قیمتها شود. این دیدگاه با اشاره به عوامل اثرگذارتر مانند اقدامهای اوپک و لزوم استفاده کشتیها از سوخت سنگین با سولفور ۰.۵ درصد از ابتدای سال ۲۰۲۰ میلادی (۱۴۰۰ خورشیدی) معتقد است نهتنها نمیتوان منتظر کاهش نرخ نفت بود، بلکه میتوان منتظر بازگشت نفت ۱۰۰ دلاری هم بود. از طرفی روند صعودی تولید نفت شیل گرچه بهعنوان یک هدف اصلی در برنامههای تولید جهانی است اما با تجربه سیگنالهای متضاد، بازار نفت در هفته گذشته شکل جدیدی به خود گرفت. این سیگنالها دو روایت گوناگون را برای آینده بازار نفت به همراه آوردند. این دو روایت متفاوت، با دخالت عوامل اثرگذار بر عرضه و تقاضای بازار نفت و غلبه گاهوبیگاه آنها بر یکدیگر مطرح میشود. پیشبینی رشد روزانه ۸۰ هزار بشکهای تولید نفت شیل و ثبت رکورد تولید روزانه ۸.۵ میلیون بشکه، بر نگرانی از رشد عرضه و فشار به قیمتها دامن زد و در کنار آن انتشار گزارش بانکهای امریکایی، انتظار نفت ۱۰۰ دلاری را مطرح کرد. روایت نخست که از اثرگذاری تولیدات شیل بر قیمتها حکایت دارد، براساس دیدگاهی شکل میگیرد که عقیده دارد دوران نوسان نرخ نفت تا سطوح ۱۰۰ دلار و بیش از آن تمام شده است. اما آخرین باری که نفت بیش از ۱۰۰ دلار در هر بشکه معامله شد به سال ۲۰۱۴ میلادی (۱۳۹۳ خورشیدی) بازمیگردد. از این سال به بعد با وقوع انقلاب شیلاویل، این دیدگاه در میان گروهی از کارشناسان نفتی شکل گرفت که با نقشآفرینی شیل در بازار نفت، استاندارد جدیدی ایجاد شده که براساس آن نرخ نفت در بلندمدت از ۵۰ دلار کمتر و از ۷۰ دلار بیشتر نخواهد بود. در سمت دیگر این بازار، تولیدکنندگان بزرگی مانند عربستان و روسیه با سیاست کاهش تولید مشغول اثرگذاری بر بازار هستند. در عین حال نمیتوان از یک بازیگر تازهوارد دیگر بازار نفت چشمپوشی کرد. امریکا گرچه دنبال نفت ارزان است اما توییتها و تحریمهایش علیه کشورهای تولیدکننده نفت نشان میدهد اقدامهایش مانند سوختی برای موتور رشد نرخ نفت عمل میکند. با در نظر گرفتن این عوامل است که بررسیهای بانک امریکایی مریللینچ نشان میدهد احتمال تداوم افزایش نرخ نفت در امسال و سالهای بعد بسیار زیاد است. بازار نفت تا امروز نیز رشد نرخ خوبی را تجربه کرده است. این رشد که در ابتدای امسال میلادی بهدنبال اجرای دوباره توافق کاهش تولید جان گرفت، در ادامه سال با اعمال فشار امریکا بر ایران و ونزوئلا با ابزار تحریم بیشتر خواهد شد. بهتازگی نیز ناآرامیها در لیبی و سودان باعث افزایش ریسک کاهش عرضه نفت به بازار و رشد بیشتر قیمتها شده است. مقررات پیشنهادی سازمان بینالمللی دریانوردی نیز منجر به جدیتر شدن انتظار افزایش نرخ نفت در آینده شده است. پیشبینی میشود مقررات دریایی جدید با هدف کاهش آلودگی ناشی از تردد کشتیها، ۱.۱ میلیون بشکه در روز به تقاضای فرآوردههای نفتی بیفزاید؛ بنابراین تقاضای پالایشگاهها برای نفت خام بیشتر خواهد شد و این بهمعنای رشد نرخ نفت خام است. لازم به توضیح است که مجموع تقاضای جهانی نفت در امسال میلادی بیش از ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش مییابد. باتوجه به روند کاهشی تولید و عرضه نفت ونزوئلا و بهدنبال آن التهابهای سیاسی در لیبی، الجزایر، سودان، نیجریه و کاهش ۴۰ درصدی صادرات نفت این کشورها، هرگونه افزایش تولید نفت از سوی کشورهای بزرگ تولیدکننده نمیتواند تقاضای حال و آینده را تامین کند. آژانس بینالمللی انرژی نیز در گزارش ماه گذشته پیشبینی کرد در امسال میلادی روند افزایشی تقاضا بالاتر از ۱.۹ میلیون بشکه بهویژه در ۶ ماه دوم سال خواهد بود. تقاضای چین نیز ماه به ماه در حال رکوردشکنی است و تخمین زده میشود تقاضای این کشور به بالاتر از ۱۱ میلیون بشکه در روز برسد. به هر حال باتوجه به روند رو به افزایش تقاضای نفت و از طرفی حفظ دستاوردهای اوپک و اوپکپلاس میتوان گفت فاصله تولید و مصرف نفت خام موقعیتی را فراهم آورده که سطح قیمتها در حد فعلی حفظ شود و با شروع سرما در ۶ ماه دوم سال و در نیمکره شمالی روند افزایشی قیمتها را به بالاتر از ۷۰ یا ۸۰ دلار در هر بشکه برساند؛ بنابراین بعید بهنظر میرسد در نشست آینده اوپک (۴ و ۵ تیر) سیاست تولید نفت تغییر یابد.
رضا پدیدار- رئیس کمیسیون انرژی و محیطزیست اتاق تهران