به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل، سال 97 روزهای پایانی خود را طی می‌کند و در این سال، حوزه انرژی ایران فرازها و فرودهای زیادی را تجربه کرد. در این سال اتفاقات درخشانی مثل خودکفایی در بنزین با کیفیت، در دست گرفتن عملیات بازساری صنعت برق عراق و انجام موفقیت‌آمیز مدیریت مصرف آب و برق شکل گرفت و وقایعی مثل بازگشت تحریم‌های امریکا و سخت شدن صادرات نفت برای ایران نیز رخ دادند. در این گزارش به آنچه بر حوزه انرژی ایران در سال 97 گذشت، نگاهی اجمالی می‌اندازد.

   پستی و بلندی‌های نفت

صنعت نفت سال 97 را خوب آغاز کرد. وزارت نفت در سال 96 قراردادی را به ارزش ۴ میلیارد و ۸۷۹ میلیون دلار برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی با شرکت فرانسوی توتال منعقد کرد و در فروردین‌ماه سال 97 اعلام شد که توتال در راستای اجرای تعهدات خود به این قرارداد، مناقصه‌ای به ارزش 700 میلیون یورو برگزار کرده است و بیشتر برندگان این مناقصه شرکت‌های ایرانی بوده‌اند. در قرارداد طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبی بین شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیوم اپراتور این پروژه، امضا شده است، توتال 50.1 درصد سهم داشت، شاخه بین‌المللی شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی‌آی) ۳۰ درصد و در نهایت پتروپارس ایران نیز ۱۹.۹ درصد سهم داشت. اما در اردیبهشت‌ماه ترامپ، رییس‌جمهور امریکا از توافق هسته‌ای ایران با 5 قدرت جهانی (برجام) خارج شد و به صورت یک‌جانبه تحریم‌های نفتی علیه ایران را مجددأ فعال کرد و شرکت توتال را مجبور به خروج از قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی کرد. با خروج توتال از این قرارداد، بر اساس متن قرارداد سهم توتال به شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی) واگذار شد.

همزمان ایالات متحده امریکا اعلام کرد که قصد دارد صادرات نفت ایران را با شروع بخش اجرایی تحریم‌ها که در 4 نوامبر (13 آبان) مقرر شده بود، به صفر برساند. تلاش‌های امریکا با مقاومت ایران و سایر کشورهای خریدار نفت ایران روبرو شد و در نهایت ایالات متحده به اهداف خود نرسید و دو روز مانده به زمان مرحله اجرایی تحریم‌ها، معافیت‌هایی را به مدت 6 ماه به 8 خریدار بزرگ نفت ایران اعطا کرد. صادرات ایران با وجود آنکه تحت فشارهای امریکا کاهش داشت، اما با افزایش قیمت نفت در بازار جهانی که تحت تأثیر همین تحریم‌ها نیز بود، ایران را در سال 97 دچار کسری منابع مالی نکرد.

ایران در سال 97، در سازمان همکاری کشورهای تولید‌کننده نفت (اوپک) نیز با چالش‌هایی مواجه شد. اواخر خردادماه اوپک نشست دوره‌ای خود را برگزار کرد که موضوع اصلی آن توافق برای افزایش تولید به دلیل کمبود عرضه نفت در بازار جهانی بود. ایران با این استدلال که امریکا با تحریم ایران مسوول کاهش عرضه نفت است و اعضای اوپک نباید هزینه آن را بپردازند، مخالف افزایش تولید بود، اما در نهایت توافق شد که کشورهای عضو و غیرعضو اوپک 1 میلیون بشکه به تولید نفت خود بیفزایند. اما شش ماه بعد، یعنی در آذرماه که قیمت نفت به دلیل افزایش شدید تولید نفت شیل امریکا سقوط کرد، کشورهای عضو و غیرعضو اوپک بار دیگر در وین دور هم جمع شدند و توافق کردند که سطح تولید خود را به میزان 1 میلیون و 200 هزار بشکه کاهش دهند. در این توافق ایران توانست از تعهد به کاهش تولید احراز کند.

همچنین در بهمن‌ماه سال 97، بیژن زنگنه، وزیر نفت خبر از یک اکتشاف نفتی جدید در جزیره مینو واقع در رود اروند و در نزدیکی مرز با عراق داد. بنا به گفته زنگنه نفت این مخزن فوق سبک و شیرین است و بررسی‌ها در خصوص نوع مخزن، حجم ذخایر آن و همچنین مستقل یا مشترک بودن آن با کشورهای همسایه ادامه دارد. اهمیت این اکتشاف در آن است که برای اولین‌بار در دشت آبادان ایران نفت کشف شد و این اکتشاف، امیدواری‌ها نسبت به کشف بیشتر نفت در دشت آبادان را افزایش داده است.

   عرضه نفت خام در بورس انرژی

ششم آبان‌ماه امسال نخستین عرضه نفت خام در بورس انرژی انجام شد و در این روز 8 خریدار، 280 هزار بشکه نفت از بورس خریدند. 20 آبان دومین عرضه نفت در بورس رقم خورد 700 هزار بشکه نفت به 3 خریدار فروخته شد. عرضه‌های سوم و چهارم نفت خام در بورس که در بهمن‌ماه برگزار شدند بی‌مشتری ماندند و در عرضه پنجم فقط 35 هزار بشکه نفت به فروش رسید. عرضه ششم نفت در بورس نیز که در اسفندماه انجام شد، بی‌مشتری ماند.

   استقلال در بنزین

تیرماه سال 97، فاز دوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس با ظرفیت تولید روزانه 12 میلیون لیتر بنزین افتتاح شد و ظرفیت تولید بنزین این پالایشگاه را به 24 میلیون لیتر در روز رساند. بهمن‌ماه فاز سوم ستاره خلیج فارس نیز با حضور رییس‌جمهور افتتاح شد و بدین‌ترتیب تولید بنزین این پالایشگاه به روزانه 45 میلیون لیتر رسید و ایران را با تولید جمعأ 105 لیتر بنزین در روز نسبت به این حامل انرژی بی‌نیاز از واردات کرد. بنزین در دور پیشین تحریم‌های امریکا علیه ایران در سال‌های 90 الی 92 یکی از ابزار فشار بر مردم بود و با خودکفایی ایران در بنزین، این حامل انرژی اثرگذاری خود را برای اعمال فشار خارجی بر مردم ایران از دست داد.

   موانع بر سر صادرات گاز ایران

ایران به عنوان دارنده دومین ذخایر گازی جهان و سومین تولیدکننده گاز در دنیا، هنوز نتوانسته است جایگاهی درخور این عنوان برای صادرات گاز طبیعی کسب کند. مهم‌ترین پروژه صادرات گازی ایران (پروژه خط لوله صلح) که قرار بود گاز ایران را به پاکستان و هند صادر کند، به دلیل آنکه طرف پاکستانی تعهد خود برای لوله‌گذاری در خاک خود را انجام نداد، از سال 2014 در وضعیت تعلیق قرار گرفته است. عملیات اجرایی احداث خط لوله تاپی (خط لوله ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند) در خاک افغانستان که نیمه دوم سال 96 آغاز شده بود، خبر بدی برای خط لوله صلح به حساب می‌آمد، زیرا هدف خط لوله تاپی تغذیه همان مقصدهای خط لوله صلح، یعنی پاکستان و هند است. اما تابستان سال 97، تحولات سیاسی بزرگی در پاکستان روی داد و امیدها برای ادامه خط لوله صلح در خاک پاکستان افزایش یافت. عمران‌خان، رهبر حزب تحریک انصاف پاکستان در شهریورماه به مقام نخست‌وزیری این کشور رسید. عمران‌خان پیش از پیروزی در انتخابات و در رقابت‌های انتخاباتی نسبت به احداث خط لوله صلح ابراز تمایل کرده بود. پاکستان رسیدن عمران خان به مقام نخست‌وزیری این کشور نیز از نظر سیاسی پالس‌های مثبت متعددی را در رابطه با پروژه خط لوله صلح به مقامات ایرانی صادر کرد، اما از نظر عملیاتی هنوز دستاوردی حاصل نشده است.

در سال 97 صادرات گاز ایران به کشور عراق افزایش یافت. گازی که به عراق صادر می‌شود وابستگی زیادی به صنعت برق این کشور دارد، زیرا گاز صادراتی به عراق برای تأمین سوخت نیروگاه‌های این کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

   قراردادهای برقی بین‌المللی ایران

19 بهمن‌ماه امسال برای صنعت برق ایران روز مهمی بود. در این روز وزیر برق عراق به ایران آمد و ضمن بازدید از توان تکنولوژیکی و فنی صنعت برق ایران، تفاهم‌نامه همکاری همه‌جانبه‌ای را با وزیر نیروی ایران امضا کرد تا بدین‌ترتیب، ایران توانست عنوان بازیگر اصلی در بازسازی شبکه برق عراق را به دست آورد. بر اساس این تفاهم‌نامه، علاوه بر آنکه ایران صادرات برق به عراق را تداوم می‌دهد، احداث نیروگاه‌ها، بازسازی نیروگاه‌های آسیب‌دیده عراق و کاهش تلفات شبکه برق این کشور نیز به شرکت‌های ایرانی سپرده می‌شود. علاوه بر آن، سنکرون کردن شبکه برق دو کشور، آموزش نیروی انسانی و انتقال دانش فنی صنعت برق نیز بر اساس تفاهم‌نامه دوکشور به متخصصان برق ایرانی سپرده می‌شود.

   چالش آب و برق در تابستان

تابستان 97 برای حوزه نیرو پرچالش بود. به دلیل کم‌بارشی کم‌سابقه در سال آبی 96-97، سطح آب پشت سد‌ها به حداقل رسید و علاوه بر ایجاد نگرانی در تأمین آب شرب برخی شهرها، صنعت برق را نیز که امکان استفاده از نیروگاه‌های برق‌آبی را از دست داده بود، با چالش امکان خاموشی‌های گسترده روبرو کرد. خطر زمانی بیشتر شد که گرمای هوای تابستان 97 بیشتر و پایدارتر از تابستان‌های گذشته بود و مردم را استفاده بیشتر از سیستم‌های سرمایشی و مصرف بیشتر برق وامی‌داشت. وزارت نیرو توانست با اجرای موفق طرح مدیریت مصرف برق و آب، این وضعیت پرچالش را با ایجاد خاموشی حداقلی و جیره‌بندی نکردن آب پشت سر بگذارد.