رئیس دفتر تحقیقات ریزمغذی‌های پژوهشکده غدد از انجام ششمین پایش ملی اختلالات ناشی از کمبود ید در سال آینده خبر داد و گفت: «متاسفانه امروز تبلیغات سودجویانه برای مصرف سنگ نمک و نمک دریا در حال افزایش است و این هشدار را باید داد که با این روند خطر بازگشت اختلالات ناشی از کمبود ید به افراد جامعه وجود دارد.»
به گزارش سپید به نقل از ایسنا، حسین دلشاد «ید» را یکی از عناصر ضروری برای ساختن هورمون‌های تیروئید در حیوان و انسان دانست و افزود: «هورمون‌های تیروئید در کنترل متابولیسم سلول‌های بدن نقش اساسی دارند و به‌طورکلی کمبود ید منجر به کاهش سنتز یا ساخته شدن و ترشح هورمون‌های تیروئید می‌شود و بر این اساس کمبود ید یکی از معضلات به‌حساب می‌آید.»
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: «جلوگیری از کمبود ید همچنین یکی از شاخص‌های پیشگیری از آسیب‌های مغزی در دنیای امروزی تلقی می‌شود. این ازآن‌جهت است که ید و هورمون‌های تیروئید، برای رشد و نمو سیستم اعصاب مرکزی جنین‌های در حال رشد بسیار ضروری است؛ بنابراین کمبود ید و در نتیجه کمبود تولید هورمون‌های تیروئید در زنان باردار، باعث عقب‌ماندگی‌های ذهنی و اختلالات اعصاب مرکزی جنین و نوزاد خواهد شد.»
دلشاد اضافه کرد: «کمبود ید عملکرد تیروئید را دچار اختلال می‌کند و برحسب آنکه این کمبود در چه زمانی حاصل شده یا بر اساس شدت آن، عوارض و تغییرات متعددی در بدن ایجاد می‌شود که به آنها «اختلالات ناشی از کمبود ید» می‌گویند.» وی با اشاره به اینکه کمبود خفیف ید معمولاً بدون علامت است، خاطرنشان کرد: «این در حالی است که در کمبود متوسط یا شدید، ابتدا بزرگی غده گواتر ایجاد می‌شود که این علامت نیز گاهی بدون اختلال در عملکرد غده تیروئید است.»
دلشاد تاکید کرد: «در شرایط بارداری، هم مادر و هم جنین نیاز به دریافت یددارند و کمبود آن موجب پیامدهای ناگواری برای مادر و جنین خواهد شد. در موارد شدید کمبود ید و کم‌کاری تیروئید، نوزادان ممکن است دارای کم‌کاری بسیار شدید غده تیروئید باشند که اصطلاحاً به آن بیماری «کرتینیسم» گفته می‌شود.»
وی در خصوص مقادیر استاندارد ید دریافتی گفت: «سازمان بهداشت جهانی برای رشد طبیعی در گروه‌های سنی مختلف، مقادیر مختلف ید را تعیین کرده است. این مقدار برای کودکان زیر ۱۲ سال روزانه بین ۹۰ تا ۱۲۰ میکروگرم؛ برای افراد بالای ۱۲ سال روزانه ۱۵۰ میکروگرم و برای زنان باردار و شیرده روزانه ۲۵۰ میکروگرم است.»
ایران نخستین کشور منطقه در کنترل کمبود ید
رئیس دفتر تحقیقاتی ریزمغذی‌ها در پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم با اشاره به اقدامات ایران در این خصوص افزود: «از سال ۶۸ تاکنون پنج پایش ملی برای اختلالات ناشی از کمبود ید انجام دادیم که تا قبل از انقلاب، کمبود ید و اثرات ناشی از آن در طیف وسیعی از اختلالات بالینی و یکی از مشکلات بهداشتی و تغذیه‌ای کشور بود؛ به عبارتی حدود سه چهار دهه قبل، ایران در بین کشورهای دچار کمبود شدید ید قرار داشت.»
وی اضافه کرد: «در سال ۶۸ اولین اقدام برای بررسی کمبود ید، ابتدا در تهران و روستاهای اطراف آن انجام شد. مطالعات بعدی در استان‌های مختلف نشان داد کمبود ید نه‌تنها در تهران، بلکه در اکثر استان‌های کشور به‌صورت شدید وجود دارد.»این فوق تخصص بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم خاطرنشان کرد: «در حدود سال‌های ۱۳۷۰ الی ۷۲، وزارت بهداشت کمبود ید را به‌عنوان یکی از معضلات بهداشتی کشور تلقی کرد و آن را در اولویت بررسی خود قرار داد. در آن زمان راه‌حل‌های متعددی برای کنترل کمبود ید در کشور پیشنهاد شد. با توجه به آنکه در اکثر کشورهای دنیا موثرترین راهکار مبارزه با اختلالات ناشی از کمبود ید استفاده از نمک یددار بود، در سال ۱۳۶۸ تهیه نمک یددار در ایران آغاز شد.»دلشاد ادامه داد: «در سال ۱۳۷۵ هشت سال پس از ید رسانی استانی، دومین پایش کشوری دانش آموزان انجام شد. در پایش اول که در سال ۶۸ انجام شده بود، شیوع گواتر ۵۸ درصد بود و «میانه ید ادرار» به‌عنوان شاخص ید دریافت شده، پایین بود (کمتر از ۴۰ یا ۵۰ میکروگرم در لیتر). این در حالی است که در پایش دوم، شاخص میانه ید ادرار بهبود پیدا کرده و به ۲۰۰ میکروگرم در لیتر رسیده بود.»
شیوع کمتر از ۵ درصدی گواتر
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اضافه کرد: «در سال ۱۳۸۰، سومین پایش در بین دانش‌آموزان تمام استان‌های کشور انجام شد که بر اساس نتایج آن شیوع گواتر به ۱۰ درصد کاهش پیدا کرده بود. همچنین میانه ید ادرار دانش آموزان به حدود ۱۷۰ میکروگرم در لیتر رسیده بود.» دلشاد یادآور شد: «نتایج پایش‌ها نشان داد مصرف ید در طی سال‌ها کنترل شده و نتایج آن طی دو دهه پایدار بوده است. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا، بعد از سال‌ها کنترل مصرف ید و قطع پایش‌های دوره‌ای، بعد از مدتی دوباره با مشکل مواجه شدند.» وی با اشاره به اینکه در کشورمان در حدود سال‌های ۷۰، ۷۲ کمیته کشوری مبارزه با اختلالات ناشی از کمبود ید در وزارت بهداشت تشکیل شد، یکی از استراتژی‌های کمیته فوق را پایش ۵ ساله وضعیت ید دریافتی جامعه در بین دانش آموزان اعلام کرد و توضیح داد: «دانش‌آموزان ازاین‌جهت معیار پایش ید دریافتی قرار می‌گیرند که دسترسی به آن‌ها راحت‌تر است. علت دیگر آن است که ید دریافتی آن‌ها از نمک خانوار تامین می‌شود.»
دلشاد اضافه کرد: «در سال ۸۶، چهارمین پایش انجام شد. در آن زمان شیوع گواتر در دانش آموزان مدارس به کمتر از ۵ درصد رسیده بود. اگر شیوع گواتر ناشی از کمبود ید در جامعه‌ای به کمتر از ۵ درصد برسد، می‌توان آن جامعه را به‌عنوان جامعه عاری از اختلالات کمبود ید معرفی کرد. همچنین میانه ید ادرار دانش‌آموزان به ۱۴۰ میکروگرم در لیتر رسیده بود.»
تبلیغات جنبه سودجویانه دارد
وی همچنین با اشاره به اینکه افراد در طول زمان به‌طور ناخواسته نمک کمتری مصرف می‌کنند، تصریح کرد: «متاسفانه در جامعه کنونی ما سنگ نمک و سنگ دریا تبلیغ می‌شود که تبلیغات درستی نیست. نمک دریا و سنگ نمک ید کافی ندارند، ضمن آنکه ممکن است فلزات سنگین هم در خود داشته باشند که گاهی سرطان‌زا است و خطر بزرگی برای جامعه به‌حساب می‌آید.»
رئیس دفتر تحقیقاتی ریزمغذی‌ها در پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم با تاکید بر اینکه نمک یددار تصفیه‌شده بهترین نمک برای همه افراد است، خاطرنشان کرد: «از همه مردم می‌خواهیم به‌جای نمک یددار از نمک دریا یا سنگ نمک استفاده نکنند چراکه کاهش ید موجود در سنگ نمک یا نمک دریا باعث می‌شود اختلالات ناشی از کمبود ید مجدداً برگردد. تبلیغات برای استفاده از سنگ نمک یا نمک دریا از سوی افراد سودجو و غیرمتخصص انجام می‌شود و بیشتر برای سودجویی است.»دلشاد با اشاره به انجام پنجمین پایش ملی اختلالات ناشی از کمبود ید در سال ۹۳، گفت: «در پنجمین پایش، میانه ید ادرار دانش آموزان ۱۶۰ میکروگرم در لیتر بود. در این پایش با توجه به آنکه شیوع گواتر در پایش سال ۸۶ به کمتر از پنج درصد رسیده بود، میزان شیوع گواتر را اندازه‌گیری نکردیم و البته حاصل پایش‌های قبلی نشان‌دهنده این بود که اکثر جامعه ید مورد نیاز را دریافت می‌کند.»