موج ناآرامی‌ها در فرانسه در حالی ادامه یافت که توقعات و مطالبات عمومی روندی رو به افزایش داشت و اعتراضات که نخست به افزایش بهای سوخت و مشکلات اقتصادی-معیشتی شروع شد، رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، شاید کسی تصور نمی کرد که اعتراض مسالمت آمیز «پریسیلیا لودوسکی» یک زن راننده ۳۲ ساله در ماه مه نسبت به افزایش بهای سوخت به اعتراضات خشونت بار در فرانسه تبدیل شود. این زن جوان حدود هفت ماه پیش با هدف کاهش قیمت سوخت، کمپینی ایجاد و توماری روی اینترنت منتشر کرد و از مردم خواست آن را امضا کرده و به کمپین بپیوندند.کمپینی که خانم لودوسکی در ارتباط با افزایش مداوم بهای بنزین و گازوئیل به راه انداخته بود، همچون آتشی زیر خاکستر بود که در هفته‌های اخیر با انتشار خبرهای رسمی مبنی بر افزایش بهای سوخت، شعله ور شد و جنبش «جلیقه زردها» را به راه انداخت.

مقامات دولت فرانسه در حالی از افزایش بهای سوخت خبر دادند که در یک سال گذشته، بهای گازوئیل رشدی ۲۳ درصدی داشته است. بر پایه مصوبه دولت این کشور، قرار بود در سال ۲۰۱۹ نیز مالیات بر هر لیتر گازوئیل ۶٫۵ سنت و هر لیتر بنزین ۲٫۹ سنت افزایش یابد که گویا با فرمان مکرون متوقف شده است.

به دنبال بازتاب خبرهایی با محتوای افزایش قیمت سوخت به تدریج تجمعات و اعتراضات خیابانی شکل گرفت و در برخی شهرهای فرانسه این اعتراض‌ها به خشونت کشیده شد. بر پایه برخی گزارش‌ها، پاریس صحنه درگیری‌های خشونت‌آمیز بود به طوری که نیروهای امنیتی برای فرونشاندن جنبش زردپوشان از گلوله پلاستیکی، گاز اشک‌آور و ماشین‌‌های آب پاش استفاده کردند. برپایه آمارهای انتشار یافته صدها نفر از معترضان دستگیر شده‌اند. به موازات گسترش دامنه اعتراضات و خشونت‌ها، بر شمار نیروهای امنیتی نیز افزوده شد که در جریان اعتراضات اخیر شمار نیروهای امنیتی به حدود ۹۰ هزار می رسید که تنها هشت هزار نفر از آنان در خیابان‌های پاریس حضور داشتند. «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه در مواجه با موج اعتراضی تاکنون مواضع مختلف و گاها متناقضی اتخاذ کرده است.

وی که در اوایل شکل گیری جنبش زردپوشان در پست توییتری اقدامات خشونت ‌آمیز شرکت‌‌کنندگان را در تظاهرات پاریس و دیگر نقاط فرانسه «شرم‌‌آور» خوانده بود، چاره را در عقب نشینی یافت و ابتدا ناگزیر طرح گران شدن سوخت را برای شش ماه به تعویق انداخت و سپس کلا این طرح را لغو کرد.از نخست وزیر فرانسه گرفته تا وزرای کابینه مکرون هرکدام به نوبه خود با هدف فرونشاندن اعتراضات وارد میدان شده اما راه به جایی نبرده‌اند. ابتد «ادوارد فیلیپ» نخست وزیر این کشور از تصمیم دولت مبنی بر تعویق چند ماهه افزایش مالیات سوخت خبر داد اما «فرانسو دو روگی» وزیر محیط زیست فرانسه در برنامه ‌ای تلویزیونی تاکید کرد که این طرح تا پایان سال آینده اجرایی نخواهد شد. تاکید اولیه مقامات دولتی بر تعویق ۶ ماهه یا یکساله افزایش بهای سوخت در حالی تکرار می شود که بر پایه برخی نظرسنجی‌ها، ۷۸ درصد فرانسوی‌‌ها موافقت دولت با تعلیق یک ساله افزایش بهای سوخت را ناکافی دانسته و معتقدند که با این اقدام، هزینه‌‌های زندگی شهروندان افزایش خواهد یافت. سیاست مذاکره مقامات دولتی با رهبران معترضان نیز تاکنون کارگشا نبوده است.

نشست اضطراری (۱۱ آذر) به ریاست مکرون و متعاقب آن، برنامه دیدار وزیر محیط‌زیست فرانسه با معترضان بی نتیجه بود. همچنین یکی ‌وزاری فرانسه نیز در نظر داشت تا با سردمداران جنبش اعتراضی و نمایندگان احزاب سیاسی مذاکره کند که به دلیل عدم شرکت دو نفر از نمایندگان جلیقه زردها برگزار نشد. به باور ناظران این عدم حضور نمایندگان جنبش ممکن است به دلایل امنیتی یا فشار دیگر معترضان صورت گرفته باشد.علاوه بر موضوعات اشاره شده، با افزایش خشونت‌ها و گسترش دامنه اعتراضات، بر مطالبات عمومی نیز افزوده شده است. آنها که در ابتدا دغدغه افزایش بهای سوخت را داشتند اینک مشکلات اقتصادی، نابرابری اجتماعی، تورم، بیکاری، گرانی و … را دلیلی بر اعتراضات دامنه دار خود می دانند. آنها معتقدند اصلاحات اقتصادی که مکرون در رقابت‌های انتخاباتی وعده داده بود تاکنون تحقق نیافته است. بیکاری نزدیک به ۱۰ درصدی و اصلاح قانون کاری که چندی پیش انجام گرفت اما جوابگوی نیاز شهروندان نبود، بر میزان نارضایتی‌ها افزوده است. از این رو برخی نظرسنجی‌ها از حمایت ۷۲ درصدی مردم فرانسه از جلیقه زردها خبر می‌دهند و برخی نیز این میزان را ۶۹ درصد ارزیابی می کنند؛ رقمی که به هر حال بسیار بالا و قابل توجه است. این در حالی است که نظرسنجی‌های انجام شده از شهروندان فرانسوی در هفته‌های اخیر حاکی از کاهش چشمگیر محبوبیت رئیس جمهوری این کشور است؛ نظرسنجی‌هایی که میزان محبوبیت مکرون را ۲۶ درصد نشان می دهند. اعتراضات به مشکلات اقتصادی تا جایی پیش رفته که در نهایت رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته و برخی معترضان خواستار استعفای مکرون شده اند در حالیکه هنوز دو سال از زمان ورود وی به کاخ الیزه نمی گذرد . از نگاه کارشناسان، «مارین لوپن» رهبر جبهه ملی و جریان راست افراطی فرانسه که در انتخابات ریاست جمهوری اخیر در رقابتی تنگاتنگ با مکرون، سرانجام بازی سیاسی را به رقیب خود واگذار کرد، اینک در جایگاه بهتری قرار دارد. با وجود عدم ورود و اظهارنظر جدی خانم لوپن در خصوص ناآرامی‌های اخیر، او و حزبش برنده این تحولات اند و بی تردید بر محبوبیت و نفوذ این طیف سیاسی در اذهان عمومی فرانسوی‌ها افزوده خواهد شد؛ طیفی که به شدت مخالف حضور مهاجران هستند و ماندن در اتحادیه را مغایر با منافع ملی کشور خود ارزیابی می کنند. ضمن این که تسری جنبش جلیقه زردها به دیگر کشورهای قاره سبز همچون بلژیک، راست افراطی را در سطح قاره اروپا تقویت و دولت‌های حاکم را با مشکلات جدی در عرصه داخلی و سطوح منطقه ای و بین المللی مواجه خواهد کرد.

مکرون از تاریخ کمک بگیرد

شهره پولاب در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی نوشت: جلیقه زردها تنها در تضاد با سیاست‌های اقتصادی نبوده بلکه آنها علیه مکرون به عنوان نمادی از کل نظام و علیه وضعیت موجود برخاسته اند. آنها اگر چه توانستند مکرون را وادار به عقب نشینی از مواضع قبلی کنند، اما کماکان مطالبات بیشتری را عنوان می کنند. هفدهم نوامبر ۲۰۱۸ اولین روز اعتراضات مردمی در فرانسه توانست سلسله اعتراضاتی را با نام جنبش جلیقه زردها شکل دهد که در روزهای آغازین دسامبر به بلژیک و سپس هلند سرایت کرده و احتمال داده شد که ادامه آن به انگلیس و دیگر پایتخت‌های اروپایی نیز کشیده شود. اگر این جنبش بتواند سراسر اروپا را درنوردد صفحات جدیدی از تاریخ نه تنها برای فرانسه بلکه برای اتحادیه اروپا نیز نوشته خواهد شد. کشورهای اروپایی که در بیش از ۱۰۰ سال توانستند حکومتشان را براساس امنیت و رفاه برای مردم بسازند، اینک با تظاهرات خشونت آمیز مردم در خیابان‌ها در اعتراض به سیاست‌های دولت‌هایشان ثمره دهه‌های گذشته را زیر سوال می برند. به نظر می‌رسد جنبش اعتراضی جلیقه زردها به کابوسی برای امانوئل مکرون، رئیس جمهوری جوان فرانسه تبدیل شده که اگر توسط گروه‌های افراطی مورد حمایت بیشتر قرار گیرد، می‌تواند فضای اعتراض اقتصادی را به یک انقلاب اجتماعی تبدیل کند که نتیجه شاید پایان دموکراسی اجتماعی در این کشور باشد. این جریان اعتراضی از سوی درخواست امضا در فضای مجازی برای کمپینی از سوی یک راننده زن سی و دو ساله فرانسوی به نام پریسیلیا لودوسکی به منظور کاهش قیمت سوخت در پمپ بنزین‌های فرانسه به راه افتاد که پس از انتشار گزارشی از روزنامه لوپریزین در ۲۲اکتبر توانست طرفداران زیادی را جلب کند. حمایت گروهی از مردم مخالف با افزایش قیمت سوخت و گروه‌های محلی و برخی از کشاورزان در نارضایتی از شرایط سخت زندگی موجب فعال تر شدن این کمپین شد. افزایش مالیات بر سوخت از برنامه‌های مکرون در ۲۰۱۷ در نتیجه افزایش قیمت جهانی نفت در ۲۰۱۸ بود. تجمعات حاصل از کمپین جلیقه‌زردها به جریان‌های چپ رادیکال و راست افراطی نسبت داده شده که به دنبال سوء استفاده از تظاهرات به منظور به شورش کشاندن و ایجاد هرج و مرج بوده اند. خیابان شانزه لیزه با شهرت جهانی شاهد به آتش کشیدن خودروها و ساختمان‌ها و تخریب مغازه‌های لوکس در آستانه تعطیلات سال نوی میلادی بوده است. اما “مارین لوپن”، رهبر حزب دست راستی “کریستف کاستانر”، وزیر کشور را به گمراه کردن افکار مردم از موضوع اصلی تظاهرات متهم کرده است.

لازم به ذکر است که جریان راست افراطی که از دهه ۱۹۷۰ با گرایش‌های ضد مالیاتی وارد کارزار رقابتی در کشورهای اروپایی شد از حامیان این گونه جنبش‌های اعتراضی بوده و مخالفت با روند جهانی شدن، مهاجرپذیری اروپا و همچنین اتحادیه اروپا از عوامل بازیابی هویت ملی گرایانه برای این حزب است. تاریخ معاصر اروپا ماه می ۱۹۶۸ در پاریس شاهد اعتراضات دانشجویی بود که کمی بعد با حمایتهای اتحادیه‌های کارگری و احزاب سیاسی تبدیل به طغیانی شد که می رفت تا به یک انقلاب تبدیل شود. بحران شدید اقتصادی در فرانسه با پیامدهایی چون بیکاری، حقوق ناکافی، افزیش قابل توجه قیمت مواد اولیه و اجاره بها همراه بود که حکومت مارشال دوگل را در معرض یک جنگ اقتصادی و شرایطی بدتر از جنگ جهانی دوم قرار می داد. اعتصابات عمومی ۱۹۶۸ به عنوان مهمترین اعتصاب تاریخ فرانسه شناخته شد. تظاهرات مردمی در پاریس در روز سی ماه می توسط ژنرال مارشال دوگل و با اعلام اینکه هرگز سقوط نخواهد کرد و مسئولیتش را به بهترین نحو انجام خواهد داد، با اعلام انحلال مجلس سنا و شورای ملی و برگزاری انتخابات در ۲۳ ژوئن همان سال با حمایت هشتصد هزار نفری از مردمی که پرچم سه رنگ فرانسه را در دست داشتند خاتمه یافت.اما فرانسه امروز با جنبشی روبرو شده که رهبر مشخصی نداشته و گروه وسیعی از مردم را با تقاضاها و خواسته‌های فراوان به خود جذب کرده است. برخی از متخصصان سیاسی برجسته در فرانسه معتقدند که نارضایتی‌هایی که از سوی معترضان مطرح می‌شود عمدتا نشانه‌هایی از جنبش پوپولیستی داشته که توسط احزاب و اتحادیه‌های سیاسی رهبری نمی‌شود. این جنبش گویای پوپولیسم اروپای مدرن بوده که از بنیادهای جنبش‌های مردمسالاری بی‌بهره است. همچنین آنها هیچ‌گونه نگرش ایدئولوژیکی دقیقی نداشته و با قوانین از قبل تعیین شده وارد بازی نمی‌شوند. نقش شبکه‌های اجتماعی هم در شکل گیری و هم در روند تکاملی آن بسیار موثر بوده است. جلیقه زردها به چپ‌ها و راست‌ها تعلق نداشته و تنها در نقطه مقابل نخبگان قرار می گیرند. آنها مردمی هستند که در برابر قدرت حاکمه، فرهنگ و تمدن برخاسته و در حال خلق یک ایدئولوژی و تاریخ سیاسی جدید هستند. جلیقه زردها تنها در تضاد با سیاست‌های اقتصادی نبوده بلکه آنها علیه مکرون به عنوان نمادی از کل نظام و علیه وضعیت موجود برخاسته اند. آنها اگر چه توانستند مکرون را وادار به عقب نشینی از مواضع قبلی و تعلیق اجرای افزایش مالیات بر سوخت کنند، اما کماکان مطالبات بیشتری را عنوان می کنند و حاضر به ترک اعتراضات خیابانی نشده اند.بنابر این امانوئل مکرون اکنون نیاز به تمام مهارت‌های سیاسی و رهبری دارد تا با بهترین راه حل‌های سیاسی بین اقتدار حکومت خود از یک سو و اجبار به دادن امتیازات بیشتر به معترضان در خیابان، جلوگیری از خشونت‌ها و در نتیجه بی ثباتی بیشتر از سوی دیگر تعادل برقرار کند. رئیس جمهوری فرانسه می‌تواند از تاریخ این کشور کمک بگیرد تا سیاستهایی را اعمال کند که توسط آن، حزب وی، “جمهوری‌به‌پیش”، بتواند به پیش رود.

در مجموع پایان سال میلادی برای رئیس جمهوری فعلی فرانسه که در مقابل لیستی از خواسته‌های بلندپروازانه معترضان قرار دارد بسیار نفس گیر خواهد بود. زیرا می تواند منجر به استعفای وی شود که در این صورت سرنگونی جمهوری پنجم یادگار به جا مانده از دولت مارشال دوگل را سبب خواهد شد. اما اینکه جمهوری ششم بتواند دمکراتیک تر باشد، احتمالی است که در اختیار آینده خواهد بود. اگر راه حل سیاسی مکرون بتواند بر آنچه بدون شک جدی ترین بحران از زمان روی کار آمدنش است غلبه کند، شانس خوبی نه تنها برای ابقای وی بلکه برای انتخاب مجدد او در سال ۲۰۲۲ و ادامه اصلاحات موردنظر وی برای فرانسه و اروپا خواهد بود.