صاحب‌خبر - زهرا داستانی
سه سال پس از ثبت «شوش» در یونسکو، «جهانی شدنِ» این میراث بر جای مانده از گذشتگان حالا تبدیل به مانعی برای توسعه این شهر شده، توسعه‌ای که حالا بر سر چگونگی آن بین نهادهای حاکمیتی اختلاف نظر وجود دارد. روز گذشته علی‌رغم توافقی که بین میراث فرهنگی کشور، شهردار و فرماندار شوش مبنی بر همراهی و نظاره‌گری کارشناسان پژوهشکده باستان‌شناسی در طول کار احداث زیر گذر شوش منعقد شده بود، بدون هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی آغاز شد. خبر آغاز کار احداث زیرگذر شوش را رئیس سازمان میراث فرهنگی در شبکه اجتماعی توئیتر خود منتشر کرد و نسبت به این اتفاق واکنش نشان داد.
از زمان پایان دولت دهم تاکنون نزدیک به 5 سال می‌گذرد اما هنوز ترکش‌های تصمیماتش هنوز بر پیکره میراث ایران به چشم می‌خورد. طرح «تعویض پل روگذر شوش ـ اندیمشک و تبدیل آن به زیرگذر» از جمله تصمیمات و اقدامات عمرانی محمود احمدی‌نژاد است که اجرای آن تا 2 دولت بعد از او نیز ادامه دارد. صحبت‌ها درباره اجرای طرح زیر گذر شوش از ماه‌های پایانی سال 96 آغاز شده و تا امروز چالش‌ها پیرامون آن ادامه دارد. فعالان میراث فرهنگی این طرح را یکی از مهم‌ترین مخاطرات این محوطه باستانی می‌دانند. هر چند نامهنگاریها، درخواست‌ها و صحبت‌های زیادی تا کنون در این زمینه مطرح شده و حتی معاونان وزارت راه نیز در گفت‌وگو با رسانه‌ها قول همکاری و کمک برای نجات شوش باستان داده‌اند، اما همچنان سایه تخریب‌‌ها برای اجرای طرح زیرگذر شوش-اندیمشک بر سر این محوطه جهانی سنگینی می‌کند.
کش و قوس‌ها بر سر اجرای این طرح در سال‌های اخیر چندین بار به نامهنگاریها از سوی سازمان میراث فرهنگی به وزارت راه و شهرسازی منتهی شده و داستان اجرای این طرح را به درازا کشانده است. هشتم بهمن 96 بود که علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در نامه خود به عباس آخوندی، وزیر وقت راه و شهرسازی «با اشاره به اینکه جاده سراسری اندیمشک ـ اهواز از عرصه ملی شهر باستانی شوش که امروز به مقصد جهانی گردشگری تبدیل شده، عبور کرده است»، نوشت: «احداث پل روگذر در ورودی این شهر در دو دهه پیش منظر شهر باستانی شوش را مخدوش کرده و برداشتن این پل به مطالبه عمومی شهروندان تبدیل شده است.» او در نامه خود به وزیر راه پیشنهاد داد تا از آنجایی که هر گزینه جایگزین مشکل اساسی شهروندان این شهر و گردشگران را به‌لحاظ ایمنی حل نمی‌کند، ایجاد مسیر کمربندی به‌منظور هدایت مسیر ماشین آلات سنگین به بیرون شهر گزینه بهتری می‌تواند باشد.
پس از ارسال این نامه اما صحبت‌ها و رایزنی‌ها برای حل این مشکل ادامه داشت تا اینکه در ۱۸ بهمن 96، محمد سعید ایزدی، معاون وزیر راه و شهرسازی به رسانه‌ها اعلام کرد که این موضوع را به مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل و نقل کشور در وزارت راه و شهرسازی اطلاع داده و شفاها تاکید کرده که موضوع باید کاملا بر اساس ضوابط میراث فرهنگی پیش برود و آنها هم قول مساعد در این زمینه دادند. کمی بعد اما در یک اظهار نظر غیر قابل باور در ۲۱ اسفند 96، ایزدی، معاون وزیر راه و شهرسازی خبر داد که طرح احداث زیرگذر شوش با پیشنهاد شورای شورای عالی شهرسازی و تایید ضمنی وزیر راه و شهرسازی متوقف شده و به جای آن ایجاد کمربندی در دستور کار قرار می‌گیرد.
این خبر خوش اما آن قدرها دوام نداشت. سید راضی نوری، نماینده مردم شوش در مجلس در اظهار نظری در یکی از شبکه‌های استانی از ادامه کار احداث زیرگذر در محوطه باستانی شوش خبر داد. او با بیان اینکه وجود یک تقاطع غیر همسطح در ورودی شوش یکی از دغدغه‌های مردم است گفت: «اداره کل راه و شهرسازی و مجموعه میراث، شهرداری و همه مسئولان برای برطرف کردن این کار دستورات مختلفی داده‌اند و جلساتی در مجموعه‌های میراث فرهنگی برگزار شده است با این نتیجه که باید تلَه خاک در چهار هکتار ایجاد شده در ورودی شهر برداشته شود.» او در میان صحبت‌هایش تلویحا اشاره کرد که با ایجاد کمربندی به جای زیر گذر مخالف است. چرا که به گفته او، «برای ایجاد کمربندی، ۱۷ کیلومتر یعنی نزدیک به ۷۵ هکتار زمین کلاسیک کشاورزی را باید دوربزنیم، اقدامی که نیاز به ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه دارد و اگر بخواهند شبانه روزی هم کارکنند، چیزی حدود سه سال زمان نیاز دارد.» «زیر گذر که کفر نیست»؛ این بخشی از اظهارات نماینده مردم شوش در حمایت از طرح زیرگذر شوش-اندیمشک است. طرحی که گرچه تا پیش از این قرار بود نامش با توقف طرح تنها در اسناد تاریخی شهرسازی به چشم بخورد اما سید راضی نوری از اجرای دوباره آن البته با حضور و نظارت کارشناسان پژوهشکده و بنا بر صلاحدید آنها در اردیبهشت 97 خبر داد.
از اردیبهشت ماه 97 گرچه باز هم سخنان و اظهار نظرهایی در مخالفت با این طرح در رسانه‌ها و محافل علمی وجود داشته اما خبر حفاری‌های یک شبه شهرداری شوش بدون هماهنگی میراث روز جمعه باز رسانه‌ها را پر کرده است. علی اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری روز جمعه با انتشار تصاویری، در حساب توئیتری خود نوشت: «متولیان شهر شوش با حکم شبانه، ساخت زیر گذر شهری را آغاز کردند! این اقدام باعث خسارتهای غیر قابل جبران برای تمدن چند هزار ساله ما خواهد بود! اجازه نمیدهیم میراث تاریخی ایران را نابود کنند! هم شکایت میکنیم هم به معاون میراث گفتم به جد پیگیر موضوع باشد!»
به دنبال آن محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث نسبت به این اتفاق واکنش نشان داد و با اظهار تاسف از اجرای عملیات گودبرداری در عرصه شوش گفت: «شوش منطقه‌ای باستانی است و هر گونه فعالیت در عرصه این منطقه باید تابع قوانین و مقررات مربوط به آثار ثبتی ملی و جهانی باشد.» وی افزود: «ساعت هشت و نیم شب پنجشنبه عوامل شهرداری با ادوات سنگین راه سازی در محل ورودی شوش و در عرصه محوطه شوش اقدام به حفر کانالی به طول 300 متر و عرض یک متر و عمق حدودا دو متر کردند که بلافاصله تعدادی از همکاران ما در محل حضور یافته و خواستار توقف این گودبرداری شدند». طالبیان گفت: «سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان، به همراه فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی خوزستان، معاون میراث فرهنگی این استان و مدیر پایگاه ثبت جهانی شوش، شب گذشته به محض اطلاع از فعالیت این عملیات با حضور در محل اجرای پروژه خواستار توقف آن شدند و تا ساعت 3 بامداد روز جمعه در این محل حضور داشتند.» طالبیان گفت: «در مراجعه همکاران ما به محل پروژه، متولیان و دست اندرکاران احداث پروژه مدعی شدند که این پروژه بر اساس مصوبه شورای تامین استان خوزستان در حال انجام است در حالی که اولا هیچ‌گونه مصوبه ای به ما در سازمان میراث فرهنگی در این باره ابلاغ نشده و ثانیا شورای تامین معمولا موضوعی که خلاف قانون باشد را تصویب نمی‌کند.»
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تصریح کرد: «صبح جمعه با غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان در این باره صحبت کردم که اعلام کرد شخصا دستور توقف عملیات گودبرداری را صادر می کند تا بررسی نهایی در باره آن توسط میراث فرهنگی صورت گیرد.»
گرچه طالبیان گفته است که روز جمعه هیئتی متشکل از تعدادی از مدیران و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای بررسی این موضوع عازم خوزستان شده‌اند و دادخواست قضایی نیز از سوی واحد حقوقی اداره کل میراث فرهنگی خوزستان و اداره کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی در این خصوص در حال تهیه و ارسال به مراجع قضایی است، اما به نظر نمی‌رسد که طالبان اجرایی شدن این طرح به همین راحتی‌ها به تغییر طرح زیر گذر شوش-اندیمشک رضایت دهند.∎
نظر شما