تحلیلگران برخی از رسانه‌های عربی معتقدند پرونده قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد سعودی به یک بازی پرسود برای رئیس جمهوری آمریکا و همتای ترک وی تبدیل خواهد شد و بازنده اصلی این ماجرا سردمداران آل‌سعود خواهند بود.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، مقامات آل سعود با صدور بیانیه ای به کشته شدن «جمال خاشقجی» روزنامه نگار منتقد در ساختمان کنسولگری عربستان در استانبول اعتراف و ادعا کردند که وی در پی یک درگیری در داخل این ساختمان کشته شده است.

خاشقجی روزنامه نگار و منتقد سیاست‌های «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان از ۱۰ مهر ماه و پس از ورود به کنسولگری عربستان در استانبول ناپدید شد و اخبار جسته و گریخته از به قتل رساندن وی به دست تیم امنیتی سعودی حکایت داشت. با وجود اینکه همه کسانی که در داخل و خارج عربستان پرونده قتل خاشقجی و اخبار مربوط به آن را دنبال می کردند اطمینان داشتند که نظام سعودی و شخص محمد بن سلمان نخستین متهم این پرونده هستند، اما بازهم نظام عربستان برای فرار از مسئولیت درباره این جنایت تلاش و آمریکا هم در این زمینه از سردمداران عربستان حمایت می کرد.در این میان «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا با اظهارات خود درباره قتل خاشقجی و طرح احتمالی کشته شدن خاشقجی از سوی افراد «خودسر» مسیر این پرونده را منحرف و برای تبرئه بن سلمان در این ماجرا اقدام کرد. او در این راستا «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا را راهی عربستان کرد تا با هماهنگی مقام‌های عربستان سناریوی قتل خاشقجی را بنویسند. آمریکا با این اقدام خود تلاش کرد متهم اصلی این پرونده را از تنگنا نجات دهد. در این زمینه روزنامه «الشرق» قطر در گزارشی با عنوان «اعتراف سعودی به قتل خاشقجی و ارائه روایتی ساده» نوشت: عربستان پس از سپری شدن دو هفته از قتل خاشقجی به این موضوع اعتراف کرد. ریاض با اعلام این موضوع که او به دلیل درگیری کشته شد روایتی ضعیف در این باره ارائه کرد. این موضوع با روایت نخست ریاض که در آن ادعا کرده بود خاشقجی از کنسولگری خارج شده است در تناقض است. اگر این اعتراف فیصله دهنده موضوع است پس جسدی که با اره تکه تکه شده کجا است؟ آیا درگیری نیاز به ارسال گروه ترور ۱۵ نفری و دو هواپیما دارد؟ تصمیم‌های پادشاهی در برکناری مسئولان اطلاعات و دستگیری ۱۸ سعودی دیگر نشان می دهد که عربستان در به قتل رساندن خاشقجی نقش داشته است و سناریوی برای دور نگه داشتن ولیعهد از دایره اتهام در حال رقم خوردن است.

به نوشته روزنامه «الاخبار» لبنان، ریاض اعتراف کرد که خاشقجی را به قتل رسانده است. این اعتراف به درازا کشید تا چارچوب توافق سه جانبه واشنگتن، آنکارا و ریاض درباره این موضوع تکمیل شود. سعودی‌ها پس از نشت همه اطلاعات درباره چگونگی کشته شدن یک شهروند خود در کنسولگری عربستان در ترکیه به سادگی اعتراف کردند که او به دلیل درگیری در کنسولگری کشته شده است. آنکارا و واشنگتن هم درباره این موضوع هیچ موضع گیری نکردند. زیرا آنها در تدوین قرار داد شریک بودند. باید به این سؤال پاسخ داد که پادشاه عربستان به «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه و ترامپ برای نجات محمد بن سلمان و حفظ ثبات عربستان چه وعده ای داده است؟

روزنامه «القدس العربی» چاپ لندن در گزارشی به قلم «لینا ابوبکر» نوشت: شرکت نفتی آرامکو تاوانی است که عربستان برای بسته شدن پرونده قتل خاشقجی به آمریکا خواهد داد. «طلال سلمان» دیگر تحلیلگر این روزنامه هم نوشت: واشنگتن تلاش خواهد کرد از این پرونده بیشتر دستاوردها را نصیب خود کند. آشکار است که ترامپ از این ماجرای غم انگیز برای باج خواهی از عربستان استفاده خواهد کرد.

به نوشته روزنامه «رای الیوم» چاپ لندن، به دنبال این ماجرا، اردوغان از جایی که فکرش را هم نمی کرد یک فرصت طلایی به دست آورد و اکنون او گرداننده اصلی این بازی است و شاید این شرایط به اقتصاد ترکیه که رو به افول بود، جانی تازه بخشد. بسیاری از کارشناسان معتقدند خشم افکار عمومی جهان از عربستان که این روزها به دلیل قتل خاشقجی به اوج خود رسیده است با تلاش‌های آشکار و پنهان و معاملات مختلف و پنهان نگه داشتن مسئول اصلی پرونده قتل خاشقجی خاموش نمی‌شود و در پی این ماجرا، محمدبن‌سلمان دیگر بر کرسی قدرت باقی نخواهد ماند. در این زمینه روزنامه رای‌الیوم در گزارشی به قلم «عبدالباری عطوان» تاکید کرد یکی از پیامدهای قتل خاشقجی آن است که بن سلمان را از ولیعهدی عربستان کنار خواهد زد و اکنون برخی از محافل سعودی به دنبال ولیعهد جدیدی هستند.

روزنامه رای الیوم در گزارشی دیگر نوشت: بلند پروازی‌های محمد بن سلمان پس از اینکه بسیاری از وزیران اقتصادی کشورهای غربی، مدیران بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ اعلام کرده اند که به دلیل نقش داشتن عربستان در قتل خاشقجی حضور خود در کنفرانس اقتصادی «داووس صحرا» را لغو خواهند کرد با ضربه بزرگ و کشنده روبرو شد. عربستان برای جذب سرمایه‌های جهانی در طرح‌های خود در ساحل دریای سرخ و در چارچوب چشم انداز ۲۰۳۰ محمد بن سلمان بر روی بر این کنفرانس حساب ویژه ای باز کرده بود. چهره عربستان برای جذب سرمایه‌های خارجی پس از اقدام بن سلمان در بازداشت ۳۵۰ تن از بازرگانان سعودی و برخی شاهزادگان مثل «ولید بن طلال» تخریب شده است و اکنون ماجرای قتل خاشقجی ضربه‌ای شکننده بود. تحریم این نشست اقتصادی مقدمه‌ای برای اقدام‌های دیگری است که برای عربستان سعودی و اقتصاد آن بسیار دردناک خواهد بود. این در شرایطی است که موضوع تحریم اقتصادی و فعال سازی قانون «جاستا» برای گرفتن غرامت قربانیان حادثه تروریستی ۱۱ سپتامبر نیز می تواند عربستان را در آینده نزدیک با بحران‌های اقتصادی سختی روبرو سازد.

تارنمای مرکز پژوهش‌های «الجزیره» قطر نیز نوشت: گزارش‌های رسانه‌های عربی و غربی درباره ماجرای قتل خاشقجی و متهم کردن محمد بن سلمان در این زمینه، چهره او را تخریت کرده است. اکنون به او به عنوان قاتلی نگاه می شود که روزنامه‌های آزاد را در تنگنا قرار داده و حریم دیگر کشورها را می شکند.

روزنامه «اکونومیست» او را فردی خودسر به شمار آورده است. این اقدام ولیعهد عربستان سبب شده است، هم‌پیمانان عربستان احساس کنند که در صورت ادامه ولیعهدی او در تنگنا قرار خواهد گرفت. مقام‌های این کشورها اظهار کرده‌اند که این موضوع سبب خواهد شد افکار عمومی ما را مورد انتقاد قرار دهند و نتوانیم در انتخابات پیروز شویم. از این رو، آنان این سوال را مطرح می کنند که در صورتی که از ولیعهد عربستان دفاع کنند آیا وی آنان را در باتلاق دیگری فرو نخواهد برد؟ آیا پیوند دادن منافع با محاسبات نادرست وی سودی برای منافع ما خواهد داشت؟ آیا بهتر نیست که در داخل عربستان به دنبال جایگزینی برای او باشیم تا هم چهره عربستان را بهتر شود و این کشور را از اشتباهات کشنده نجات دهد و هم منافع ما را تامین کند؟

تارنمای «العهد» لبنان نیز در این خصوص نوشت: تصمیم‌های گستاخانه و ماجراجویی‌های کاخ پادشاهی عربستان، این کشور را به پایین ترین سطح انحطاط رسانده است. چهره عربستان به دلیل جنگ افروزی‌ها، قتل، ربایش‌ها و سرکوب آزادی‌ها تخریب شده است. تلاش‌ها برای بهبودی چهره سودی ندارد و تنها راه برای رسیدن به این خواسته با ریخت و پاش دلارهای نفتی صورت می گیرد. در نتیجه جنگ یمن، عربستان مجبور شد با بسیاری از لابی‌ها و شرکت‌های بزرگ آمریکا و انگلیس قراردادهایی را منعقد کند تا این کشورها بر کارنامه سیاه عربستان در این جنگ سرپوش نهند. اکنون نیز پس از قتل خاشقجی به نظر می‌رسد همه تلاش‌های عربستان برای بهبود اوضاع خود و سرپوش نهادن بر این جنایت سودی به دنبال ندارد. این کشور دیگر نمی تواند با پرداخت میلیاردها دلار اوضاع را تغییر دهد. لابی عربستان در واشنگتن مأموریت سختی در پیش دارد. پس از جنایت‌های بی شمار عربستان در سرکوب آزادی‌ها، زندانی کردن وبلاگ نویس‌ها و فعالان رسانه‌ای، کشتار مخالفان و ربایش دیپلمات‌ها و اعدام‌ها و جنگ افروزی در یمن ماجرای قتل خاشقجی همچون باری بود که کمر شتر را شکسته است.

به نوشته تارنمای العهد، «خلیل حرب» تحلیلگر مسائل عربستان، معتقد است که عربستان اکنون در بدترین دوران تاریخ خود به سر می برد و چهره این کشور به کلی ویران شده است. عربستان مجبور است میلیاردها دلار برای جبران این موضوع هزینه کند. پیش بینی می شود که شرکت‌ها و گروه‌های فشار پس از دریافت مبالغ هنگفت در این زمینه فعال شوند، اما به نظر می رسد تحرکات و حیله‌های آنان مانند گذشته سود بخش نباشد و بر پایه تمایلات محمد بن سلمان نباشد.

روزنامه «الشروق» الجزایر هم در گزارشی به قلم «قاده بن عمار» نوشت: به قتل رساندن جمال خاشقجی و اعدام شیخ «سلمان العوده» و مجازات مبلغان، اندیشمندان و نویسندگان میانه رو به کسی سودی نخواهد رساند. بلکه این اقدامات چهره دورانی که ولیعهد عربستان در آن ادعا اصلاحات دارد تخریب و به قتل رساندن چنین افراد میانه رو، زمینه را برای پیدایش مخالفان تندرو فراهم خواهد کرد.

پرونده خاشقجی وتجارت تسلیحاتی واشنگتن و ریاض

قتل «جمال خاشقجی» روزنامه نگار منتقد آل سعود و اعتراف دیرهنگام حکام عربستان مبنی برانجام این جنایت در کنسولگری این کشور دراستانبول، بیش از آنکه شاهزادگان سعودی را نگران کرده باشد، به نظر می رسد «دونالد ترامپ» رئیس جمهور تاجر مسلک آمریکا را آشفته ساخته است.

رضا خوش لهجه در ایرنا نوشت:البته نگرانی ترامپ دراین خصوص نه از حیث کشته شدن یک روزنامه نگار بلکه از این جنبه است که ترور این مخالف سعودی که با واکنش گسترده رسانه‌ها و محافل جهانی روبرو شده؛ آینده فروش میلیاردها دلار سلاح آمریکا به عربستان را با ابهام مواجه ساخته است.در همان روزهای نخست ناپدید شدن خاشقجی بود که ترامپ در اظهار نظری بدون اشاره به ضرورت پیگیری ماجرای مفقود شدن این روزنامه نگار به عنوان یک نویسنده منتقد که مقالاتش در واشنگتن پست به چاپ می‌رسید؛ در پاسخ به سؤالات مکرر خبرنگاران درباره تاثیر این جنایت بر موضوع مناسبات تسلیحاتی ریاض – واشنگتن گفت : توقف فروش تجهیزات نظامی به عربستان یک اقدام احمقانه است.ترامپ همچنین به این نکته اشاره کرد که اگر آمریکا فروش‌های نظامی خود به عربستان را متوقف کند، در واقع ایالات متحده خودش را «مجازات» کرده است و با این کار، عربستان تجهیزات نظامی خود را از دیگر کشورها نظیر چین و روسیه تامین خواهد کرد.این اظهار نظر صریح ترامپ، آشکارا نشان داد رئیس جمهوری آمریکا در قضیه قتل خاشقجی بیش از آنکه نگران سرنوشت این روزنامه نگار منتقد باشد؛ نگران آینده میلیاردها دلار قرارداد تسلیحاتی دولت متبوعش با شاهزادگان سعودی است.

ترامپ در جمع خبرنگاران گفته بود که دولت وی قراردادی به ارزش ۱۱۰ میلیارد دلار با شاهزادگان سعودی منعقد کرده است که براساس آن سلاح و تجهیزات نظامی عربستان را تامین خواهد کرد.این قرارداد در کنار میلیاردها دلار سرمایه گذاری عربستان در آمریکا که به اعتراف ترامپ می تواند دست کم صدها هزار شغل در آمریکا ایجاد کند؛ برای دو طرف (ریاض – واشنگتن) حائز اهمیت است . این قرارداد تسلیحاتی از یک سو ؛ ترامپ را یک گام دیگر به اهداف اقتصادی خود نزدیک می کند و از سوی دیگر عطش عربستان به تجهیزات نوین نظامی برای استفاده در جنگ یمن را که در باتلاق آن گرفتار شده است ، فرو می‌نشاند. منابع خبری نیز در روزهای اخیر به نقل از یک مقام بلندپایه آمریکایی گزارش داد که شرکت‌های عمده تسلیحاتی آمریکا ( لاکهید مارتین و ریتون دو شرکت بزرگ ساخت تسلیحات در آمریکا ) نگرانی خود را از احتمال توقف فروش تسلیحات به عربستان با دولت ترامپ در میان گذاشته اند.از سوی دیگر، نگرانی ترامپ درخصوص تاثیر گذاری قتل خاشقجی بر موضوع فروش سلاح آمریکا به عربستان درحالی مطرح می شود که نمایندگان دو جناح اصلی آمریکا یعنی دموکرات‌ها و جمهوریخواهان در کنگره این کشور پیشتر اعلام کرده بودند درصورت اثبات نقش عربستان در مرگ خاشقجی واشنگتن باید فروش تسلیحات به ریاض را متوقف کند.حتی قبل از مطرح شدن موضوع خاشقجی، نمایندگان دموکرات کنگره آمریکا طرحی برای ممنوعیت فروش تسلیحات به عربستان به دلیل جنایت‌های این کشور در یمن پیشنهاد کرده بودند که همچنان پابرجاست.اکنون عربستان سعودی پس از فشار افکارعمومی، مجامع جهانی و گسترده شدن ابعاد جنایاتش در قتل روزنامه نگار منتقد در اقدامی دیرهنگام و در بیانیه ای ابهام آمیز ؛ رسما قتل جمال خاشقجی در کنسولگری این کشور در استانبول را پذیرفته و مدعی شده است که هیاتی را که همگی از وابستگان به خاندان آل سعود هستند، سرگرم بررسی و تحقیق دراین باره است.حالا پس از ۱۹ روز از جنایت عربستان این پرسش مطرح می شود که آیا کنگره آمریکا که براساس قوانین این کشور می تواند جلوی فروش تسلیحات آمریکا به کشورهای خارجی را بگیرد ؛ مانع از این قرارداد هنگفت تسلیحاتی خواهد شد ؟ آیا دستگاه قانونگذاری آمریکا (کنگره) حاضر است ؛ صدها میلیارد دلار منافع اقتصادی ایالات متحده را قربانی گاوشیردهی کند که همچنان می‌توانند آن را به بهانه‌های مختلف بدوشند؟