رادين ناصحي
داستان ناپديد شدن مخالف عربستاني، علاوه بر سياست، اقتصاد را هم درگير كرده است؛ امري كه جدي بودن اوضاع را نشان مي‌دهد. بعد از افت بورس‌هاي اين كشور و همچنين ارزش ريال عربستان، نفت به دليل نگراني‌هاي تازه گران‌تر شده و بورس‌هاي جهان نيز تحت فشار نگراني‌ها سركوب شده‌اند. همزمان كالاهاي امن از جمله ين ژاپن، فرانك سوييس و طلا با افزايش خريد مواجه شدند.
گرچه بورس‌هاي عربستان روز دوشنبه توانستند بخشي از سقوط روز يكشنبه را جبران كنند، افت ارزش ريال عربستان مقابل بيشتر ارزهاي عمده جهاني نشان مي‌دهد كه نگراني همچنان بازارساز است. نگراني‌ها در حدي است كه دوشنبه، سهام بانك بزرگ «سافت بنك» ژاپن تنها به دليل ارتباط با عربستان 8 درصد سقوط كرد؛ البته بايد اين مساله را در ذهن داشت كه آينده بازارها وابسته به اين است كه عربستان با تنبيهي جدي روبه‌رو خواهد شد يا نه.
هفته گذشته، تركيه اعلام كرد كه روزنامه‌نگار منتقد عربستاني، جمال خاشقجي در كنسولگري عربستان در تركيه كشته شده است. با رسيدن شواهد تازه و جدي‌تر شدن انتقادها، بسياري از كشورها و حتي شركت‌هاي غربي به رياض هشدار دادند تا عربستان تهديد كند كه هر تحريمي را تلافي خواهد كرد. اين كنش‌ها و واكنش‌ها، بازارهاي جهاني را تحت تاثير قرار داده است.
خيز نفت خام
روز دوشنبه قيمت نفت تحت حمايت تشديد تنش‌هاي ژئوپلتيك بالا رفت؛ گرچه نگراني‌ها در مورد چشم‌انداز طولاني‌مدت براي تقاضا مانع از افزايش بيشتر قيمت‌ها شد. عامل ديگر رشد روز گذشته، انتشار آماري بود كه نشان داد كره جنوبي پس از 6 سال و پيش از اجرايي شدن رسمي تحريم‌هاي نفتي ايران، در ماه سپتامبر هيچ نفتي از كشورمان وارد نكرده است.
نفت برنت كه در روز كاري قبلي روي قيمت 80.43 دلار ايستاده بود، دوشنبه تا بهاي 81.92 دلار خيز گرفت؛ گرچه بعد بخشي از ارزش خود را از دست داد. شاخص وست‌تگزاس اينترمدييت هم كه در جلسه قبلي به قيمت 71.34 دلار رسيده بود، روز گذشته قيمت 72.70 دلار را هم تجربه كرد، اما بعد از اوج روزانه پايين آمد.وانگ شيائو، رييس بخش تحقيقات «گوتاي جونان فيوچرز» مي‌گويد: «پس از اظهارات عربستان و امريكا در مورد خبرنگار ناپديد شده عربستاني، بازار دوباره به علت تنش‌هاي ژئوپلتيكي دچار نگراني شد و قيمت‌ها بالا رفت.» چن كاي، تحليلگر بازار هم در اين رابطه گفت: «اقدام كره جنوبي در قطع واردات از ايران به بازار در مورد قيمت‌ها اطمينان به نفس داد.»
رابرت كارنل، اقتصاددان ارشد «آي‌ان‌جي» معتقد است: «تحولات اخير منبع ريسك جديدي را ايجاد كرد. هرگونه تلافي عربستان سعودي احتمالا به شكل عرضه كمتر نفت و قيمت‌هاي بالاتر خواهد بود كه اين امر به جو بازار كمك نخواهد كرد.»
مايكل هايز، اقتصاددان ارشد شركت «اليانز» مي‌گويد: «نفت ممكن است به عنوان ابزار تلافي از سوي رياض مورد استفاده قرار بگيرد و آنها ممكن است با توجه به اينكه تحريم‌ها به عنوان نمونه از سوي امريكا تا چه حد شديد خواهد بود، به چنين اقدامي فكر كنند و ممكن است تحريم‌ها آنها را به استفاده از نفت به عنوان يك سلاح وادار كند. من نسبت به اين مساله چندان خوش‌بين نيستم. اگر قيمت نفت واكنش نشان داده و روند صعودي در پيش بگيرد، اين امر بسياري از بازارها را تحت تاثير قرار خواهد داد؛ حتي بسياري از بازارهاي نوظهور در آسيا كه واردكننده نفت نيستند. تصور مي‌كنم اين مهم‌ترين كانال انتقال اين بحران باشد.» او مي‌افزايد: «اين حادثه به فشارهاي صعودي كه وي قيمت‌هاي نفت وجود داشت اضافه كرده است. انتظار مي‌رود با آغاز تحريم‌هاي امريكا عليه صادرات نفت ايران از ماه آينده ميزان عرضه محدود شود. امريكا وي عربستان سعودي به عنوان يكي از بزرگ‌ترين صادركنندگان نفت جهان براي حفظ عرضه و محدود كردن افزايش قيمت‌ها حساب كرده است.»
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، شنبه گفته بود كه اگر معلوم شود خاشقجي در كنسولگري كشته شده، مجازات شديدي براي عربستان سعودي خواهد بود، اما عربستان سعودي روز يكشنبه اعلام كرد در برابر تحريم‌هاي اقتصادي كه از سوي كشورهاي ديگر بر سر اين ماجرا به‌كار گرفته مي‌شود، تلافي خواهد كرد. او البته روز دوشنبه در اظهارنظري عجيب گفت كه انكار از سوي عربستان، «بسيار قوي» بوده است.
نگراني‌هاي رياضي
اما حتي پيش از تاثيرپذيرفتن بازار نفت از تحولات تازه، بازارهاي عربستان واكنش منفي خود را آغاز كرده بودند. نگراني از ضربه خوردن رابطه رياض با جامعه بين‌المللي به ويژه همپيمانان غربي و كناره گرفتن بسياري از مقام‌هاي دولتي و خصوصي از كنفرانس رياض، باعث سقوط بورس عربستان و ارزش ريال اين كشور شده است.
بورس عربستان يكشنبه هفت درصد ريزش كرد؛ گرچه دوشنبه توانست بخشي از ارزش از دست رفته را پس بگيرد. در حالي كه نمايندگان كنگره امريكا عربستان را به تحريم تهديد كرده‌اند و انگليس، فرانسه و آلمان در بيانيه‌اي خواستار تحقيقات بي‌طرفانه شده‌اند، فعالان بورس عربستان يكشنبه نگراني خود را نشان دادند. روز يكشنبه از ۱۸۸ نماد معاملاتي اين بورس، ۱۷۹ نماد كار خود را با سقوط به پايان رساندند.
از سوي ديگر، در معاملات دوشنبه بازارهاي مالي، ريال عربستان نيز با كاهش ارزش مواجه شد؛ به گونه‌اي كه هر يورو به ۴.۳۳۳۹ ريال، هر دلار به ۳.۷۵۰ ريال، هر فرانك سوييس به ۳.۷۸۷۹ ريال، هر پوند به ۴.۹۲۱۵ ريال و هر دلار كانادا به ۲.۸۷۸۵ ريال سعودي افزايش يافتند.
نگراني‌ها در حدي است كه دوشنبه، سهام بانك بزرگ «سافت بنك» ژاپن به دليل ارتباط با عربستان 8 درصد سقوط كرد. حدود نيمي از منابع مالي 100 ميليارد دلاري اين بانك توسط عربستان سعودي تامين شده است و با توجه به آنكه هم‌اكنون سعودي‌ها درگير ناپديد شدن جمال خاشقجي فعال رسانه‌اي سعودي هستند سرمايه‌گذاران اقدام به خروج از اين سهم كرده‌اند. صندوق چشم‌انداز 100 ميليارد دلار اين بانك بزرگ‌ترين صندوق سرمايه‌گذاري حوزه فناوري جهان محسوب مي‌شود كه بين ماسايوشي سان مديرعامل اين شركت با دولت عربستان قرارداد شده است.
ريسك‌گريزي جهاني
بازارسازي نگراني‌هاي وابسته به عربستان، به نفت و خاورميانه محدود نبوده است. بورس‌هاي اروپا روز دوشنبه تحت تاثير جهش قيمت نفت و البته افزايش تنش‌ها ميان قدرت‌هاي غربي و عربستان سعودي افت كردند و به كف 22 ماه رفتند.
پيش از اروپا، نيكي ژاپن و بورس‌هاي عمده چين هم نگراني خود را نشان داده بودند تا وقتي نوبت به قاره سبز مي‌رسد، شاخص استاكس 600 اروپا به بدترين وضعيت در نزديك به دو سال گذشته برسد. بورس‌هاي امريكا در چنين شرايطي كار خود را آغاز كردند؛ در حالي كه هفته گذشته هم بدترين هفته خود از ماه مارس 2018 را به خود ديده بودند.همسو با اين تحولات، ريسك‌گريزي معامله‌گران، خريد كالاهاي امن را افزايش داد. روز دوشنبه ين ژاپن و فرانك سوييس تقويت شدند و اونس طلا به اوج قيمتي 10 هفته‌اي رفت.
بايكوت بن سلمان
هنوز معلوم نيست كه دولت‌ها و شركت‌هاي غربي تا چه حد عربستان را مجازات خواهندكرد، با اين همه فعلا روند فشار بر اين كشور ادامه دارد. دوشنبه مديرعامل چندين شركت امريكايي از جمله خودروسازي فورد به دليل نقش عربستان در ناپديد شدن جمال خاشقجي از حضور در كنفرانس سرمايه‌گذاري در رياض عربستان انصراف دادند. بيل فورد، مديرعامل شركت خودروسازي فورد امريكا برنامه خود براي سفر به عربستان و شركت در كنفرانس سرمايه‌گذاري در رياض را لغو كرد. پيش‌تر مديرعامل بانك «جي‌پي‌مورگان» امريكا نيز از حضور در كنفرانس سرمايه‌گذاري رياض موسوم به داووس در كوير انصراف داده بود.
يكشنبه هم خبر رسيده بود كه استيو منوچين، وزير دارايي امريكا و ليام فاكس، وزير تجارت بين‌الملل بريتانيا احتمالا در كنفرانس رياض شركت نخواهند كرد. روزنامه نيويورك‌تايمز، روزنامه فايننشيال‌تايمز و شبكه‌هايي نظير سي‌ان‌ان و سي‌‌ان‌‌بي‌‌سي از اين كنفرانس كه به ابتكار محمد بن سلمان وليعهد عربستان برگزار مي‌شود، كناره‌گيري كرده‌اند.