گروه بینالملل اندیشکده برهان/ در این سلسله مقالات وضعیت نقض حقوق بشر از سوی دولت ایالاتمتحده آمریکا بررسی میشود. در شمارههای پیشین «تبعیض نژادی»، «نقض حقوق شهروندی»، «تبعیض دینی»، «وضعیت زندانهای داخل خاک آمریکا»، «جنایات ضد حقوق بشری دولت ایالاتمتحده در آمریکای لاتین و جهان اسلام » و «جنایات جنگی آمریکا » بررسی شد و در این شماره پایانی، «شرایط نگهداری اسرا از سوی آمریکاییها» و «عدم عضویت آمریکا در مجامع و کنوانسیونهای حقوق بشری»
موردمطالعه قرار میگیرد.
نقض حقوق بشر در زندان گوانتانامو[1]
در پی حمالت انتحاری 11 سپتامبر سال 2001 در آمریکا و اعلام دکترین» مبارزه جهانی با تروریسم «دولت آمریکا بازداشتگاهی را در پایگاه نظامی خود واقع در جزیره گوانتانامو احداث کرد تا کسانی را که در ارتباط با اقدامات تروریستی در نقاط مختلف جهان بازداشت میشوند، در این محل زندانی کند. [2] در طی این سالها، اخبار نگرانکنندهای درباره انجام شکنجه در زندان گوانتانامو منتشر شده است، اقداماتی که به بهانه گرفتن اطلاعاتی از تروریستها که میتواند به پیشگیری از انجام عملیات تروریستی و مرگ افراد بیگناه منجر شود توجیه میگردد. دراینارتباط، میتوان به مواردی از قبیل محرومیت از خواب، محرومیت حسی[3]، زندان انفرادی ـ منزویسازی،[4] اعدامهای ساختگی،[5] خوراندن دارو،[6] استفاده از سگ[7] برای ایجاد هراس در میان زندانیان،[8] سرحدهای دمایی،[9] غرق مصنوعی،[10] خوراندن اجباری غذا،[11] روشهای روانشناختی،[12] اشاره کرد.
مشکلات زندانیان گوانتانامو حتی پس از آزادی آنها از این بازداشتگاه نیز ادامه دارد، بسیاری از آنها امکان ورود به کشورهای خود را نمییابند؛ برای مثال، «عبدالمالک وهاب الرحبی» زندانی 37 ساله گوانتانامو که در اصل اهل کشور یمن است، پس از آزادی بهجای آنکه به کشورش فرستاده شود، به مونتهنگرو منتقل شد. این در حالی است که وی طی 14 سال حبس در گوانتانامو هرگز به هیچ جرمی متهم نشده بود. برخی از زندانیان گوانتانامو نیز که به کشور دیگری منتقلشدهاند با مشکلات اجتماعی فراوانی در کشور میزبان مواجهاند. در این رابطه، «خوزه موخیکا» رئیسجمهور اروگوئه در تاریخ 13 فوریه 2015 طی سخنرانی هفتگی رادیویی خود اعلام کرد 6 تن از زندانیان» گوانتانامو«که در این کشور پناهنده شدهاند، از مشکلاتی چون ناتوانی در تطبیق یافتن با محیط رنج میبرند، زیرا به مدت 13 سال در انزوا و شرایط نامساعد زندگی کردهاند. وی همچنین تصریح کرد آنها با فرهنگ اروگوئه بسیار بیگانهاند و با یادگیری زبان نیز مشکلاتی دارند. زندانیانی که مورد بیعدالتیهای وصفناپذیری قرارگرفتهاند، هنوز هم باید پیامدهای انزوای خود را تحمل کنند تا بتوانند خود را با محیط تطبیق دهند. [13]
افزون بر این، رفتار غیرانسانی آمریکاییها با زندانیان گوانتانامو که برخی از آنها اساساً بیگناه زندانیشده بودند، آنها را به طعمههای مناسبی برای گروههای تروریستی همچون داعش تبدیل کرده است. به گفته دکتر محمدعلی شاه موسوی، پزشک افغانستانی که 40 ماه را در بند آمریکاییها در زندانهای بگرام و گوانتانامو گذرانده است، هرچند اکثر زندانیان گوانتانامو افراد معمولی بودند، اما اقلیتی از طالبان و القاعده نیز در زندان گوانتانامو حضور داشتند و اقدام به ترویج عقایدشان در میان افراد عادی میکردند. با توجه به بذر نفرتی که در زندان از آمریکاییها در دل زندانیان کاشته میشد و نیز آموزشهای وهابی که عناصر طالبان و القاعده به زندانیان میدادند، زمینه شکلگیری افراطیگری در آنها فراهم میشد، بهنحویکه اکثر افغانستانیهایی که از زندان گوانتانامو آزادشدهاند به گروههای افراطی و حتی داعش، پیوستهاند. [14]
از این گذشته، بر اساس اطلاعات منتشرشده توسط وزارت دفاع آمریکا و نشریه نیویورکتایمز سه شهروند ایرانی به نامهای جعفر میرزایی، بختیار بامری، محمد انورکرد در بازداشتگاه گوانتانامو زندانی بودهاند. هر سه این زندانیان آزادشدهاند که دو نفر آنها به ایران و یک نفر به افغانستان منتقلشدهاند. طبق اسناد هیچیک از سه زندانی با القاعده یا طالبان ارتباطی نداشتهاند که این نمونه دیگری از تضییع حقوق شهروندان ایرانی توسط دولت آمریکاست. [15]
موارد نقض فاحش حقوق بشر در زندان گوانتانامو در سال 2017 نیز تداوم داشته است؛ برای مثال، دولت ترامپ هیچ زندانی را از زندان گوانتانامو آزاد نکرد و هیچ زندانی را به فهرست انتظار برای انتقال به کشور متبوعش یا انتقال به کشور ثالث اضافه نکرد. علاوه بر این، مقامات آمریکایی همچنان هیچ اطلاعاتی در مورد وضعیت زندانیان مظنونی که بدون هیچ اتهامی در بازداشت هستند ارائه نمیکنند و این در حالی است که همچنان شکلهای متعدد شکنجه در این زندان در حال انجام است. [16]
زندانهای مخفی آمریکا در سراسر جهان
در سالهای اخیر، گزارشهایی منتشر شده است که نشان میدهد آمریکا در نقاط مختلف جهان دارای زندانهای مخفی است که به جهت واقعشدن آنها در خارج از خاک این کشور حقوقی که در قوانین ایالاتمتحده برای زندانیان مشخصشده است بر آنها اعمال نمیشود. [17]در این رابطه، میتوان به زندان سیا در سومالی اشاره کرد که در زیرزمین آژانس امنیت ملی این کشور در موگادیشو قرار دارد. اما این وضعیت فقط مختص کشورهای آفریقایی و کشورهای عقب نگاه داشته شده نیست. در ژوئن سال 2007 میلادی، دیک مارتی، سیاستمدار و دادستان دولتی سابق سوئیس در گزارشی خطاب به شورای اروپایی عنوان کرد که سیا از سال 2003 - 2005 میلادی در برخی کشورهای اروپایی مانند لهستان و رومانی به احداث بازداشتگاههای مخفی دستزده است.
همچنین به دلیل افزایش انتقادات در خصوص زندان گوانتانامو و بهمنظور اجتناب از پیگرد قضایی، نیروی دریایی آمریکا زندانهای سری دیگری را در آبهای بینالمللی یعنی در خارج از حوزه اقتدار قضایی ایجاد کرده است. تا سال 2015 سه فروند از این کشتیها توسط انجمن بریتانیایی
Reprieve
شناساییشده که عبارتاند از
Peleliu USS, Bataa USS, Ashland USS. پرواضح است که وجود این تعداد زندان مخفی، آنهم خارج از حوزه اقتدار قضایی ایالاتمتحده، بسترساز نقض مکرر
4 حقوق بشر در این زندانهاست. [18]
عدم عضویت آمریکا در مجامع/کنوانسیونهای حقوق بشری
آمریکا، کشوری که مدعی پیشبرد اهداف سازمان ملل متحد و رعایت حقوق انسانی است، هنوز به مهمترین کنوانسیونهای مرتبط با حقوق بشر نپیوسته و به بهانههای متعدد از الحاق به معاهدات حقوق بشری خودداری کرده است. آمریکا تاکنون به عضویت کنوانسیون حقوق کودک؛ کنوانسیون حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ پروتکل اختیاری کنوانسیون منع شکنجه؛ کنوانسیون بینالمللی حمایت از افراد در برابر ناپدید شدن اجباری؛ کنوانسیون بینالمللی حمایت از حقوق تمام کارگران مهاجر و اعضای خانوادههای آنها؛ کنوانسیون مربوط به وضعیت پناهندگان؛ کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان و کنوانسیون حقوق بشر بینالمللی و کنوانسیون حقوق معلولان درنیامده است. علاوه بر این، به دلیل نگرانی از محاکمه رهبران و سربازان آمریکایی ناقض حقوق بشر در دیوان بینالمللی کیفری از پذیرش اساسنامه این دادگاه بینالمللی که در کنوانسیون رُم انعکاس یافته است خودداری کرده است. [19] همچنین بر اساس اعلام کمیسیون حقوق بشر، آمریکا در هیچکدام از اسناد حقوق بشری منطقهای عضو نشده است. در مواردی هم که در کنوانسیونی واردشده است، قراردادهای حقوق بشری این کشور در کنگره تصویب نمیشود. آمریکا در کنوانسیونهایی مانند منع شکنجه و میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی عضو نشده و اساساً آنها را قبول ندارد، درحالیکه این کشور بیشترین ادعای رعایت حقوق بشر در جهان را دارد، اما در سطح جهان کمترین عضویت در نهادهای حقوق بشری را داراست. [20]
فرجام سخن
حقوق بشر ازجمله مباحثی است که در صورت عدم برخورد سیاسی، دوگانه، ابزاری و جانبدارانه با آن، میتواند در سطح جهانی متضمن بهبود شرایط زندگی ابنای بشر در ابعاد مختلف باشد. آمریکا همواره کوشیده است خود را الگوی تمامعیار اجرای بیکموکاست حقوق بشر و احترام به دمکراسی معرفی کند. دولتمردان آمریکایی ادعا دارند در هیچ جایی از جهان نمیتوان احترام و اجرای این اصول را مانند ایالاتمتحده مشاهده کرد. بر این اساس است که یک مأموریت ویژه را که همانا رهبری جهان برای دستیابی به دمکراسی واقعی و پایدار و تحقق مبانی و اصول حقوق بشر است برای خود قائلاند.
آمریکا در عرصه داخلی در تاریخ خود شاهد نسلکشی سرخپوستان و به بردگی کشیدن سیاهپوستان بوده و حتی امروزه نیز تبعیضات نژادی گسترده در این کشور به چشم میخورد، امری که در کنار تبعیضات دینی گسترده، شرایط نامطلوبی را برای اقلیتهای نژادی و مذهبی در آمریکا رقمزده است. صدور احکام ناعادلانه اعدام، وضعیت وخیم زندانها بهویژه برای زنان و نقض حریم شخصی شهروندان توسط سرویسهای امنیتی این کشور را نیز باید به موارد نقض حقوق بشر در آمریکا افزود. ممکن است در پاسخ، مقامات آمریکایی چنین مطرح کنند که برخی از موارد مذکور سیاست رسمی دولت ایالاتمتحده نبوده و تخلف از قوانین موضوعه این کشور است، اما حتی پذیرش این موضوع نیز از مسئولیت دولت آمریکا دراینارتباط نمیکاهد. بالطبع، دولتی که در داخل قلمروی تحت حاکمیت خود با این میزان از نقض حقوق بشر مواجه است هرگز صلاحیت اظهارنظر پیرامون عملکرد سایر کشورها را دراینارتباط نخواهد داشت.
در سطح بینالمللی نیز بارها نقض حقوق بشر از سوی آمریکا در نقاط مختلف جهان مشاهده میشود. موارد بیشمار تجاوز به کشورهای مختلف و نقض حاکمیت سرزمینی آنها، ارتکاب جنایات جنگی در اقصینقاط جهان و حمایت از ناقضان حقوق بشر در موارد متعدد، که تنها نمونههایی از آنها در این گزارش ذکر شد، مؤید این ادعاست. نگاهی هرچند گذرا به کارنامه ایالاتمتحده در حوزه حقوق بشر بهروشنی نشان میدهد که حقوق بشر و دمکراسی صرفاً ابزاری در دست دولتمردان آمریکایی برای اعمال فشار بر دولتهای ناهمسو باسیاستهای این کشور است. آمریکا از صلاحیت و صداقت لازم برای سخن گفتن از حقوق بشر برخوردار نیست؛ این کشور به دنبال دستیابی، حفظ و تداوم سلطه خود برجهان بوده و بهمنظور نیل به این هدف، از ابزارهای مختلفی ازجمله ادعای حمایت از اصول و مبانی حقوق بشر و رشد و گسترش دمکراسی بهرهبرداری میکند.
پی
نوشت
ها:
1. بازداشتگاه گوانتانامو نام زندانی است در خلیج گوانتانامو در جنوب شرقی جزیره کوبا که در اختیار ارتش آمریکا قرار دارد. این پایگاه طبق قرارداد بین آمریکا و کوبا، از سال 1903 در اجاره نیروی دریایی آمریکا بوده و اگرچه پس از انقلاب کوبا در دهه 1950، دولت آن کشور خواستار لغو این اجارهنامه شد، اما آمریکا با این درخواست موافقت نکرده و هرساله چک مبلغ اجاره را برای دولت کوبا میفرستد و دولت کوبا هم از نقد کردن آن خودداری میکند
.
2. این افراد که دارای تابعیت آمریکایی نیستند، در مناطق مختلف جهان دستگیرشدهاند و تحت عناوینی مانند» اشخاص متخاصم غیرارتشی «به گوانتانامو فرستادهشدهاند. در یکزمان، بیش از هفتصد تن از آنان در این محل زندانی بودند. ازآنجاکه آمریکا این افراد را» نظامی دشمن«نمیداند، آنان از حقوق اسیران جنگی برخوردار نیستند و ازآنجاکه نه تابعیت آمریکایی دارند و نه در خاک آمریکا دستگیر یا زندانیشدهاند، در حوزه قضایی ایالاتمتحده قرار ندارند و مشمول حقوق بازداشتشدگان در قوانین آن کشور، مانند ایراد رسمی اتهام، دسترسی به وکیل مدافع در مراحل بازجویی و حق محاکمه از زمان فعال شدن بازداشتگاه گوانتانامو، شرایط زندانیان باعث شد تا دولت آمریکا با سریع و عادلانه نشدهاند. تقریباً انتقادهای شدیدی در داخل و خارج، بهخصوص از سوی سازمانهای بینالمللی مدافع حقوق بشر، مواجه شود. در تاریخ 22 ژانویه 2009 میلادی، باراک اوباما، رئیسجمهور جدید ایالاتمتحده آمریکا، در دومین روز ورودش به کاخسفید فرمان تعطیل شدن بازداشتگاه گوانتانامو و همچنین زندانهای مخفی سیا را صادر کرد، اما این مراکز هیچگاه تعطیل نشدند
.
3. http://thejusticecampaign.org/?page_id=273
از روش محرومیت ح سی برای ایجاد حس ترس، گمگشتگی و ایجاد حس وابستگی روانشناختی به فرد بازجو استفاده میشود. در دهه 1950 سازمان سیا پژوهشی درباره رفتار انسان و کنترل ذهن انجام داد. دکتر هب، روانشناس و استاد دانشگاه مک گیل پژوهشهایی بر روی افراد انجام داد و تلاش کرد با قرار دادن آزمودنیها در اتاقکهایی با دستگاه تهویه مطبوع که به دستگاههای گوشپوش، دستکش و عینکهای فضایی مجهز بودند در آنها حالتهایی شبیه به روانپریشی ایجاد کند. افرادی که در این اتاقکها قرارگرفته بودند بعد از گذشت 24 ساعت توهمهایی از انواع مختلف، اعم از توهمهای شنیداری، دیداری و غیره داشتند؛ بعد از گذشت 48 ساعت شخصیت آنها کاملاً از هم گسیخت و دچار حالتهای شخصیت زدودگی شدند. افرادی که در چنین حالتهایی قرار میگیرند بیشتر آمادگی پذیرش دستورات و مطالبات فرد بازجو را به دست میآورند
.
4 . Ibid
این روش بیرحمانه نیز آثار روانشناختی متعددی اعم از توهم، آسیبهای هیجانی، هذیان و افت کارکردهای شناختی ) ذهنی (فرد را به همراه دارد. استفاده از زندان انفرادی برای بازجویی از فرد تحت» کنوانسیون منع شکنجه «،» کنوانسیون ژنو «و در کل قوانین بینالمللی غیرقانونی محسوب میشود
5 . Ibid.
در قوانین بینالمللی، اگر بهدروغ به زندانی گفته شود که قرار است کشته شود، غیرقانونی است
.
6. آزمایشهای پزشکی بر روی زندانیان پسازآنکه در اردوگاههای نازی از آنها بهطور گسترده استفاده شد، غیرقانونی بهحساب آمدند. استفاده از آزمایشهای پزشکی بهقصد بازجویی، با برنامهای در سازمان سیا موسوم به برنامه
MKULTRA در خلال جنگ سرد آغاز شد. در این روش عوامل زیستی و داروها روی افراد مورد آزمایش قرار میگرفتند تا درنهایت دارویی که باعث کنترل ذهن و تغییر رفتار فرد میشد، کشف شود. ارتش آمریکا در سال 2011 تأیید کرد که برای زندانیان از دوز بالایی از داروی» الریوم «استفاده کرده است که باعث آثار نورو روانشناختی) عصب روانشناختی (مانند افکار و رفتارهای خودکشی و روانپریشی شده است
.
7. https://www.theguardian.com/uk/2005/jan/02/usa.guantanamo
حقوقدان وزارت دفاع آمریکا در سال » جیمهاینس «2002 با نوشتن یادداشتی رسمی استفاده از روشهای محرومیت از خواب، قرار دادن زندانی در حالتهای تنشزا، برهنگی و استفاده از سگ را مجاز اعلام کرد
.
8. http://www.antiwar.com/news/?articleid=8560
تحقیق در مورد ادعاهای مربوط به رفتار سوء اف.بی.آی (گزارش اشمیت) نشان داد که بازجویان نظامی در خلال فرآیند بازجویی از سگ برای ایجاد هراس در زندانیان استفاده میکردند
.
9. http://thejusticecampaign.org, Op.cit
بسیاری از کشورها، از این روش برای شکنجه استفاده کردهاند. برای مثال، برزیلیها در سال 1966 دمای سلولها در گوانتانامو، در سال » سلولهای سرد «را از آخرین حد گرمای ممکن به سردترین درجه میرساندند. استفاده از 2005 سازمان سیا مجاز شناخته شد. علیرغم این، از این روش پیش از آنهم» فنون هاینس «استفاده میشد، برای مثال در یادداشت نام گسترشیافته بازجویی «بهعنوان بخشی از که دونالد رامسفلد آن را امضا کرد، این روش موجود بود.»
10
. https://www.theguardian.com/law/2015/oct/16/cia-torture-water-dousing-waterboard-like-technique
این روش، یک شیوه قدیمی بهخصوص در جنگ ویتنام بوده است. در این شیوه، قربانی را بر روی یکتخته یا سطح صاف ثابت میکنند. سپس صورت او را با یکپارچه میپوشانند، بهطوریکه سطح صورت، چشمها، بینی و دهان کاملاً پوشیده باشد. سپس بهتدریج کمی آب بر روی پارچه، پیشانی و روی صورت میریزند تا پارچه نمناک شود و سپس کمکم بر مقدار آب البته بسیار مختصر میافزایند. بهتدریج که رطوبت پارچه بیشتر میشود تنفس سختتر بهنظر میرسد و ظرف مدت بسیار کوتاهی بدون اینکه بهواقع راه تنفس مسدود شده باشد قربانی احساس خفگی شدید کرده و در حقیقت مرگ را جلوی چشم خود میبیند. این شیوه به دلیل آثار شدید روانی که دارد منجر به
Gag Reflex میگردد. در این رفلکس عصبی نرم گلو یا همان زبان کوچک مانع ورود هر چیزی به محوطه گلو میگردد
.
11. http://www.cleveland.com/opinion/index.ssf/2013/09/force-feeding_prisoners_tortur.html
در این فرآیند به فردی که دست به اعتصاب غذا زده و یا بهطورکلی میل به خوردن غذا ندارد، با واردکردن لولهای پلاستیکی از راه بینی یا دهان، غذا را بهزور به داخل معده وی هدایت میکنند. بنابر برخی گزارشها در سالهای 2005 و 2013 که برخی از زندانیان زندان گوانتانامو دست به اعتصاب غذا زده بودند زندانبانان از این طریق تلاش کرده بودند تا اعتصاب غذای زندانیان را بشکنند
.
البته اقدامات نگهبانان گوانتانامو دراینارتباط به خوراندن اجباری غذا محدود نشده از روشهای دیگری همچون محروم ساختن زندانیان از آب آشامیدنی و کاهش شدید دمای سلول نیز استفادهشده بود
.
12. http://www.nytimes.com/2016/10/09/world/cia-torture-guantanamo-bay.html?_r=0
این روشها، در کل برای ایجاد حالتهای پرخاشگری، شخصیت زدایی روانشناختی و احساسهای درماندگی و شکستن دفاعهای روانی فرد مورداستفاده قرار میگرفتند. در این روشها برای مثال از فرد زندانی خواسته میشد کتابهای کودکان را بخواند؛ در یکی از مواردی که افشا شد فرد بازجو برای شکستن مقاومت روانشناختی فرد ساعتها برای او کتاب هریپاتر خوانده بود. این روش، باعث میشد زندانیها تلقینپذیر شوند و در حالتهای کودکانه قرار گیرند
.
13. projects.nytimes.com/guantanamo/detainees/37-abd-al-malik-abd-al-wahab
14. Guantanamo Inmate Database: Ali Shah Mousavi, Center for the Study of Human Rights in the Americas, June 15, 2008, at: http://humanrights.ucdavis.edu/projects/the-guantanamotestimonials-project/testimonies/prisoner-testimonies/guantanamo-inmate-database-ali-shahmousavi
15. http://projects.nytimes.com/guantanamo/country/iran
16. Full text: Human Rights Record of the United States in 2017, Xinhua| 2018-04-24, at: http://www.xinhuanet.com/english/2018-04/24/c_137134060.htm
17. Jeremy Scahill Reveals CIA Facility, Prison in Somalia as U.S. Expands Covert Ops in Stricken Nation, July 13, 2011, at: https://www.democracynow.org/2011/7/13/jeremy_scahill_reveals_ cia_facility_prison
18. https://www.opensocietyfoundations.org/fact-sheets/investigations-cia-renditions 37
19. .https://www.state.gov/j/gcj/icc/
20.https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-9-b&chapter=4&clang=_en
گروه بینالملل اندیشکده برهان/ در این سلسله مقالات وضعیت نقض حقوق بشر از سوی دولت ایالاتمتحده آمریکا بررسی میشود. در شمارههای پیشین «تبعیض نژادی»، «نقض حقوق شهروندی»، «تبعیض دینی»، «وضعیت زندانهای داخل خاک آمریکا»، «جنایات ضد حقوق بشری دولت ایالاتمتحده در آمریکای لاتین و جهان اسلام » و «جنایات جنگی آمریکا » بررسی شد و در این شماره پایانی، «شرایط نگهداری اسرا از سوی آمریکاییها» و «عدم عضویت آمریکا در مجامع و کنوانسیونهای حقوق بشری»
موردمطالعه قرار میگیرد.
نقض حقوق بشر در زندان گوانتانامو[1]
در پی حمالت انتحاری 11 سپتامبر سال 2001 در آمریکا و اعلام دکترین» مبارزه جهانی با تروریسم «دولت آمریکا بازداشتگاهی را در پایگاه نظامی خود واقع در جزیره گوانتانامو احداث کرد تا کسانی را که در ارتباط با اقدامات تروریستی در نقاط مختلف جهان بازداشت میشوند، در این محل زندانی کند. [2] در طی این سالها، اخبار نگرانکنندهای درباره انجام شکنجه در زندان گوانتانامو منتشر شده است، اقداماتی که به بهانه گرفتن اطلاعاتی از تروریستها که میتواند به پیشگیری از انجام عملیات تروریستی و مرگ افراد بیگناه منجر شود توجیه میگردد. دراینارتباط، میتوان به مواردی از قبیل محرومیت از خواب، محرومیت حسی[3]، زندان انفرادی ـ منزویسازی،[4] اعدامهای ساختگی،[5] خوراندن دارو،[6] استفاده از سگ[7] برای ایجاد هراس در میان زندانیان،[8] سرحدهای دمایی،[9] غرق مصنوعی،[10] خوراندن اجباری غذا،[11] روشهای روانشناختی،[12] اشاره کرد.
مشکلات زندانیان گوانتانامو حتی پس از آزادی آنها از این بازداشتگاه نیز ادامه دارد، بسیاری از آنها امکان ورود به کشورهای خود را نمییابند؛ برای مثال، «عبدالمالک وهاب الرحبی» زندانی 37 ساله گوانتانامو که در اصل اهل کشور یمن است، پس از آزادی بهجای آنکه به کشورش فرستاده شود، به مونتهنگرو منتقل شد. این در حالی است که وی طی 14 سال حبس در گوانتانامو هرگز به هیچ جرمی متهم نشده بود. برخی از زندانیان گوانتانامو نیز که به کشور دیگری منتقلشدهاند با مشکلات اجتماعی فراوانی در کشور میزبان مواجهاند. در این رابطه، «خوزه موخیکا» رئیسجمهور اروگوئه در تاریخ 13 فوریه 2015 طی سخنرانی هفتگی رادیویی خود اعلام کرد 6 تن از زندانیان» گوانتانامو«که در این کشور پناهنده شدهاند، از مشکلاتی چون ناتوانی در تطبیق یافتن با محیط رنج میبرند، زیرا به مدت 13 سال در انزوا و شرایط نامساعد زندگی کردهاند. وی همچنین تصریح کرد آنها با فرهنگ اروگوئه بسیار بیگانهاند و با یادگیری زبان نیز مشکلاتی دارند. زندانیانی که مورد بیعدالتیهای وصفناپذیری قرارگرفتهاند، هنوز هم باید پیامدهای انزوای خود را تحمل کنند تا بتوانند خود را با محیط تطبیق دهند. [13]
افزون بر این، رفتار غیرانسانی آمریکاییها با زندانیان گوانتانامو که برخی از آنها اساساً بیگناه زندانیشده بودند، آنها را به طعمههای مناسبی برای گروههای تروریستی همچون داعش تبدیل کرده است. به گفته دکتر محمدعلی شاه موسوی، پزشک افغانستانی که 40 ماه را در بند آمریکاییها در زندانهای بگرام و گوانتانامو گذرانده است، هرچند اکثر زندانیان گوانتانامو افراد معمولی بودند، اما اقلیتی از طالبان و القاعده نیز در زندان گوانتانامو حضور داشتند و اقدام به ترویج عقایدشان در میان افراد عادی میکردند. با توجه به بذر نفرتی که در زندان از آمریکاییها در دل زندانیان کاشته میشد و نیز آموزشهای وهابی که عناصر طالبان و القاعده به زندانیان میدادند، زمینه شکلگیری افراطیگری در آنها فراهم میشد، بهنحویکه اکثر افغانستانیهایی که از زندان گوانتانامو آزادشدهاند به گروههای افراطی و حتی داعش، پیوستهاند. [14]
از این گذشته، بر اساس اطلاعات منتشرشده توسط وزارت دفاع آمریکا و نشریه نیویورکتایمز سه شهروند ایرانی به نامهای جعفر میرزایی، بختیار بامری، محمد انورکرد در بازداشتگاه گوانتانامو زندانی بودهاند. هر سه این زندانیان آزادشدهاند که دو نفر آنها به ایران و یک نفر به افغانستان منتقلشدهاند. طبق اسناد هیچیک از سه زندانی با القاعده یا طالبان ارتباطی نداشتهاند که این نمونه دیگری از تضییع حقوق شهروندان ایرانی توسط دولت آمریکاست. [15]
موارد نقض فاحش حقوق بشر در زندان گوانتانامو در سال 2017 نیز تداوم داشته است؛ برای مثال، دولت ترامپ هیچ زندانی را از زندان گوانتانامو آزاد نکرد و هیچ زندانی را به فهرست انتظار برای انتقال به کشور متبوعش یا انتقال به کشور ثالث اضافه نکرد. علاوه بر این، مقامات آمریکایی همچنان هیچ اطلاعاتی در مورد وضعیت زندانیان مظنونی که بدون هیچ اتهامی در بازداشت هستند ارائه نمیکنند و این در حالی است که همچنان شکلهای متعدد شکنجه در این زندان در حال انجام است. [16]
زندانهای مخفی آمریکا در سراسر جهان
در سالهای اخیر، گزارشهایی منتشر شده است که نشان میدهد آمریکا در نقاط مختلف جهان دارای زندانهای مخفی است که به جهت واقعشدن آنها در خارج از خاک این کشور حقوقی که در قوانین ایالاتمتحده برای زندانیان مشخصشده است بر آنها اعمال نمیشود. [17]در این رابطه، میتوان به زندان سیا در سومالی اشاره کرد که در زیرزمین آژانس امنیت ملی این کشور در موگادیشو قرار دارد. اما این وضعیت فقط مختص کشورهای آفریقایی و کشورهای عقب نگاه داشته شده نیست. در ژوئن سال 2007 میلادی، دیک مارتی، سیاستمدار و دادستان دولتی سابق سوئیس در گزارشی خطاب به شورای اروپایی عنوان کرد که سیا از سال 2003 - 2005 میلادی در برخی کشورهای اروپایی مانند لهستان و رومانی به احداث بازداشتگاههای مخفی دستزده است.
همچنین به دلیل افزایش انتقادات در خصوص زندان گوانتانامو و بهمنظور اجتناب از پیگرد قضایی، نیروی دریایی آمریکا زندانهای سری دیگری را در آبهای بینالمللی یعنی در خارج از حوزه اقتدار قضایی ایجاد کرده است. تا سال 2015 سه فروند از این کشتیها توسط انجمن بریتانیایی
Reprieve
شناساییشده که عبارتاند از
Peleliu USS, Bataa USS, Ashland USS. پرواضح است که وجود این تعداد زندان مخفی، آنهم خارج از حوزه اقتدار قضایی ایالاتمتحده، بسترساز نقض مکرر
4 حقوق بشر در این زندانهاست. [18]
عدم عضویت آمریکا در مجامع/کنوانسیونهای حقوق بشری
آمریکا، کشوری که مدعی پیشبرد اهداف سازمان ملل متحد و رعایت حقوق انسانی است، هنوز به مهمترین کنوانسیونهای مرتبط با حقوق بشر نپیوسته و به بهانههای متعدد از الحاق به معاهدات حقوق بشری خودداری کرده است. آمریکا تاکنون به عضویت کنوانسیون حقوق کودک؛ کنوانسیون حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ پروتکل اختیاری کنوانسیون منع شکنجه؛ کنوانسیون بینالمللی حمایت از افراد در برابر ناپدید شدن اجباری؛ کنوانسیون بینالمللی حمایت از حقوق تمام کارگران مهاجر و اعضای خانوادههای آنها؛ کنوانسیون مربوط به وضعیت پناهندگان؛ کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان و کنوانسیون حقوق بشر بینالمللی و کنوانسیون حقوق معلولان درنیامده است. علاوه بر این، به دلیل نگرانی از محاکمه رهبران و سربازان آمریکایی ناقض حقوق بشر در دیوان بینالمللی کیفری از پذیرش اساسنامه این دادگاه بینالمللی که در کنوانسیون رُم انعکاس یافته است خودداری کرده است. [19] همچنین بر اساس اعلام کمیسیون حقوق بشر، آمریکا در هیچکدام از اسناد حقوق بشری منطقهای عضو نشده است. در مواردی هم که در کنوانسیونی واردشده است، قراردادهای حقوق بشری این کشور در کنگره تصویب نمیشود. آمریکا در کنوانسیونهایی مانند منع شکنجه و میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی عضو نشده و اساساً آنها را قبول ندارد، درحالیکه این کشور بیشترین ادعای رعایت حقوق بشر در جهان را دارد، اما در سطح جهان کمترین عضویت در نهادهای حقوق بشری را داراست. [20]
فرجام سخن
حقوق بشر ازجمله مباحثی است که در صورت عدم برخورد سیاسی، دوگانه، ابزاری و جانبدارانه با آن، میتواند در سطح جهانی متضمن بهبود شرایط زندگی ابنای بشر در ابعاد مختلف باشد. آمریکا همواره کوشیده است خود را الگوی تمامعیار اجرای بیکموکاست حقوق بشر و احترام به دمکراسی معرفی کند. دولتمردان آمریکایی ادعا دارند در هیچ جایی از جهان نمیتوان احترام و اجرای این اصول را مانند ایالاتمتحده مشاهده کرد. بر این اساس است که یک مأموریت ویژه را که همانا رهبری جهان برای دستیابی به دمکراسی واقعی و پایدار و تحقق مبانی و اصول حقوق بشر است برای خود قائلاند.
آمریکا در عرصه داخلی در تاریخ خود شاهد نسلکشی سرخپوستان و به بردگی کشیدن سیاهپوستان بوده و حتی امروزه نیز تبعیضات نژادی گسترده در این کشور به چشم میخورد، امری که در کنار تبعیضات دینی گسترده، شرایط نامطلوبی را برای اقلیتهای نژادی و مذهبی در آمریکا رقمزده است. صدور احکام ناعادلانه اعدام، وضعیت وخیم زندانها بهویژه برای زنان و نقض حریم شخصی شهروندان توسط سرویسهای امنیتی این کشور را نیز باید به موارد نقض حقوق بشر در آمریکا افزود. ممکن است در پاسخ، مقامات آمریکایی چنین مطرح کنند که برخی از موارد مذکور سیاست رسمی دولت ایالاتمتحده نبوده و تخلف از قوانین موضوعه این کشور است، اما حتی پذیرش این موضوع نیز از مسئولیت دولت آمریکا دراینارتباط نمیکاهد. بالطبع، دولتی که در داخل قلمروی تحت حاکمیت خود با این میزان از نقض حقوق بشر مواجه است هرگز صلاحیت اظهارنظر پیرامون عملکرد سایر کشورها را دراینارتباط نخواهد داشت.
در سطح بینالمللی نیز بارها نقض حقوق بشر از سوی آمریکا در نقاط مختلف جهان مشاهده میشود. موارد بیشمار تجاوز به کشورهای مختلف و نقض حاکمیت سرزمینی آنها، ارتکاب جنایات جنگی در اقصینقاط جهان و حمایت از ناقضان حقوق بشر در موارد متعدد، که تنها نمونههایی از آنها در این گزارش ذکر شد، مؤید این ادعاست. نگاهی هرچند گذرا به کارنامه ایالاتمتحده در حوزه حقوق بشر بهروشنی نشان میدهد که حقوق بشر و دمکراسی صرفاً ابزاری در دست دولتمردان آمریکایی برای اعمال فشار بر دولتهای ناهمسو باسیاستهای این کشور است. آمریکا از صلاحیت و صداقت لازم برای سخن گفتن از حقوق بشر برخوردار نیست؛ این کشور به دنبال دستیابی، حفظ و تداوم سلطه خود برجهان بوده و بهمنظور نیل به این هدف، از ابزارهای مختلفی ازجمله ادعای حمایت از اصول و مبانی حقوق بشر و رشد و گسترش دمکراسی بهرهبرداری میکند.
پی
نوشت
ها:
1. بازداشتگاه گوانتانامو نام زندانی است در خلیج گوانتانامو در جنوب شرقی جزیره کوبا که در اختیار ارتش آمریکا قرار دارد. این پایگاه طبق قرارداد بین آمریکا و کوبا، از سال 1903 در اجاره نیروی دریایی آمریکا بوده و اگرچه پس از انقلاب کوبا در دهه 1950، دولت آن کشور خواستار لغو این اجارهنامه شد، اما آمریکا با این درخواست موافقت نکرده و هرساله چک مبلغ اجاره را برای دولت کوبا میفرستد و دولت کوبا هم از نقد کردن آن خودداری میکند
.
2. این افراد که دارای تابعیت آمریکایی نیستند، در مناطق مختلف جهان دستگیرشدهاند و تحت عناوینی مانند» اشخاص متخاصم غیرارتشی «به گوانتانامو فرستادهشدهاند. در یکزمان، بیش از هفتصد تن از آنان در این محل زندانی بودند. ازآنجاکه آمریکا این افراد را» نظامی دشمن«نمیداند، آنان از حقوق اسیران جنگی برخوردار نیستند و ازآنجاکه نه تابعیت آمریکایی دارند و نه در خاک آمریکا دستگیر یا زندانیشدهاند، در حوزه قضایی ایالاتمتحده قرار ندارند و مشمول حقوق بازداشتشدگان در قوانین آن کشور، مانند ایراد رسمی اتهام، دسترسی به وکیل مدافع در مراحل بازجویی و حق محاکمه از زمان فعال شدن بازداشتگاه گوانتانامو، شرایط زندانیان باعث شد تا دولت آمریکا با سریع و عادلانه نشدهاند. تقریباً انتقادهای شدیدی در داخل و خارج، بهخصوص از سوی سازمانهای بینالمللی مدافع حقوق بشر، مواجه شود. در تاریخ 22 ژانویه 2009 میلادی، باراک اوباما، رئیسجمهور جدید ایالاتمتحده آمریکا، در دومین روز ورودش به کاخسفید فرمان تعطیل شدن بازداشتگاه گوانتانامو و همچنین زندانهای مخفی سیا را صادر کرد، اما این مراکز هیچگاه تعطیل نشدند
.
3. http://thejusticecampaign.org/?page_id=273
از روش محرومیت ح سی برای ایجاد حس ترس، گمگشتگی و ایجاد حس وابستگی روانشناختی به فرد بازجو استفاده میشود. در دهه 1950 سازمان سیا پژوهشی درباره رفتار انسان و کنترل ذهن انجام داد. دکتر هب، روانشناس و استاد دانشگاه مک گیل پژوهشهایی بر روی افراد انجام داد و تلاش کرد با قرار دادن آزمودنیها در اتاقکهایی با دستگاه تهویه مطبوع که به دستگاههای گوشپوش، دستکش و عینکهای فضایی مجهز بودند در آنها حالتهایی شبیه به روانپریشی ایجاد کند. افرادی که در این اتاقکها قرارگرفته بودند بعد از گذشت 24 ساعت توهمهایی از انواع مختلف، اعم از توهمهای شنیداری، دیداری و غیره داشتند؛ بعد از گذشت 48 ساعت شخصیت آنها کاملاً از هم گسیخت و دچار حالتهای شخصیت زدودگی شدند. افرادی که در چنین حالتهایی قرار میگیرند بیشتر آمادگی پذیرش دستورات و مطالبات فرد بازجو را به دست میآورند
.
4 . Ibid
این روش بیرحمانه نیز آثار روانشناختی متعددی اعم از توهم، آسیبهای هیجانی، هذیان و افت کارکردهای شناختی ) ذهنی (فرد را به همراه دارد. استفاده از زندان انفرادی برای بازجویی از فرد تحت» کنوانسیون منع شکنجه «،» کنوانسیون ژنو «و در کل قوانین بینالمللی غیرقانونی محسوب میشود
5 . Ibid.
در قوانین بینالمللی، اگر بهدروغ به زندانی گفته شود که قرار است کشته شود، غیرقانونی است
.
6. آزمایشهای پزشکی بر روی زندانیان پسازآنکه در اردوگاههای نازی از آنها بهطور گسترده استفاده شد، غیرقانونی بهحساب آمدند. استفاده از آزمایشهای پزشکی بهقصد بازجویی، با برنامهای در سازمان سیا موسوم به برنامه
MKULTRA در خلال جنگ سرد آغاز شد. در این روش عوامل زیستی و داروها روی افراد مورد آزمایش قرار میگرفتند تا درنهایت دارویی که باعث کنترل ذهن و تغییر رفتار فرد میشد، کشف شود. ارتش آمریکا در سال 2011 تأیید کرد که برای زندانیان از دوز بالایی از داروی» الریوم «استفاده کرده است که باعث آثار نورو روانشناختی) عصب روانشناختی (مانند افکار و رفتارهای خودکشی و روانپریشی شده است
.
7. https://www.theguardian.com/uk/2005/jan/02/usa.guantanamo
حقوقدان وزارت دفاع آمریکا در سال » جیمهاینس «2002 با نوشتن یادداشتی رسمی استفاده از روشهای محرومیت از خواب، قرار دادن زندانی در حالتهای تنشزا، برهنگی و استفاده از سگ را مجاز اعلام کرد
.
8. http://www.antiwar.com/news/?articleid=8560
تحقیق در مورد ادعاهای مربوط به رفتار سوء اف.بی.آی (گزارش اشمیت) نشان داد که بازجویان نظامی در خلال فرآیند بازجویی از سگ برای ایجاد هراس در زندانیان استفاده میکردند
.
9. http://thejusticecampaign.org, Op.cit
بسیاری از کشورها، از این روش برای شکنجه استفاده کردهاند. برای مثال، برزیلیها در سال 1966 دمای سلولها در گوانتانامو، در سال » سلولهای سرد «را از آخرین حد گرمای ممکن به سردترین درجه میرساندند. استفاده از 2005 سازمان سیا مجاز شناخته شد. علیرغم این، از این روش پیش از آنهم» فنون هاینس «استفاده میشد، برای مثال در یادداشت نام گسترشیافته بازجویی «بهعنوان بخشی از که دونالد رامسفلد آن را امضا کرد، این روش موجود بود.»
10
. https://www.theguardian.com/law/2015/oct/16/cia-torture-water-dousing-waterboard-like-technique
این روش، یک شیوه قدیمی بهخصوص در جنگ ویتنام بوده است. در این شیوه، قربانی را بر روی یکتخته یا سطح صاف ثابت میکنند. سپس صورت او را با یکپارچه میپوشانند، بهطوریکه سطح صورت، چشمها، بینی و دهان کاملاً پوشیده باشد. سپس بهتدریج کمی آب بر روی پارچه، پیشانی و روی صورت میریزند تا پارچه نمناک شود و سپس کمکم بر مقدار آب البته بسیار مختصر میافزایند. بهتدریج که رطوبت پارچه بیشتر میشود تنفس سختتر بهنظر میرسد و ظرف مدت بسیار کوتاهی بدون اینکه بهواقع راه تنفس مسدود شده باشد قربانی احساس خفگی شدید کرده و در حقیقت مرگ را جلوی چشم خود میبیند. این شیوه به دلیل آثار شدید روانی که دارد منجر به
Gag Reflex میگردد. در این رفلکس عصبی نرم گلو یا همان زبان کوچک مانع ورود هر چیزی به محوطه گلو میگردد
.
11. http://www.cleveland.com/opinion/index.ssf/2013/09/force-feeding_prisoners_tortur.html
در این فرآیند به فردی که دست به اعتصاب غذا زده و یا بهطورکلی میل به خوردن غذا ندارد، با واردکردن لولهای پلاستیکی از راه بینی یا دهان، غذا را بهزور به داخل معده وی هدایت میکنند. بنابر برخی گزارشها در سالهای 2005 و 2013 که برخی از زندانیان زندان گوانتانامو دست به اعتصاب غذا زده بودند زندانبانان از این طریق تلاش کرده بودند تا اعتصاب غذای زندانیان را بشکنند
.
البته اقدامات نگهبانان گوانتانامو دراینارتباط به خوراندن اجباری غذا محدود نشده از روشهای دیگری همچون محروم ساختن زندانیان از آب آشامیدنی و کاهش شدید دمای سلول نیز استفادهشده بود
.
12. http://www.nytimes.com/2016/10/09/world/cia-torture-guantanamo-bay.html?_r=0
این روشها، در کل برای ایجاد حالتهای پرخاشگری، شخصیت زدایی روانشناختی و احساسهای درماندگی و شکستن دفاعهای روانی فرد مورداستفاده قرار میگرفتند. در این روشها برای مثال از فرد زندانی خواسته میشد کتابهای کودکان را بخواند؛ در یکی از مواردی که افشا شد فرد بازجو برای شکستن مقاومت روانشناختی فرد ساعتها برای او کتاب هریپاتر خوانده بود. این روش، باعث میشد زندانیها تلقینپذیر شوند و در حالتهای کودکانه قرار گیرند
.
13. projects.nytimes.com/guantanamo/detainees/37-abd-al-malik-abd-al-wahab
14. Guantanamo Inmate Database: Ali Shah Mousavi, Center for the Study of Human Rights in the Americas, June 15, 2008, at: http://humanrights.ucdavis.edu/projects/the-guantanamotestimonials-project/testimonies/prisoner-testimonies/guantanamo-inmate-database-ali-shahmousavi
15. http://projects.nytimes.com/guantanamo/country/iran
16. Full text: Human Rights Record of the United States in 2017, Xinhua| 2018-04-24, at: http://www.xinhuanet.com/english/2018-04/24/c_137134060.htm
17. Jeremy Scahill Reveals CIA Facility, Prison in Somalia as U.S. Expands Covert Ops in Stricken Nation, July 13, 2011, at: https://www.democracynow.org/2011/7/13/jeremy_scahill_reveals_ cia_facility_prison
18. https://www.opensocietyfoundations.org/fact-sheets/investigations-cia-renditions 37
19. .https://www.state.gov/j/gcj/icc/
20.https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-9-b&chapter=4&clang=_en
نظر شما