گروه معارف - رجانیوز: دفتر رهبر معظم انقلاب میزان زکات فطره و کفارات را اعلام نمود. در ادامه به برخی از احکام زکات فطره، کفارات، نماز عید و ... منطبق بر فتوای رهبر معظم انقلاب خواهیم پرداخت.
میزان زکات فطره و کفارات
حداقل مبلغ فطریه برای هر نفر 8 هزار تومان (براساس قوت غالب گندم) و بر مبنای قوت غالب برنج هم قیمت سه کیلو برنج بر حسب نوع مصرف است. همچنین کفاره غیر عمد روزی 2500 تومان و مبلغ کفاره عمد روزی 150 هزار تومان تعیین شده است.
کفاره‌ی افطار عمدی روزه‌ی ماه مبارک رمضان
۱. وجوب کفاره و موارد آن
الف) هرگاه در ماه مبارک رمضان کارهایی که روزه را باطل میکند را از روی عمد و اختیار و بدون عذر شرعی انجام دهد، علاوه بر این که روزه‌ی او باطل می‌شود و قضا دارد کفاره نیز بر او واجب است اعم از این که هنگام انجام مفطر، عالم به وجوب کفاره باشد یا نه.
توجه:
اگر فردی به خاطر عذری احتمال دهد که روزه‌ی ماه مبارک رمضان بر او واجب نیست و به همین دلیل روزه نگیرد ولی بعداً معلوم شود که روزه بر او واجب بوده، علاوه بر قضا، کفاره هم بر او واجب است. (صرف احتمال عدم وجوب روزه‌ی ماه مبارک رمضان برای افطار کافی نیست). بلی اگر افطار به علت ترس از ضرر باشد و ترس هم منشأ عقلایی داشته باشد کفاره ندارد، ولی قضا بر او واجب است. اگر به سبب بی اطلاعی از حکم شرعی، کاری را انجام دهد که روزه را باطل میکند،مثل این که نمی‌دانست سر زیر آب کردن روزه را باطل میکند و سر زیر آب کرد، روزه‌اش باطل است و باید آن را قضا کند، ولی کفاره بر او واجب نیست. اگر به جهتی باطل کردن روزه برای او جایز یا واجب شود، مانند این که او را مجبور کنند کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، یا برای نجات جان غریق خود را در آب بیندازد، در این صورت، کفاره بر او واجب نیست، ولی باید قضای آن روز را به جا آورد.
ب) اگر چیزی از اندرون روزه‌دار به دهان او برگردد، نباید آن را دوباره فرو برد، و اگر عمداً فرو ببرد قضا و کفاره بر او واجب است.
ج) اگر روزه‌دار به گفته‌ی کسی که می‌گوید مغرب شده و اعتماد به گفته‌ی او نیست، افطار کند و سپس بفهمد که مغرب نبوده، قضا و کفاره بر او واجب می‌شود.
د) هرگاه روزه‌دار در ماه رمضان با همسر خود که روزه‌دار است جماع کند و زن نیز به آن راضی باشد بر هر یک از آنان حکم افطار عمدی جاری است و علاوه بر قضا، کفاره هم بر هر دو واجب است.
۲. مقدار کفاره و کیفیت آن
الف) کفـاره‌ی افطار عمـدی روزه‌ی ماه مبارک رمضان در شرع اسلام یکی از سه چیز است:
۱. آزاد کردن یک برده.
۲. دو ماه (شصت روز) روزه گرفتن.
۳. شصت فقیر را غذا دادن.
توجه: از آن جایی که در این دوران ظاهراً برده‌یی وجود ندارد که بتوان آزاد کرد مکلف باید یکی از آن دو کار دیگر را انجام دهد.
در مقدار کفاره تفاوتی نیست بین آن که روزه‌دار، به چیز حلال روزه‌ی خود را باطل کند یا به چیز حرام، مثل زنا یا استمنا یا خوردن و آشامیدن حرام، گر چه احتیاط مستحب در افطار به چیز حرام آن است که کفاره‌ی جمع بپردازد یعنی هم یک برده آزاد کند و هم دو ماه روزه بگیرد و هم شصت فقیر را غذا دهد. هرگاه هیچ یک از این سه کار ممکن نشود باید به هر تعداد فقیر که قادر است غذا بدهد و احتیاط (واجب) آن است که استغفار نیز بکند و اگر به هیچ وجه قادر به دادن غذا به فقرا نیست فقط کافی است که استغفار کند یعنی با دل و زبان بگوید: «اَسْتَغْفِرُاللهَ» (از خداوند بخشایش می‌طلبم). کسی که به خاطر عدم توانایی بر روزه و غذا دادن به فقیر، وظیفه‌اش استغفار است، اگر بعدها تمکن کرد که روزه بگیرد یا به فقرا غذا دهد، لازم نیست این کار را بکند، گر چه موافق احتیاط مستحبی است.
ب) کسی که می‌خواهد دو ماه کفاره‌ی روزه‌ی ماه رمضان را بگیرد باید یک ماه تمام و حداقل یک روز از ماه دوم را پی‌در‌پی بگیرد و اگر بقیه‌ی ماه دوم پی‌در‌پی نباشد اشکال ندارد.
ج) زنی که می‌خواهد شصت روز روزه‌ی کفاره بگیرد و در اثنای روز به روزهای عادت ماهانه و امثال آن برسد پس از پایان آن روزها می‌تواند بقیه‌ی روزه‌ها را بگیرد و لازم نیست آنها را از سر بگیرد.
د) غذا دادن به شصت فقیر را می‌توان به دو صورت انجام داد
۱. این که با غذای آماده آنان را سیر کند.
۲. این که به هر نفر به اندازه‌ی ۷۵۰ گرم (یک مد) گندم یا آرد یا نان یا برنج یا امثال آن بدهد.
هـ) کسی که برای کفاره‌ی روزه می‌خواهد به شصت فقیر غذا دهد (به شرحی که در مسأله‌ی قبل گفتیم) اگر به شصت فقیر دسترسی دارد نمی‌تواند سهم دو نفر یا بیشتر را به یک نفر بدهد، بلکه لازم است به تمام شصت نفر به اندازه‌ی سهم هر یک غذا بدهد. البته می‌تواند به عدد افراد خانواده‌ی شخص فقیر مقدار سهم آنان را به او واگذار کند و او آن را مصرف آنان نماید.
توجه: در فقیر، تفاوتی میان بچه و بزرگ و زن و مرد نیست.
۳. احکام کفاره
۱. اگر روزه‌دار در یک روز بیش از یک‌بار کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد فقط یک کفاره بر او واجب می‌شود. بلی اگر این کار، آمیزش جنسی یا استمنا باشد احتیاط واجب آن است که به عدد دفعات آمیزش جنسی یا استمنا کفاره بدهد.
۲. کسی که عمداً روزه‌ی خود را باطل کرده، اگر پس از آن به سفر برود کفاره از او ساقط نمی‌شود، بنابراین اگر با حالت جنابت از خواب بیدار شود و علم به جنب بودن خود داشته باشد و قبل از فجر اقدام به غسل یا تیمم نکند و برای فرار از روزه تصمیم بگیرد بعد از طلوع فجر مسافرت کند و این کار را نیز انجام دهد، صرف تصمیم و قصد سفر در شب و رفتن به مسافرت در روز برای سقوط کفاره از او کافی نیست.
۳. کسی که کفاره بر او واجب شده، لازم نیست که آن را فوراً بدهد، ولی نباید آن را به قدری تأخیر بیندازد که کوتاهی در ادای واجب شمرده شود.
۴. کفاره‌ی واجب را اگر چند سال بگذرد و ندهد، چیزی بر آن اضافه نمی‌شود.
۵. در کفاره‌ی روزه، بین قضا و کفاره، ترتیب واجب نیست.
۹. کفاره‌ی افطار قضای ماه رمضان
۱. وجوب کفاره و موارد آن
کسی که قضای روزه‌ی ماه رمضان را گرفته جایز نیست بعد از ظهر روزه را باطل کند و اگر عمداً چنین کاری را انجام دهد باید کفاره بپردازد.
توجه: کسی که روزه‌ی قضای ماه رمضان را به جا می‌آورد می‌تواند پیش از ظهر روزه را افطار کند، به شرط این که وقت برای قضای روزه تنگ نباشد، اما اگر وقت، تنگ باشد مثلاً پنج روز قضا به ذمه دارد و پنج روز هم بیشتر به ماه رمضان باقی نمانده افطار پیش از ظهر (همچون افطار بعد از ظهر) برای او به احتیاط (واجب) جایز نیست، هر چند اگر افطار کند کفاره ندارد. اگرکسی برای گرفتن روزه‌ی قضای ماه رمضان اجیر شود و بعد از زوال افطار کند کفاره بر او واجب نیست.
۲. مقدار کفاره
کفاره‌ی افطار قضای ماه رمضان عبارت است از غذا دادن به ده فقیر و اگر نمی‌تواند واجب است سه روز روزه بنابر احتیاط واجب پی در پی بگیرد.
۱۰. کفاره‌ی تأخیر
۱. وجوب کفاره و مورد آن
کسی که روزه‌ی ماه رمضان را به واسطه‌ی عذری نگیرد و تا رمضان آینده هم به خاطر سهل‌انگاری و بدون عذر قضای آن را به جا نیاورد باید بعداً روزه را قضا کند و برای هر روز کفاره‌ی تأخیر بدهد، اما اگر قضای روزه‌ی ماه رمضان را به علت استمرار عذری که مانع روزه گرفتن است، مانند مسافرت تا ماه رمضان سال آینده به تأخیر اندازد قضای روزه‌هایی که از او فوت شده کافی است و واجب نیست کفاره بدهد، هر چند احتیاط (مستحب) در جمع بین قضا و کفاره است. ناگفته نماند در خصوص بیماری، توضیحی وجود دارد که خواهد آمد.
توجه: کفاره‌ی تأخیر قضای روزه تا ماه رمضان سال بعد، بر اثر جهل به وجوب آن ساقط نمی‌شود، بنابراین اگر شخصی به خاطر جهل به وجوب قضای روزه تا قبل از ماه رمضان سال آینده قضای روزه‌هایش را به تأخیر اندازد باید برای هر روز کفاره‌ی تأخیر بدهد. کفاره‌ی تأخیر قضای روزه‌ی ماه رمضان- هر چند به مدت چند سال هم به تأخیر افتاده باشد- یک‌بار واجب است و با گذشت سالها متعدد نمی‌شود، بنابراین اگر قضای روزه‌ی ماه رمضان را چند سال به تأخیر اندازد باید قضا را به جا آورد و برای هر روز یک کفاره‌ی تأخیر بدهد.
۲. مقدار کفاره
کفاره‌ی تأخیر عبارت است از یک مد طعام که بایستی به فقیر داده شود.
توجه: کسی که باید برای هر روز یک مد طعام بدهد می‌تواند کفاره‌ی چند روز را به یک فقیر بدهد.
۱۱. موارد فدیه
۱. موارد فدیه
۱. مرد و زن پیر که روزه گرفتن برای آنها مشقت دارد.
۲. کسی‌که مبتلا به بیماری استسقا است یعنی زیاد تشنه می‌شود و روزه برای او مشقت دارد.
۳. زن باردار که وضع حمل او نزدیک است و روزه برای حملش ضرر دارد.
۴. زن شیرده که شیر او کم است و روزه برای بچه‌یی که شیر می‌دهد ضرر دارد.
۵. فرد بیمار که روزه برای او ضرر دارد و بیماری او تا ماه رمضان سال بعد ادامه پیدا کند.
۱. زن بارداری که خوف از ضرر روزه بر جنین خود دارد و خوف وی هم دارای منشاء عقلایی باشد، باید روزه‌اش را افطار کند و برای هر روزی فدیه بدهد و قضای روزه را هم بعداً بهجا آورد.
۲. زن شیر‌دهی که به دلیل کم یا خشک شدن شیرش بر اثر روزه، خوف ضرر برطفل خود دارد باید روزه‌اش را افطار کند و برای هر روزی فدیه بدهد و قضای روزه را هم بعداً به جا آورد.
۳. بیماری که به واسطه‌ی بیماری، روزه‌ی ماه رمضان را نگرفته و بیماریش تا ماه رمضان سال بعد ادامه پیدا کرده است، قضای روزه‌هایی را که نگرفته واجب نیست، فقط باید برای هر روزی فدیه بپردازد.
توجه: زنی که به علت بیماری از روزه گرفتن معذور است و به جهت ادامه‌ی بیماری قادر بر قضا کردن آنها تا ماه رمضان سال آینده هم نیست فدیه بر خود او واجب است و چیزی بر عهده‌ی شوهرش نیست. زنی که در دو سال متوالی به دلیل عذر شرعی، روزه‌ی ماه رمضان را نگرفته، اگر عذر او در خوردن روزه، خوف از ضرر روزه بر جنین یا کودکش بوده باید علاوه بر قضا، برای هر روزی فدیه هم بپردازد و چنانچه قضا را بعد از رمضان، تا ماه رمضان سال بعد بدون عذر شرعی به تأخیر انداخته علاوه بر قضا و فدیه، کفاره‌ی تأخیر هم بر او واجب است و اگر روزه برای خودش ضرر داشته و به جهت ضرر داشتن قادر بر قضای روزه تا ماه رمضان سال بعد نبوده، فقط باید برای هر روزی فدیه بپردازد.
۲. مقدار فدیه
مقدار فدیه همان مقدار کفاره‌ی تأخیر است یعنی یک مد طعام که بایستی به فقیر داده شود.
یک نکته در ارتباط با کفاره
اگر نذر کند که روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمداً روزه نگیرد یا روزه‌اش را باطل کند باید کفاره بدهد.
توجه: کفاره‌ی نذر همان کفاره‌ی قسم است که در جای خود گفته خواهد شد.
۱۲. جاهایی که قضا واجب است ولی کفاره واجب نیست
۱. کسی که در روز ماه رمضان نیت روزه نمی‌کند، یا از روی ریا روزه می‌گیرد ولی هیچیک از کارهایی را که موجب باطل شدن روزه است انجام نمی‌دهد قضای آن روز بر او واجب است، ولی کفاره واجب نیست.
۲. کسی که در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کرده و با حال جنابت یک یا چند روز، روزه بگیرد قضای آن روزها بر او واجب است.
۳. اگر در سحر ماه رمضان بدون این که تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، سپس معلوم شود که در آن هنگام صبح شده بوده است، باید قضای آن روز را بگیرد، ولی اگر تحقیق کند و بداند که صبح نشده و چیزی بخورد، و بعد معلوم شود که صبح بوده است قضای آن روز بر او واجب نیست.
۴. اگر در روز ماه رمضان به خاطر تاریکی هوا یقین کند که مغرب شده یا کسانی که خبر آنها شرعاً حجت است بگویند مغرب شده، و افطار کند سپس معلوم شود که هنوز در آن هنگام مغرب نبوده است باید قضای آن روز را به جا آورد.
۵. اگر بر اثر ابر گمان کند که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود که مغرب نبوده است، قضای آن روز بر او واجب نیست.
۶. در سحر ماه رمضان تا وقتی یقین به طلوع فجر نکرده است می‌تواند کارهایی را که موجب باطل شدن روزه است انجام دهد، ولی اگر بعداً معلوم شد که در آن هنگام صبح شده بوده است حکم آن در مسأله‌ی«۳» گفته شد.
۷. در روز ماه رمضان تا وقتی یقین به فرارسیدن مغرب نکرده باشد نمی‌تواند افطار کند، و اگر با یقین به مغرب افطار کرد و بعد معلوم شد که مغرب نشده بوده است حکم آن در مسأله‌ی «۴ و ۵» گفته شد.
۸. اگر روزه دار در هنگام وضو که مستحب است قدری آب در دهان بگرداند و مضمضه کند، این کار را کرد و آب بی اختیار فرو داده شد روزه‌اش صحیح است و قضا بر او واجب نیست، ولی اگر این کار را نه برای وضو بلکه برای خنک شدن و امثال آن انجام داد و آب بی اختیار به حلق او فرو رفت، باید قضای آن روز را به جا آورد.
۱۳. احکام قضای روزه
۱. کسی که یک یا چند روز بی‌هوش و در حال اغما بوده و روزه‌ی واجب از او فوت شده، لازم نیست قضای روزه آن روزها را به جا آورد.
۲. کسی که به خاطر مستی، روزه از او فوت شده، مانند این که بر اثر مستی نیت روزه نکرده هر چند همه روز را امساک کرده باشد، قضای روزه‌یی که از او فوت شده واجب است.
۳. کسی که نیت روزه کرده ولی سپس مست شده و همه یا بخشی از روز را با حال مستی گذرانیده بنا به احتیاط (واجب) باید روزه‌ی آن روز را قضا کند، مخصوصاً در مستی‌های شدید که موجب زایل شدن عقل است.
توجه: در این مسأله و مسأله‌ی قبل فرقی نیست میان این که صَرف ماده‌ی سکرآور برای او حرام باشد یا به خاطر بیماری یا بی‌اطلاعی از موضوع، حلال بوده باشد.
۴. زن باید ایامی را که به خاطر عادت ماهیانه و یا زایمان روزه نگرفته پس از ماه رمضان قضا کند.
۵. کسی که چند روز از ماه رمضان را به خاطر عذری روزه نگرفته، و تعداد آن روزها را نمی‌داند، مثلاً نمی‌داند که آیا در روز بیست و پنجم ماه رمضان به سفر رفته تا روزه‌هایی که از او فوت شده مثلاً شش روز باشد یا در روز بیست و ششم رفته که پنج روز باشد می‌تواند مقدار کمتر را قضا کند و اما در صورتی که هنگام شروع عذر (مثلاً سفر) را می‌داند، مثلاً می‌داند که در روز پنجم ماه به سفر رفته ولی نمی‌داند که در شب دهم برگشته تا پنج روز فوت شده باشد یا شب یازدهم برگشته تا شش روز فوت شده باشد، در این صورت احتیاط (واجب) آن است که مقدار بیشتر را قضا کند.
۶. اگر از چند ماه رمضان روزه‌ی قضا داشته باشد، قضای هر کدام را که اول بگیرد مانع ندارد، ولی اگر وقت قضای آخرین ماه رمضان تنگ باشد، مثلاً پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به ماه رمضان مانده باشد، در این صورت احتیاط (واجب) آن است که قضای رمضان آخر را بگیرد.
۷. کسی که روزه‌ی قضای ماه رمضان را بهجا می‌آورد می‌تواند به پیش از ظهر روزه را افطار کند به شرط این که وقت برای قضای روزه، تنگ نباشد، ولی بعد ازظهر جایز نیست. ۸. هرگاه به واسطه‌ی بیماری، روزه‌ی ماه رمضان را نگیرد و بیماری او تا ماه رمضان سال بعد طولانی شود قضای روزه‌هایی را که نگرفته واجب نیست، ولی اگر به واسطه‌ی عذر دیگری (مثلاً به خاطر مسافرت) روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقی بماند واجب است روزه‌هایی را که نگرفته بعد از ماه رمضان قضا کند، همچنین اگر ترک روزه به خاطر بیماری بوده، بعد بیماری رفع شده و عذر دیگری مانند مسافرت پیش آمده است.
یک نکته در ارتباط با قضای روزه
ناتوانی از گرفتن روزه و قضای آن به صرف ضعف و عدم قدرت موجب سقوط قضای روزه نمی‌شود، بنابراین دختری که به سن تکلیف رسیده، ولی به علت ضعف جسمانی، توانایی روزه گرفتن ندارد و تا ماه رمضان آینده هم نمی‌تواند قضای آن را به جا آورد واجب است روزه‌هایی که از او فوت شده را قضا کند، همچنین فردی که چند سال روزه نگرفته و فعلاً توبه کرده و به سوی خدا بازگشته و تصمیم بر جبران آنها دارد، واجب است تمام روزه‌های فوت شده را قضا کند و چنانچه نتواند، قضای روزه‌ها از او ساقط نمی‌شود و بر عهده‌اش می‌ماند.
۱۴. احکام روزه‌ی قضای پدر و مادر
۱. اگر پدر و نیز بنا به احتیاط واجب، مادر روزه‌های خود را به خاطر عذری غیر از سفر به جا نیاورده و با این که می‌توانسته آن را قضا کند، قضا نیز نکرده است بر پسر بزرگتر آنان واجب است که پس از مرگ آنان، خودش یا به وسیله‌ی اجیر قضای آن روزه را بهجا بیاورد، و اما آنچه به خاطر سفر بهجا نیاورده‌اند واجب است حتی در صورتی که فرصت و امکان قضا را هم نیافته‌اند، آن را قضا کند.
۲. روزه‌هایی را که پدر یا مادر عمداً به جا نیاورده‌اند بنا بر احتیاط (واجب) باید به وسیله‌ی پسر بزرگتر – شخصاً یا با گرفتن اجیر– قضا شود.
۳. در نماز و روزه قضای پدر و مادر، ترجیحی بین نماز و روزه نیست و هر یک را می‌توان بر دیگری مقدم داشت.
۱۵. احکام روزه‌ی مسافر
۱. کسی که در ماه رمضان مسافرت میکند در هر مورد که نماز را باید شکسته بخواند نباید روزه بگیرد، و در هر مورد که باید نماز چهار رکعتی (تمام) بخواند، مانند مسافری که ده روز در یک محل قصد ماندن میکند یا این که مسافرت شغل اوست واجب است روزه را نیز به جا بیاورد.(مگر در مواردی که استثنا شده است).
۲. هرگاه روزه‌دار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزه‌ی خود را تمام کند، اما اگر پیش از ظهر مسافرت نماید روزه‌اش باطل است، ولی قبل از آن که به حد ترخص برسد نمی‌تواند روزه را افطار کند و اگر پیش از آن افطار کند بنابر احتیاط کفاره‌ی (افطار عمدی روزه‌ی ماه رمضان) بر او واجب است. البته اگر از حکم مسأله غافل بوده کفاره ندارد.
۳. هرگاه مسافر پیش از ظهر وارد وطن شود یا به جایی برسد که قصد ده روز توقف دارد، چنانچه کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده باشد باید روزه بگیرد و اگر انجام داده باید بعداً قضا کند، ولی اگر بعد از ظهر وارد شود نمی‌تواند روزه بگیرد.
۴. مسافرت در ماه رمضان هر چند برای فرار از روزه باشد جایز است. البته بهتر است به سفر نرود مگر این که سفر برای کار نیکو یا لازمی باشد.
یک نکته در ارتباط با روزه‌ی مسافر
مسافری که تصمیم به اعتکاف در مسجد الحرام دارد اگر قصد اقامت ده روز در مکه‌ی مکرمه نماید و یا نذر کرده باشد که در سفر روزه بگیرد بر او واجب است بعد از این که دو روز روزه گرفت، اعتکاف خود را با روزه‌ی روز سوم کامل کند، ولی اگر قصد اقامت و یا نذر روزه در سفر نکرده باشد، روزه‌ی او در سفر صحیح نیست و با عدم صحتِ روزه، اعتکاف هم صحیح نیست.
۱۶. راههای ثابت شدن اول ماه
۱. رؤیت شخص مکلف.
۲. شهادت دو فرد عادل.
۳. شهرتی که مفید علم باشد.
۴. گذشت سی روز.
۵. حکم حاکم.
۱. رویت هلال برای اثبات حلول ماه قمری از شبی که پس از رویت است کفایت میکند.
توجه: رؤیت با وسیله، فرقی با رؤیت به طریق عادی ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤیت محفوظ باشد، پس رؤیت با چشم و با عینک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. بلی رؤیت تصویر هلال از طریق انعکاس به رایانه که در آن صدق عنوان رؤیت معلوم نیست محل اشکال است. استهلال (دیدن هلال) فی نفسه واجب شرعی نیست. صرف کوچکی و پایین بودن هلال یا بزرگی و بالا بودن و یا پهن یا باریک بودن آن و مانند آن، دلیل شرعی شب اول یا دوم بودن نیست، ولی اگر مکلف از آن علم به چیزی پیدا کند باید به مقتضای علم خود در این زمینه عمل نماید. اول ماه به وسیله‌ی تقویمها و محاسبات علمی منجمین ثابت نمی‌شود مگر این که از گفته‌ی آنها یقین حاصل شود.
۲. اگر در شهری اول ماه ثابت شود برای شهرهای دیگر در افق با هم متحد هستند کفایت میکند.
توجه: منظور از اتحاد افق، شهرهایی است که از جهت احتمال رویت و عدم احتمال رویت هلال یکسان باشند.
۳. تا حاکم حکم به رؤیت هلال نکند، صرف ثبوت هلال نزد او، برای تبعیت دیگران از وی کافی نیست، مگر آن که اطمینان به ثبوت هلال حاصل نمایند.
توجه: اگر شخصی هلال ماه را ببیند و بداند که رؤیت هلال برای حاکم شرع شهر او به هر علتی ممکن نیست، واجب نیست رؤیت هلال را به حاکم اطلاع دهد مگر آن که ترک آن مفسده داشته باشد. اگر حاکم حکم نماید که فردا عید است و این حکم، شامل همه‌ی کشور باشد حکم او شرعاً برای همه‌ی شهرها معتبر است. در تبعیت از اعلام رؤیت هلال توسط یک حکومت، اسلامی بودن آن حکومت شرط نیست، بلکه ملاک در این مورد، حصول اطمینان به رؤیت در منطقه‌یی است که نسبت به مکلف کافی محسوب می‌شود. اگر هلال ماه در شهری دیده نشود ولی تلویزیون و رادیو از حلول آن خبر دهند، در صورتی که مفید اطمینان به ثبوت هلال گردد یا صدور حکم به هلال از طرف ولی فقیه باشد کافی است و نیازی به تحقیق نیست.
۴. اگر اول ماه از طریق رؤیت هلال حتی در افق شهرهای مجاوری که یک افق دارند و یا از طریق شهادت دو فرد عادل و یا از طریق حکم حاکم ثابت نشود باید احتیاط کرد تا اول ماه ثابت شود.
۵. اگر اول ماه رمضان ثابت نشود روزه واجب نیست، ولی اگر بعداً ثابت شود که آن روزی را که روزه نگرفته اول ماه بوده باید آن را قضا کند.
۶. روزی که انسان شک دارد آخر رمضان است یا اول شوال باید روزه بگیرد، اما اگر در اثنای روز ثابت شود که اول شوال است باید افطار کند، هر چند نزدیک مغرب باشد.
شرايط وجوب زكات فطره
زكات فطره ميهمان
111 .ميهمانى كه فقط شب عيد فطر به خانه انسان بيايد، تكليف فطرهاش چه مىشود؟
ج( فطره او بر عهده صاحب خانه نيست.
112 .اگر انسان شب عيد فطر ميهمان داشته باشد و صبح متوجه شود كه عيد بوده؛ آيا فطره آنها بر او واجب است؟ ج( ناآگاهى از رؤيت هالل، تأثيرى در حکم پرداخت فطره ندارد لکن گذشت كه فطره ميهمان يک شبه بر عهده خودش مىباشد.
117 .اگر ميهمان فطره خودش را بدهد، آيا از عهده صاحب خانه ساقط مىشود؟ ج( در فرضى كه نان خور محسوب شود اگر با اجازه صاحب خانه و از طرف او فطره خودش را بدهد، از عهده ميزبان ساقط مىشود.
زكات فطره فقير
111 .آيا پرداخت زكات فطره بر كسى كه توان مالى ندارد، واجب است؟ ج( اگر فقير باشد، زكات فطره بر او واجب نيست و اگر سه كيلو گندم و مانند آن و يا قيمت آنها را دارد، مستحب است آن را به عنوان زكات فطره بدهد و چنانچه افرادى تحت تکفل دارد، مىتواند آن را به قصد فطره، بين نفرات خانواده دست گردان كنند و بهتر است نفر آخر، آن را به كسى بدهد كه از خودشان نباشد.
زكات فطره زن تأمين كننده مخارج زندگى
111 .اگر زن به جهت نياز شوهر، در تأمين مخارج زندگى كمک كند؛ چه كسى بايد زكات فطره آنها را بدهد؟ ج( اگر زن نانخور شوهر محسوب شود، بايد شوهر در صورت توانايى زكات فطره خود و همسرش را بدهد و اگر زن نانخور شوهر و كس ديگرى نباشد، بايد خودش زكات فطرهاش را بدهد.
زكات فطره زن ناشزه
136 .زنى كه از تمكين شوهر خود دارى مىكند، آيا زكات فطره او از شوهرش برداشته مىشود؟ ج( خير، بايد شوهرش زكات فطره او را بدهد؛ مگر آنکه نان خور شخص ديگرى باشد.
عدم پرداخت فطره و تکليف زن و فرزند
132 .پدرى كه زكات فطره نمى دهد، تكليف زن و فرزند او چه مىشود؟ ج( بر آنان تکليفى نيست و الزم نيست فطره بدهند.
جنس و مقدار زكات فطره و جنس زكات فطره
131 .زكات فطره را بايد از قوت متعارف داد، يا قوت شرعى؟ ج( اگر از گندم، جو، خرما، برنج و مانند اينها داده شود، كفايت مىكند و منحصر به قوت غالب نيست.
مقدار زكات فطره
133 .مقدار فطره چقدر است؟ ج( شخص بايد براى خودش و كسانى كه نان خور او محسوب مىشوند، براى هر نفر سه كيلو از خوراک مردم )مانند گندم، جو، خرما، كشمش، برنج، ذرت و يا مانند اينها( و يا پول يکى از آنها را به مستحق بدهد.
زمان و مكان پرداخت زكات فطره
زمان كنار گذاشتن فطره
132 .زمان كنار گذاشتن فطره و پرداخت آن چه موقع است؟ ج( بعد از اثبات حلول ماه شوال مىتواند آن را كنار بگذارد اگر نماز عيد فطر مىخواند، بنابر احتياط واجب بايد پيش از نماز پرداخت كند يا كنار بگذارد و اگر نماز عيد نمىخواند، تا ظهر روز عيد فطر مهلت دارد.
كنار گذاشتن فطره و تصرف در آن
131 .اگر شخص فطره را كنار بگذارد، مىتواند از آن استفاده كند و بعد به جاى آن مال ديگرى بگذارد؟ ج( خير، بايد همان را كه كنار گذاشته، براى فطره بدهد.
پرداخت زكات فطره پيش از ماه رمضان
132 .آيا جايز است پيش از ماه رمضان، فطره را به فقير داد؟ ج( خير، كفايت نمىكند؛ ولى مىتواند آن را به عنوان قرض به او بدهد و در روز عيد فطر، طلب خود را بابت فطره حساب كند.
انتقال زكات فطره
137 .جايز است زكات فطره را در شهر ديگرى بدهيم؟ ج( اگر در محل و شهر خودش مستحق پيدا نشود، مىتواند آن را به شهر ديگرى ببرد.
پرداخت زكات فطره قبل از عيد
131 .اگر در كشور ديگرى افراد مستحق و نيازمندترى باشند، آيا پرداخت زكات فطره چند روز قبل از عيد براى رساندن به اين مستحقّين جايز است؟ اگر اين كار به صورت تلفنى به شخصى باشد كه وقتى به كشورم بازگشت معادل آنچه را به مستحقين داده به وى بدهم، چه طور؟ ج( وكيل كردن ديگرى جهت پرداخت فطريه از طرف شما مانعى ندارد، و در وكالت بين آنچه ذكر شد تفاوتى وجود ندارد؛ ولى واجب است زكات فطره در وقت خودش داده شود.
فراموشى در پرداخت زكات فطره
131 .فراموش كردهايم زكات فطره بپردازيم، حكم آن چيست؟ ج( اگر زكات فطره نپرداختهايد، از شما ساقط نمىشود و واجب است آن را ـ بدون نيّت ادا يا قضا ـ جدا كرده و بپردازيد.
مصرف زكات فطره و كيفيت پرداخت آن
126 .آيا زكات فطره را مىتوان به خانواده فقير غير متدين داد؟ ج( در زكات فطره، عدالتِ گيرنده الزم نيست؛ ولى به كسى كه آشکارا گناه كبيره انجام مىدهد، بنابر احتياط نبايد زكات فطره داد.
پرداخت زكات فطره به واجب النفقه
122 .آيا پدر مىتواند زكات فطره را به فرزند دانشجوى خود كه محتاج است، بدهد؟ ج( اگر فرزندان فقير باشند، پدر و مادر بايد مخارج واجب آنان را بپردازند و نمىتوان چيزى از زكات فطره را بابت مخارج زندگى به آنها داد ولى براى اداى دين و يا مايحتاجى كه تأمين آن بر پدر واجب نيست اشکال ندارد.
جمع آورى فطريه و توزيع مساوى بين فقرا
121 .ما ـ به عنوان مؤسسه خيريه كمک به فقرا و ايتام ـ بعد از نماز عيد در مسجد جامع روستا زكات فطره را جمعآورى مىكنيم. همچنانكه مىدانيد قيمت هر صاع)سهم( متفاوت هست. آيا مىتوانيم كل مبالغى را كه به ما مىرسد جمع كرده و سپس بهصورت مساوى بين فقرا تقسيم كنيم. مثالً به يک فقير بيست صاع و نصف يا كمتر و بيشتر از نصف بدهيم؟ ج( احتياط واجب آن است كه به فقير كمتر از يک صاع يا قيمتش داده نشود، هرچند جماعتى باشند كه مقدار فطريه به همه آنان نرسد؛ و جايز است كه به هر فقير چند صاع بلکه به مقدار مخارج سالش داده شود. و احتياط واجب آن است كه بيش از مخارج يک سال به فقير ندهند و او هم بيشتر نگيرد.
پرداخت زكات فطره به خويشاوندان
123 .آيا جايز است زكات فطره را به عنوان هديه، به خويشاوندان آبرومند و مستحق داد؟ ج( مىتواند به عنوان هديه بدهد و الزم نيست به او بگويد زكات فطره است؛ ولى بايد در نيّت قصد زكات كند.
122 .آيا دادن فطريه به برادر جايز است؟ ج( اگر فقير باشد جايز است؛ بلکه اختصاص زكات فطره به خويشاوندان و همسايگان و كسانى كه به خاطر دين ترک وطن كردهاند و فقها و خردمندان و غير آنها كه داراى امتيازاتى باشند، مستحب است.
مصرف زكات فطره در امور فرهنگى
121 .آيا جايز است زكات فطره را در امور فرهنگى و مذهبى كه باعث نشر معارف دين مىشود صرف كرد؟ ج( صرف زكات فطره در راه نشر معارف دين اشکال ندارد؛ ولى احتياط اين است كه آن را به فقير بدهند.
فطريه سادات
همسرم از سادات مىباشند با توجه به اينكه فطريه ايشان به عهده اينجانب مىباشد و من نيز سيّد نيستم و با عنايت به اينكه فطريه سادات جداگانه دريافت مىشود آيا فطريه مربوط به همسرم را در محل فطريه سادات بايد قرار داد؟ ج( مالک در پرداخت فطريه معيل )پرداخت كننده فطريه( است نه عيال، بنابراين شما نمىتوانيد فطريه خود را به سيّد بپردازيد هر چند همسر شما از سادات باشد.
پرداخت فطريه به سادات فقير
127 .آيا فطريه را به سادات فقير مىتوان داد؟ ج( غير سادات نمىتوانند به سادات فطريه پرداخت نمايند.
مصرف زكات فطره در درمان بيمار مستمند
121 .اگر شخصى وضع مالى خوبى ندارد و براى مداواى بيمارى دختر بچهاش كه هزينه زيادى دارد نيازمند پول است، آيا زكات فطره به او تعلق مىگيرد؟ و اگر بعداً معلوم شود كه اصالً او مستحق نبوده حكم چيست؟ ج( اگر فقير است، زكات فطره بر او واجب نيست و مىتوانيد زكات خود را به او بدهيد و اگر بفهميد فقير نبوده چنانچه مالى را كه به او دادهايد از بين نرفته باشد، مىتوانيد پس بگيريد و به مستحق بدهيد و اگر نتوانيد پس بگيريد، بايد از مال خودتان فطره را بدهيد.
نماز عيد فطر نماز عيد در عصر غيبت
121 .به نظر جنابعالى، نماز عيد فطر و قربان و نماز جمعه، از كدام نوع از واجبات است؟ ج( در عصر حاضر نماز عيد فطر و قربان واجب نيست، بلکه مستحبّ است، ولى نماز جمعه واجب تخييرى است.
امامت نماز عيد از طرف غير منصوب
116 .آيا در حال حاضر و بسط يد ولى فقيه، اقامه نماز عيد فطر و قربان فقط توسط ولى فقيه و نمايندگان وى كه مجاز به اقامه هستند بايد انجام شود يا اين كه ائمه جماعات هم در مساجد و جاهاى ديگر مىتوانند اقامه نمايند؟ ج( اقامه نماز عيد براى غير منصوبان از طرف ولى فقيه به قصد رجا، نه به قصد ورود، اشکال ندارد اگرچه بهتر است كه غير از منصوب از طرف ولى فقيه كسى متصدّى اقامه ى آن نشود.
اقامه نماز عيد توسط ائمه جماعات مساجد
112 .در گذشته معمول بودكه هر امام جماعتى نماز عيد فطر را در مسجد خودش اقامه مىكرد، آيا در حال حاضر اقامه نماز عيد فطر و قربان توسط ائمه جماعات جايز است؟ ج( جايز است نمايندگان ولى فقيه كه از طرف وى مجاز در اقامه نماز عيد هستند و همچنين ائمه جمعه منصوب از طرف او نماز عيد را در عصر حاضر به
صورت جماعت اقامه نمايند، ولى احوط اين است كه غير آنان این نماز را فرادى بخوانند و به جماعت خواندن آن به قصد رجاء نه به قصد ورود، اشکال ندارد. بله، اگر مصلحت اقتضا كند كه يک نماز عيد در شهر برگزار شود، بهتر است كه غير از امام جمعه منصوب از طرف ولى فقيه، كسى متصدى اقامه آن نشود.
گفتنِ اقامه قبل از نماز عيد فطر
111 .آيا نماز عيد فطر اقامه دارد؟ ج( اقامه ندارد.
113 .اگر امام جماعت براى نماز عيد فطر، اقامه بهجا آورد، نماز او و ساير نمازگزاران چه حكمى دارد؟ ج( به صحّت نماز عيد امام جماعت و مأمومين ضررى نمىرساند.
رسيدن به ركعت دوم نماز جمعه يا عيد
112 .اگر كسى به ركعت دوم نماز عيد فطر يا قربان و ركعت دوم نماز جمعه برسد چه وظيفهاى دارد؟ ج( باقى نماز را خودش بهجا آورد.
كم يا زياد كردن قنوتهاى نماز عيد
111 .آيا كم و زياد كردن قنوتهاى نماز عيد باعث بطالن آن مىشود؟ ج( اگر مراد از كم و زياد نمودن، كوتاه يا طوالنى خواندن قنوتها است اين كار موجب بطالن نمىشود و اگر مراد كم يا زياد نمودن تعداد آنها است، بايد نماز را همانطور كه در كتب فقهى بيان شده، بهجا آورد.
شک در قنوت نماز عيد
112 .اگر شخصى در تعداد قنوتهاى نمازهاى عيد سعيد فطر و قربان شک كند كه آيا پنج قنوت خوانده يا چهار قنوت، نمازش چه حكمى دارد؟ ج( اگر از محل آن تجاوز نکرده، بنا را بر اقلّ بگذارد.
تأخير انداختن عيد براى حفظ وحدت
117 .آيا جايز است براى حفظ وحدت نماز عيد را تا روز بعد تأخير انداخت؟ مخصوصاً كه برخى روايات دلالت بر جواز اقامه نماز عيد در روز دوم و سوم دارند. ج( به هرحال، انجام آن به قصد رجا در روز دوم مانعى ندارد.
قضاى نماز عيد فطر
111 .آيا نماز عيد فطر قضا دارد؟ ج( قضا ندارد.
نظر شما