بعد از زلزله‌ای که در تهران رخ داد عده‌ای از کارشناسان می‌گویند گسل اشتهارد فعال شده و ممکن است زلزله‌ای با قدرت بالای ۷ ریشتر ایجاد کند، آیا این موضوع قابل تایید است؟
نه، اما اعتقاد من است. من اعتقاد دارم اشتهارد دنباله گسل جنوب تهران است و اکنون بحث زلزله ۷ و یا هفت و نیم ریشتری بودن زلزله تهران مطرح نیست؛ گسل شمال تهران در دامنه کوه است در حالی که اشتهارد در جنوب البرز واقع شده است و به سمت ری کشیده می‌شود. به عقیده من این گسل یعنی سمت ری آن فعال شده که قدرت ایجاد زلزله زیر ۷ ریشتر را دارد. از طرف دیگر باید به این نکته توجه کرد که زمین ری و ملارد سست است و اگر سازه‌ای اصول مهندسی را رعایت نکرده باشد حتی با زلزله‌ای به بزرگی ۵ ریشتر نیز ممکن است دچار خسارت بشود. من شخصا اعتقاد دارم حتی زلزله ۴ ریشتری هم برای خیلی از خانه‌های جنوب تهران مساله‌ساز است. نکته مهم این است که باید توجه کنیم خود زلزله آدم‌کش نیست و باید بدانیم که نابسامانی مهندسی ساخت است که عامل کشتار است چراکه حتی زلزله ۷ ریشتری هم می‌تواند کشنده نباشد اگر مهندسی ساخت تقویت شده باشد و سازه‌‌های شهر درست طراحی شده باشند. 

با توجه به وضعیت فعلی تهران فکر می‌کنید پایتخت توان تحمل چند ریشتر زلزله را دارد؟
اول بگویم که زلزله اشتهارد زیر ۷ ریشتر می‌آید ولی با توجه به مهندسی تهران به نظر من و برای جنوب تهران همین مقدار هم بسیار خطرناک خواهد بود. 

الان بحث‌ها بر سر این است که زلزله‌ای که در تهران حس شد زلزله اصلی بوده یا پیش‌لرزه این موضوع قابل پیش‌بینی است؟
(می‌خندد...) اگر کسی بتواند این موضوع را پیش‌بینی کند، جایزه نوبل می‌گیرد. ما نمی‌دانیم زلزله‌ای که در تهران رخ داد اخطاری برای آینده است یا کلا زمین‌لرزه‌ اصلی بوده است. هیچ چیزی قطعیت ندارد و تنها نکته مهم حفظ آمادگی در هر شرایطی است. 

نکته دیگری که مردم را ترساند صدای عجیب زلزله و البته شایعات بعد از این اتفاق بود، صدای مهیبی که قبل از زلزله شنیده شد آیا طبیعی بود؟
ببینید این صدا پدیده‌ای است طبیعی، معمولا حرکت سنگ‌ها و لایه‌ها باعث می‌شود صدایی هنگام زلزله شنیده شود و البته مسایل دیگر هم هست وقتی سنگ‌ها و خانه‌ها و سقف خانه حرکت می‌کند باعث صدا می‌شود. من یادم می‌آید وقتی در مسجدسلیمان ساکن بودم در دوران جوانی خوزستان زیاد زلزله می‌آمد. به این دلیل که ما در خانه‌های شرکت نفت بودیم که روی پشت‌بام‌ها وسیله‌ای به شکل چادر مانند که حلبی است برای اینکه گرما در خانه نفوذ نکند کشیده بودند صداهایی شنیده می‌شد و وقتی زلزله می‌آمد من با صدای سقف خانه‌ها بیدار می‌شدم و از آنجا با زلزله آشنا شدم. 

یعنی زلزله در فضای خارج از شهر که سازه‌ای ندارد، صدادار نخواهد بود؟
نه، حتی اگر در هنگام زلزله در فضای بیابانی باشیم صدای خش‌خش ناشی از زلزله قابل شنیدن است. یعنی در فضای خالی از سکنه هم زلزله صدای خود را دارد. 

دیدن نور‌های عجیب و غریب در شهرها و استان‌ها و متقارن شدن زلزله‌ها بعد از دیدن این نورهای عجیب از لحاظ علمی چه توضیحی دارد؟
واقعیت این است که دیدن نور هم قبل از وقوع زلزله جزو عواملی است که در افق محل وقوع دیده می‌شود، انواع و اقسام نورها و حتی نور رنگی قبل از وقوع زلزله طبیعی است و اساسا هم جزو راه‌های پیش‌بینی زلزله است که الان هم این موضوع در جریان است. واقعیت این است که در جریان فشارهای زیادی که در زمین است که درجه حرارت زمین تنها چند هزار سانتیگراد است دیدن نور قبل از زلزله پدیده‌ای طبیعی است. 

شایعه‌هایی که درباره علت زلزله را هارپ می‌دانند را باید باور کنیم یا خیر؟
هارپ هنوز مساله‌ای است که از لحاظ علمی برای بسیاری از مردم دنیا حل نشده و دارای شک و شبهه است. بعید نیست در ماجراهای زلزله هم هارپ نقش داشته باشد چراکه هارپ پدیده‌ای است در لایحه بالای هوا که بر عوامل طبیعی اثر می‌گذارد که قدرت ایجاد زلزله را دارد، با وجودی که هوز اثبات نشده است اما بعید نیست. 

آیا امکان دارد که با زلزله‌ای که چهارشنبه در تهران به وقوع پیوست آتشفشان دماوند فعال شده باشد؟
ابتدا باید درباره چگونگی فعالیت آتشفشان دماوند برایتان توضیح دهم. در قسمت‌های شمالی ایران سمت توران و دریاچه خزر به زیر کوه‌های البرز می‌رود به خاطر فشاری که از جنوب به آن وارد می‌شود، کوه‌ها به بالا کشیده می‌شود. دریای خزر در ایران هزار متر عمق دارد؛ این رفتن دریا به زیر کوه‌ها در قسمت دشت توران باعث می‌شود لایحه‌های زیر کوه‌های البرز فشرده بشوند و مذاب بشوند و آتشفشان به وجود می‌آید. قطعا هر فعالیتی از جمله زلزله می‌تواند بر فعال شدن آن تاثیر بگذارد. من به موسسات ژئوفیزیک پیشنهاد کردم در کوه آتشفشان لرزه‌نگار قرار بدهند چراکه قبل از فعال شدن کوه ارتعاشات قوی می‌شود درجه حرارت ماگما۹۰۰ درجه سانتیگراد است و حرکاتی را ایجاد می‌کند اما این لرزه‌نگار اکنون وجود ندارد. 

یعنی الان نمی‌توان نظر قطعی درباره فعالیت دماوند داد؟
تا زمانی که آن شبکه لرزه‌نگار را به منظور ردگیری فعالیت دماوند انجام ندهیم نمی‌توانیم بگوییم که چون فلان پایگاه ثبت می‌کنند می‌توانیم بسنجیم. من بارها پیشنهاد کردم کنار دماوند دستگاه بگذاریم تا قابل تشخیص باشد. 

پس باید در شایدها بمانیم نه قطعیات؟
آتشفشان دماوند هم باید با دانش پیگیری و نظر داده شود. اما لازم است بگویم که گسلی در شرق تهران در ۱۸۵ سال پیش وقایعی را به وجود آورده که تلخ بوده است. آن زمان زلزله با بزرگی ۲/۷ تهران آن موقع در تاریخ آمده که کاخ گلستان و بازار تهران تخریب شدند و دیوارهای سفارت انگلستان ریخت و در حوزه شمیرانات ۴۵ هزار کشته به جای گذاشت. بر همین اساس اگر محاسبات من درست باشد ۱۵ سال دیگر باید زلزله‌ای با همین مقدار در تهران رخ دهد.

اما می‌گویند دوره بازگشت زلزله نکته قابل...
بله، منم گفتم با محاسبات ریاضی اما زمین و طبیعت که محاسبات سرش نمی‌شود. قطعا زلزله به بزرگی که قبلا رخ داده مجددا رخ خواهد دارد اما زمانش مشخص نیست. 

با این تفاسیر به دلیل زلزله چهارشنبه شب مردم تهران تا چه زمانی باید حالت آمده خود را حفظ کنند؟
همیشه باید هوشیار باشند. هر کسی که در تهران زندگی می‌کند باید همیشه هوشیار باشد، آنهایی که در مشهد و تبریز هستند نیز همینطور. وقتی در منطقه‌ای لرزه‌خیز زندگی می‌کنیم باید احتیاط‌های آن را رعایت کنیم. هر کسی که اتومبیل دارد باید باک بنزین خود را پر کند نه اینکه هر وقت خالی شد بنزین بزند. یکی از شرایط آمادگی زلزله این است که تخت و خواب کنار پنجره و اجسام شیشه‌ای و دکوری‌های خطرناک نباشد. باک ماشین باید پر باشد و راه‌های فرار را باید بررسی کنیم این چیزی است که وقتی در منطقه زلزله‌خیز زندگی می‌کنیم باید بدانیم.

^{گفت‌وگو: نسیم بابایی}