سلامت نیوز:دیروز تهرانیها آلودهترین هوا را در طول یک سال گذشته از عمرشان تنفس کردند و هر 8 میلیون نفر از آنها هر کدام به سهم خود بخشی از 14 هزار تن گاز و ذرات آلاینده حبس شده در طی 7 روز در هوای پایتخت را در ریههای خود فرو بردند.
به گزارش سلامت نیوز، ابتکار نوشت: تنفس در دود اما عادت تهرانیهاست. سالهاست که آلودگی هوا در فصل پاییز و زمستان گریبانشان را میگیرد و جز باد و باران یاری رسانی ندارند. این بار هم اوضاع همین است البته نه فقط برای تهران بلکه به گفته عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست «تبریز، ارومیه، اهواز و همدان آلودگی بیشتری از تهران دارند» آلودگی که به گفته او حاصل احتراق ناقص سوختی است که به خاطر وجود نارسایهایی در خودروها حاصل میشود و خلاصی از وضعیت فعلی راهی جز دست بردن به سمت آسمان و دعا برای باد و باران ندارد. اگرچه مردم فکر دیگری میکردند و امیدشان به قانونی بود که به آنها هوای پاک نوید میداد.
پزشکان میگویند: «آلودگی هوا در تهران به طور متوسط ۵ سال از عمر تهرانیها را کم میکند» اما این، همه آن چیزی نیست که آلودگی هوا از ما میگیرد. براساس آمارهای بانک جهانی سالانه 2.3 درصد از جی دی پی ایران صرف آلودگی هوا میشود. بنابراین شاید بتوان آلودگی هوای تهران را یک بحران نامید، بحرانی که از نظر برخی از کارشناسان محیط زیست، نخستین زنگ خطر جدی درباره آلودگی هوای تهران در سال ۱۳۷۴ به صدا درآمد و یک به یک استانهای ایران را در نوردید. در همان سالهای اولیه بود که نزدیک به یکصد نفر از کارشناسان و مدرسان محیط زیست، جغرافیا و شهرسازی بیانیه «هوای تهران ۷۴» را منتشر کردند و راه مقابله با آن را «عزم ملی» دانستند. عزمی که به نظر میرسد تا به امروز همچنان شکل نگرفته است و دوباره تهران را با چندین روز آلودگی هوا و تعطیلیهای پیدر پی مدارسی مواجه میکند که راه به جای نبرده است. حتی به گفته مجتبی خالدی، سخنگوی اورژانس کشور «ایست قلبی در روزهای خاکستری تهران دو برابر شده است»
چگونه میتوان مشکل آلودگی هوا را حل کرد؟
به طور کلی، راه خلاصی از آلودگی هوا ترکیبی از تکنولوژی، قوانین و مقررات و تغییرات در رفتار مردم است. انتقاد از فعالیت نیروگاهها، کارخانهها و وسایل نقلیهای که گازهای گلخانهای تولید میکنند کار بسیار آسانی است که اغلب ما به آنها اشاره میکنیم اما از این غافلیم که در نهایت این ما مردم هستیم که بیشترین آلودگی را تولید میکنیم. حل مشکل آلودگی هوا نیز یک چالش است؛ چرا که بسیاری از مردم در وضعیت موجود سرمایهگذاریهای بزرگی انجام میدهند. به عنوان مثال، برای سازندگان خودرو آسانتر است که موتورهای بنزینی را توسعه دهند تا اینکه اتومبیلهای الکتریکی یا دستگاههایی از سلولهای سوختی تولید کنند که آلودگی کمتری را تولید میکنند.
جهان دارای هزاران نیروگاه برق، زغال سنگ و صدها نیروگاه هستهای است اما کمتر کشوری به سراغ ساخت سیستم کاملا جدید مبتنی بر پانلهای خورشیدی، توربینهای بادی و دیگر انواع انرژیهای تجدید پذیر میرود. هر چه که روزگار به پیش میرود آگاهی ما از عوامل آلودهکننده هوا و پیامدهای گرم شدن کره زمین نیز بیشتر میشود. دانشی که بیش از گذشته استفاده از فن آوریهای پاکیزه را به جامعه جهانی تحمیل میکند، اما با این حال جهان در راههای قدیمی و آلاینده خود باقی میماند. بیایید خوشبین باشیم، درست همانطور که فنآوری مسبب اصلی آلودگی هوا است، میتواند راهحلهایی برای کاهش آن نیز ارائه کند. انسان به مدد دانش خود تکنولوژی جدیدی به برخی از خودروهایی که موتورهای بنزینی متعارف دارند، اضافه کرده است که با نصب مبدلهای کاتالیزوری گازهای خروجی را حذف میکند. در مقیاس بسیار کوچکتر، افرادی که محیط زیست کشور خود را دوست دارند میتوانند خانه خود را بدون باز کردن پنجرهها و با صرفهجویی در انرژی تهویه کنند. آنها کنند. فنآوریهایی مانند این میتواند به ما کمک کند زندگی هوشمندانه داشته باشیم و آن را به نحوی تغییر دهیم که اثرات مخرب بر روی سیاره زمین را به حداقل برسانیم.
قوانین و مقررات
به خودی خود، فن آوری به احتمال زیاد به محیط زیست آسیب میرساند تا اینکه به آن کمک کند. به همین دلیل قوانین و مقررات بخش مهمی از مبارزه با آلودگی را تشکیل میدهد. بسیاری از شهرهایی که تاریخ از آنها به عنوان شهرهای آلوده در گذشته یاد میکنند امروزه هوا و آب نسبتا تمیزی دارند که عمدتا به لطف قوانین مبارزه با آلودگی که در اواسط قرن بیستم تدوین شد، از آن بهرهمند شدهاند. قوانین ملی در مقابله با آلودگیهای مرزی (زمانی که آلودگی هوا از یک کشور به کشورهای یا قارههای همسایه تاثیر میگذارد) کمک کمی میکند، اما به این معنا نیست که قانون در چنین مواردی بیفایده است. ایجاد اتحادیه اروپا که در حال حاضر شامل حدود 30 کشور مختلف میشود دستورالعملی را صادر کرده که منجر به بسیاری از اعمال زیست محیطی در سراسر اروپا شده است. این دستورالعمل کشورهای عضو را مجبور به معرفی قوانین زیست محیطی ملی خود میکنند که در نهایت تمام منطقه اروپا را تحت پوشش قرار میدهد. به عنوان مثال، دستورالعملهایی که در سال 1976 در اروپا در رابطه با فاضلاب آب شستوشو وضع شده است، در تلاش است تا این فاضلاب از حداقل کیفیت استاندارد برای کاهش آلودگی سواحل و مناطق ساحلی سراسر اروپا برخوردار باشد. این در حالی است که دستورالعملهای اروپا در سال 1996 تنها به پیشگیری و کنترل آلودگی آب و هوا با محدود کردن صنایع اشاره داشت. از دیگر قوانین بینالمللی موفق میتوان به کنوانسیون آلودگی هوا و آلودگیهای زیست محیطی در سال 1979 اشاره کرد که به کاهش انتشار دی اکسید گوگرد از نیروگاهها و البته پروتکل مونترال انجامید. با این حال متاسفانه قوانین و موافقتنامههای بینالمللی تا به حال نتوانسته نتیجه موفقیت آمیزی برای کنترل گرمایش جهانی داشته باشد.
قانونی که مردم را به تنفسی راحت امیدوار کرد اما...
نزدیک به 10 ماه از تصویب نهایی قانون هوای پاک در ایران میگذرد. قانونی که به زعم افرادی مانند محمد مجابی، معاون وقت توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست مهمترین نقطه قوت آن بحث جرم انگاری آلودگی هوا است. مبحثی که باعث شده تا برای بسیاری از خودروسازان، واردکنندگان، صاحبان صنایع و حتی صاحبان خودرو و نیز موتوسیکلتها، قانون و مجازات تعیین شود. حال شاید این سوال پیش آمده باشد که مگر تا پیش از این قانونی برای مقابله با آلودگی هوا در ایران وجود نداشت؟ پاسخ آری است. ۲۲ سال پیش یعنی در سال 74 قانونی تحت عنوان «نحوه جلوگیری از آلودگی هوا» به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسید.
قانونی که گرچه 22 سال در ایران حاکم بود اما نتوانست به توفیقاتی برای کاهش آلودگی هوا دست یابد. اما قانون هوای پاک گرچه مشترکات بسیاری با قانون 22 سال پیش دارد، با این حال به واسطه جرم انگاری آلودگی هوا و مشخص شدن دستگاههای مسئول کنترل آلودگیهوا امیدها را برای داشتن فصل سردی با آسمان آبی در استانهای ایران پر رنگتر کرد. «کاهش سن معاینه فنی، ضمانت دو ساله پیمایش برای خودروسازان و واردکنندگان، قوانین و ضوابط استقرار صنایع، جرایم موتورخانههای آلاینده، استاندارد حاملهای انرژی، واریز درآمد حاصل از لایحه هوای پاک به حساب خزانه، جریمه صنایع آلاینده به میزان 3 تا 5 برابر خسارت وارده به محیط زیست، تکلیف سازمان جنگلها و مراتع به مهار حداقل ۳۰۰هزارهکتار از کانونهای تولید گردوغبار، افزایش 30 درصدی سالیانه تولید برق از انرژیهای تجدیدپذیر، ممنوعیت سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی و انباشت پسماند بیمارستانی و صنعتی در فضای باز، تکلیف مجلس به واحدهای تولیدی و صنعتی برای انتقال واحدهای آلاینده به خارج از مناطق مسکونی، تکلیف وزارت کشور برای افزایش ۵ درصدی ناوگان حمل و نقل عمومی شهرها، معافیت وسایل نقلیه هیبریدی تولید داخل از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، جریمه خودروهای فرسوده به ازای هر روز تردد، گارانتی خودروهای داخلی و خارجی حداقل دو سال، ممنوعیت پیش فروش و یا فروش وسایل نقلیه موتوری با آلایندههای زیاد و تصویب بیمه فرسودگی خودروها» از جمله نقاط قوت این قانون جدید است. قانونی که اما بعد از 10ماه نتوانسته به نتیجه مطلوبی که از آن انتظار میرفت، برسد. قانونی که عیسی کلانتری درباره آن گفته است: «در کوتاه مدت نمیتوان مشکلات آلودگی هوا و مسائل مربوطه را برطرف کرد، صنعت خودروسازی باید خود را متحول کند و نمیتواند با تکنولوژی 20، 30 سال پیش کار خود را ادامه دهد.» با این حال سوال اصلی اینجاست که چرا قانون با وجود لازم الاجرا بودن در ایران فاقد کارایی است؟
بالا بردن آگاهی و تغییر رفتار
تکنولوژیهای پاک میتوانند تا اندازهای به رفع پیامدهای منفی تکنولوژیهای کثیف کمک کنند و قوانین میتوانند آلایندهها را پاک کنند اما هیچکدام از این اتفاقات بدون آگاهی مردم از آلودگی و اثرات مضر آن صورت نمیگیرد. اغلب ما محیط زیست را آلودگی میکنیم و حتی نمیدانیم که مصرف دوش یا اتو کردن پیراهن میتواند آلودگی هوای داخل ساختمان را از طریق آب گرم که آنها بلافاصله در آن نفس میکشند آزاد کند؟ کمک مردم برای درک علل و اثرات آلودگی و آنچه که آنها میتوانند برای مقابله با این مسئله انجام دهند، بسیار مهم است. آلودگی هوا مشکل دیگران نیست: همه ما به آن کمک میکنیم و همه ما میتوانیم آن را تمیز کنیم. تا زمانی که بستر جامعه قوانین وضع شده را نپذیرد هیچ قانونی نمیتواند راهگشا باشد.