صاحب‌خبر - طی 6 سال گذشته در یک چرخه غم انگیز و تکراری، بازنشستگان صندوق فولاد هر ماه برای دریافت حقوق و مستمری 30 سال خدمت و حتی هزینه های درمان خود در مشکل و بلاتکلیفی فرو رفته اند. این روزها افرادی که در سنین پیری و از کارافتادگی باید دوران آرامش و احترام را سپری کنند، هر روز در تجمعات اعتراضی با خشم و نفرت بدیهی‌ترین حقوق قانونی خود را طلب می‌کنند. آخرین اعتراض از این نوع ، صبح دیروز مقابل مجلس اتفاق افتاد که جمعی از بازنشستگان فولاد کشوری خواستار پرداخت معوقات خود شدند. همه این اعتراض ها متوجه صندوق بازنشستگان فولاد است؛ اما چه شد که صندوق بازنشستگی فولاد با روز افتاد ؟ و تاثیر این بحران بر آینده صنعت فولاد چه خواهد بود؟ شروع بحران با نگاه به گذشته می‌توان دریافت که در سال‌های گذشته با تعریف بازنشستگی زودرس یا پیش از موعد در کشور تعداد بازنشسته‌های بخش‌های مختلف افزایش یافت. به طور مثال فردی که از 25 سال سابقه کاری برخوردار بود، با قانون پنج سال ارفاق، برای بازنشسته شدن انگیزه پیدا می‌کرد و به گروه بازنشستگان می‌پیوست. همین موضوع باعث شد سهم حقوق و مزایای دولتی از بودجه جاری کشور که در سال‌های قبل از 84 حدود 66 درصد بود در سال 92 به 80 درصد برسد. به همین دلیل دولت برای اینکه بتواند استخدام‌های جدیدی به‌عمل آورد، یکسری از نیروهای انسانی بخش‌های مختلف را با استناد به همین قانون بازنشسته اعلام کرد. پیشینه صندوق بررسی‌ها نشان می‌دهد تاسیس صندوق بازنشستگان فولاد به اواخر دهه 60 برمی‌گردد و این صندوق از سوی فعالان معدنی در راستای حمایت از کارگرانی که در صنعت فولاد مشغول هستند، (شامل کارگران معدن و کارگران کارخانه‌های فولاد و زیر مجموعه آن) راه‌اندازی شد. این صندوق با آیین‌نامه‌ای خاص تاسیس شد تا حمایت‌های ویژه‌ای از کارگران این صنعت داشته باشد، اما چون آیین‌نامه از تعریف خاصی برخوردار نبود، موجب شد تا بسیاری از کارگران مشغول در زیر مجموعه فولاد را تحت پوشش خود قرار دهد که سابقه فعالیتی از 12 سال تا 18 سال داشتند، اما حقوق و مزایای 30 روز کار کامل را دریافت می‌کردند. این موضوع به سخت و زیان آور بودن کار در معادن سنگ‌آهن و کارخانه‌های فولاد ارتباط دارد و قرارداد نانوشته‌ای میان کارگران و مسوولان صندوق تلقی می‌شد. از همین رو اعتراضی به میزان کارکرد و زمان بازنشستگی و تفاوت بین 12 سال یا 18 سال شنیده نشد. برخی‌ معتقدند راه‌ اندازی این صندوق به دلیل اینکه با تکیه بر تجربه موفق صندوق بازنشستگی نفت در دوران سازندگی صورت گرفته، فعالان بخش صنعت را به تاسیس این صندوق خوشبین کرد و باعث شد آینده خود را در دوران بازنشستگی روشن تصور کنند، در صورتی که در این سال‌ها به دلیل آنچه برخی برداشت‌های بی‌حساب و کتاب از این صندوق عنوان می‌کنند، صندوق بارها با مشکل مالی روبه‌رو شده و برای پرداخت حقوق بازنشستگان فولاد دست به دامن کارخانه‌های بزرگی مانند فولادمبارکه، ذوب آهن اصفهان، فولاد خوزستان و سایر مجموعه‌های وابسته به این شرکت‌ها شود. اعضایی که خارج شدند پس از حمایت‌های مالی که در راستای تامین منابع این صندوق صورت گرفت، خصوصی‌سازی کارخانه‌های فولاد مطرح شد. در نتیجه فولادمبارکه از قالب دولتی بودن خارج و خصوصی شد. پس از این اقدام، تزریق پول به این صندوق قطع و اعلام شد این واحد صنعتی تنها از پس پرداخت حقوق بازنشستگان مجتمع فولادی خود برمی‌آید و به صندوق‌ بازنشستگان نمی‌تواند کمک مالی برساند. از سویی کارخانه‌های دیگر هم به همین شکل از حق مشارکت در این صندوق سربازدند. از آن پس صندوق بازنشستگی فولاد بر اساس تصمیم مسوولان دولت نهم و دهم از زیر مجموعه وزارت صنعت معدن و تجارت خارج شده و به سازمان تامین اجتماعی واگذار شد. این در حالی است که سازمان تامین اجتماعی به عنوان اصلی‌ترین سازمان تصمیم‌گیرنده درباره هلدینگ‌های زیر مجموعه شستا (شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی) مدت‌ها از پذیرش صندوق بازنشستگان فولاد، امتناع می‌کرد. زیرا معتقد بود این شرکت، شرکتی ورشکسته و وضعیت منابع مالی آن نامشخص است. برداشت دولت احمدی نژاد از صندوق برخی‌نیز معتقدند در سال‌های اخیر دولت دهم هر موقع با کسری مواجه می‌شد از صندوق بازنشستگان فولاد برداشت می‌کرد و سهمی که در صندوق به عنوان منابع جمع‌آوری می‌شد، مربوط به واحدهای مختلف بود. به طور مثال سهم شش میلیارد تومانی فولادمبارکه، سهم 20 میلیارد تومانی ذوب آهن اصفهان، سهم 12 میلیارد تومانی فولاد خوزستان تا سهم‌گیری‌های مختلف که مربوط به زیرمجموعه‌ها یعنی معادن سنگ‌آهن بافق و غیره در این صندوق به عنوان حق مشارکت جمع‌آوری می‌شد. تا زمانیکه این کارخانه‌ها به صندوق پول تزریق می‌کردند ، چند سالی موجب شد تا صندوق بازنشستگی فولاد همچنان پاسخگوی بازنشستگان خود باشد. تا زمانی که این کارخانه‌ها خصوصی نشده بودند، مشکلی نبود اما به محض اینکه از قالب دولتی بودن به خصوصی شدن پیوستند، صندوق بازنشستگان هم از پرداخت حقوق به بازنشستگان بخش خود عاجز شد. بالاخره با بهم خوردن تناسب ورودی و خروجی نتیجه این شد که 86 هزار نفر بازنشسته با مشکل عدم یا تاخیر دریافت حقوق مواجه شوند. گرچه برخی کارشناسان معتقدند دلیل عدم موفقیت صندوق فولاد این است که در این سال‌ها نتوانسته سرمایه‌گذاری یا حرکت اقتصادی سنگینی داشته باشد و در روز مبادا بتواند به تنهایی از پس بحران‌های مالی بربیاید. با این حال همچنان صندوق فولاد در پرداخت مطالبات بازنشستگان مشکل دارد و 85 هزار بازنشسته در انتظار واریز حقو‌ق‌شان هستند. راه حل چیست ؟ در این میان هم اكنون وضعیت این صندوق که یکی از ثروتمندترین صندوق‌های بازنشستگی در کشور بوده است، اکنون به اندازه‌ ای بحرانی است که حتی تزریق بودجه‌های کمکیِ دولت هم نتوانسته دخل و خرج آن را به تعادل برساند. در تازه ترین مورد، بعد از آنکه این صندوق از بودجه عمومی کشور ردیف بودجه‌ ای دریافت کرد و حقوق معوقه بازنشستگان صنعت فولاد را پرداخت کرد، باز هم به ورطه بحران کشیده شد. حالا مستمری‌بگیران این صندوق، از شهریور ماه به این سو حقوقی نگرفته‌اند و باز هم نگاه‌شان به دست دولت است تا بودجه‌ای کمکی به صندوق بدهد. درحالی که هم مسوولان و هم کارشناسان به وضعیت بحرانی صندوق‌های بازنشستگی از جمله فولاد اذعان دارند، اما در این زمینه اغلب به راهکارهای کوتاه‌ مدت بسنده می‌شود؛ این درحالی است که برای حل مشکل موجود در صندوق‌های بازنشستگی باید ساختار مدیریتی آنها هم دستخوش تغییرات اساسی شود. پیشنهاداتی همچون ادغام صندوق‌های بازنشستگی از جمله الحاق صندوق فولاد به تامین اجتماعی در حالی از سوی نمایندگان مجلس مطرح می شود گرچه در کوتاه‌مدت به قیمت تحمیل بار مالی جدید بر دوش دولت به وضعیت پرداختی بازنشستگان کمی سامان دهد اما این بحران را حل نخواهد کرد و باید منتظر فروپاشی سنگین‌تر در ساختار صندوق‌های بازنشستگی و بی اعتمادی نیروی كار فعال در واحدهای تولیدی از جمله فولاد در آینده نه چندان دور باشیم. پیامد بحران صندوق ها بر صنعت فولاد صندوق بازنشستگی فولاد در هر صورت بخشی از صنعت فولاد ایران به حساب می آیند و هر گونه چالشی در این زمینه می تواند روی کلیت این صنعت حیاتی اما زمین گیر شده تاثیر گذارباشد . بحران در صندوق بازنشستگی فولاد چشم انداز و آینده کاری کارگران و کارکنان بخش فولاد کشور را تیره و تار می کند . وقتی کارگری به آینده کاری خودش اطمینان ندارد وادار کردن چنین فردی به کار درست در مسیر افزایش تولید ، بهره وری و ارزش افزوده اقدام راحتی نخواهد بود. از آن گذشته درگیری های این چنین و تجمع گاه و بیگاه کارگران و مستمریی بگیران فولاد اعتبار این صنعت را نزد سرمایه گذران داخلی و خارجی مخدوش می کند. صنعت فولاد ایران در وضعیتی قرار دارد که بدون سرمایه گذاری اساسی ، آینده روشنی برای آن قابل تصور نیست . برند فولاد ایران به واسطه این بحران ها و سوء مدیریت ها به شدن آسیب دیده است. پس بنابراین شایسته است تا مسئولین امر بدور از امروز فردا کردن ها به دنبال راه حل های اساسی برای این مشکل باشند. این دیدگاه را مسئولان و کارشناسان فولادی هم تایید می کنند. بهرام شكوری نایب رئیس انجمن سنگ آهن: بحران صندوق سبب کاهش بهره وری نیروی كار می شود در همین رابطه بهرام شكوری نایب رئیس انجمن سنگ آهن در گفت و گو با فولاد نیوز، با بیان اینكه وروی و خروجی صندوق بازنشستگی فولاد دیگر همخوانی ندارد اظهار داشت: در حال حاضر این معضل هم گریبانگیر بازنشستگان فولاد شده است و هم دولت چرا كه دولت ناچار است از منابع دیگر از جمله كاهش سهم حقوق مردم كسری صندوق بازنشستگان فولاد را جبران كند. این كارشناس فولاد، با بیان این كه دولت بنگاهدار خوبی نیست افزود: در حال حاضر پول ها و منابع صندوق بازنشستگی در غالب شركت های سرمایه گذاری تحت مدیریت افراد ناکارآمد در آید. از این رو به جای اینكه صندوق های بازنشستگی خروجی مناسبی داشته باشد اكنون شاهد كسری منابع هستیم. به طوری كه اكنون عدم كفایت صاحبان این صندوق ها موجب شده است كه مردم تاوان كسری منابع آن را جبران كنند. شكوری با اشاره به بروز آسیب های اجتماعی در پی ورشكستگی صندوق های بازنشستگی از جمله فولاد گفت: ااتفاقی كه هم اكنون شاهد آن هستیم موجب شده است كه اعتماد مردم نسبت به دولت و كل حاكمیت سلب شود. نایب رئیس انجمن سنگ آهن در ادامه با بیان این كه كاركنان فولاد هم اكنون نگران آینده خود هستند افزود: موضوع ورشكستگی صندوق فولاد و بی اعتمادی كه در پی آن ایجاد شده است موجب كاهش بهره وری نیروی كار در واحدهای فولادی شده است. به طوری كه اكنون شاهد هستیم كه میانگین تولید هر كارگر در واحد فولادی نظیر كره 1000 تن برآورد می شود اما در ایران هم اكنون سالیانه 450 تن است. حمید گرمابی عضو كمیسیون صنایع و معادن مجلس: برنامه ما الحاق صندوق بازنشستگی به تامین اجتماعی است در صندوق های بازنشستگی فسادهای مالی گسترده‌ای رخ داده است حمید گرمابی عضو كمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز در گفت و گو با فولاد نیوز، با بیان این كه هم اكنون متاسفانه بالانس صندوقهای بازنشستگی از حالت استاندارد خارج شده است اظهار داشت: در گذشته شاهد بودیم چهار نفر فعالیت می كردند یك بازنشسته حقوق می گرفت اما هم اكنون این نسبت خیلی كمتر شده است. به گفته عضو كمیسیون صنایع و معادن مجلس؛ صندوقهای بازنشستگی به طور كلی با مشكلات عمومی مختلفی مواجه شده اند. اما در شرایط فعلی صندوق بازنشستگی فولاد وضعیت بدتری در مقایسه با دیگر صندوق های بازنشستگی دارد. بنابراین بهبود وضعیت صندوق بازنشستگی فولا بستگی به آن دارد كه ما هم از ركود خارج بشویم و هم منابع مالی دولت افزایش پیدا كند تا بتواند تعهدات خود را انجام دهد. گرمابی یاد آور شد: ورشكستگی صندوق بازنشستگی فولاد قطعا تاثیر منفی و مخربی را می تواند بر بازار فولاد كشور بگذارد. وی با بیان اینكه سازمان تامین اجتماعی مبلغ بسیار بالایی از دولت طلبكار است افزود: در این شرایط درآمد دولت محدود به نفت و درآمدهای مالیاتی است. از این رو در صورتی كه قیمت نفت در كشور روندی صعودی پیدا كند و چتر مالیاتی دولت گسترده تر شود می توانیم نسبت به پرداخت بدهی دولت به تامین اجتماعی و دیگر صندوق های بازنشستگی امیدوار باشیم. عضو كمیسیون صنایع و معادن مجلس، با تاكید بر لزوم گسترده تر شدن چتر مالیاتی دولت افزود: به شدت تاكید دارم كه چتر مالیاتی دولت باید گسترده تر شود نه اینكه از افرادی كه قبلا مالیات پرداخت می كردند مالیات بیشتری دریافت شود چرا كه اگر ما فشار مالیاتی را بر روی تولید كنندگان افزایش دهیم تولید از ركود خارج نمی شود. از این رو باید سعی كنیم چتر مالیاتی را گسترده تر كنیم تا درآمد مالیاتی افزایش یابد. هم اكنون اشخاص در صنف های مختلف به صورت عادلانه مالیات پرداخت نمی كنند. وی، با بیان این كه صندوق های بازنشستگی از جمله فولاد به مدت 8 سال است كه در زیر مجموعه وزارت تعاون كار و رفاه اجتماعی قرار دارد گفت: در مشكلی كه به وجود آمده نمی توان یك نفر را مقصر دانست مجموعه عوامل دست به دست یكدیگر داده اند تا شرایط صندوق فولاد بحرانی شده است. زمانی كه شرایط اقتصادی نا مناسب باشد و ركود تداوم یابد زنجیره ای از عوامل به دست یكدیگر می دهند تا بدهی انباشته شده ای برای صندوق فولاد حاصل شود و تا مرز ورشكستگی برود. گرمابی، با بیان این كه در صندوق های مختلف از جمله فولاد فساد مالی رخ داده است، معتقد است به هر حال مسئولان مستقیم هر صندوق یكی از عاملانی هستند كه در رسیدن صندوقها به مرز بحران مقصر بوده اند. عضو كمیسیون صنایع و معادن مجلس، در مورد الحاق صندوق بازنشستگی فولاد به صندوق تامین اجتماعی تصریح كرد: هم اكنون در مورد پیوستن صندوق بازنشستگی دو دیدگاه وجود دارد. صندوق بازنشستگی فولاد تعداد زیادی از بازنشستگانی كه 30 سال فعالیت كرده اند را تحت پوشش خود قرار داده است. از این رو بازنشستگان انتظار دارند كه حقوق بازنشستگی خود را بدون واهمه دریافت كنند.بنابراین در این شرایط ما به نوعی با ملحق شدن صندوق بازنشتگی فولاد به تامین اجتماعی به بازنشستگان آن ها ظلم می كنیم. اما راه حل دیگری برای صندوق فولاد باقی نمی ماند. در صورتی كه تامین اجتماعی تقبل نكند كه به طور كامل صندوق بازنشستگان فولاد را تحت پوشش قرار دهد همچنان درگیر مشكلات بدهی های معوقه خواهیم بود. گرمابی افزود: به منظور پرداخت بدهی دولت به تامین اجتماعی هم اكنون طرحی را اماده كردیم كه دولت را موظف به پرداخت تدریجی بدهی خود می كند یعنی در هر سال 10 درصد از بدهی خود را پرداخت كند. در صورتی كه دولت بدهی خود را پرداخت كند قطعا شرایط صندوق تامین اجتماعی برای تحت پوشش گرفتن صندوق فولاد محیاتر می شود. گفتنی است: شرکت های صندوق بازنشستگی فولاد ایران عباتند از خدمات عمومی فولاد، توسعه مرات کیش، معادن اسفندقه، صنعتی فروکروم بافت، فناوران صندوق بازنشستگی، سی و لکس کالا، صندوق سرمایه گذاری مشترک حافظ، خدمات بیمه ای حامی اعتماد آینده، سلامت بهداشت و درمان صنعت و معدن نوین، سنگ آهن مرکزی ایران، ذغال سنگ کرمان، ذغال سنگ پروده طبس، فرآورده های نسوز آذر، الومینیوم ایران، فولاد خراسان، فولاد آلیاژی ایران، ذوب آهن اصفهان ، سایپا، بانک سامان و سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات و شركت دخانیات ایران، که در هریک از آنها مقداری سهام را داراست. نادیا صمدی - فولادنیوز∎​