شناسهٔ خبر: 23147262 - سرویس سیاسی
نسخه قابل چاپ منبع: روزنامه شرق | لینک خبر

سازمان ملل، آمریکا و وضعیت بیت‌المقدس

کوروش احمدی . تحلیلگر بین‌الملل

صاحب‌خبر -

در پی توسل دولت دونالد ترامپ به وتو پیش‌نویسی در شورای امنیت که  با هدف رد و نفی شناسایی بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل صورت گرفته بود، سازمان همکاری‌های اسلامی و اتحادیه عرب خواستار آن شده‌اند که مجمع عمومی سازمان ملل در چارچوب قطع‌نامه «اتحاد برای صلح» دراین‌باره  اقدام کند. نماینده فلسطین در سازمان ملل حتی قبل از نشست شورای امنیت با پیش‌بینی این وتو، در مصاحبه‌ای از گزینه رجوع به مجمع در صورت توسل آمریکا به وتو سخن گفته بود.  چنین اقدامی از سوی مجمع عمومی فقط می‌تواند در چارچوب قطع‌نامه مذکور صورت گیرد، چراکه در غیر این صورت، مسائل مربوط به صلح و امنیت بین‌المللی در حیطه صلاحیت شورای امنیت است و مطابق ماده 12 منشور، مادام که شورای امنیت موضوعی را تحت بررسی دارد، مجمع عمومی نمی‌تواند توصیه‌ای در ارتباط با آن موضوع ارائه کند. مطابق قطع‌نامه «اتحاد برای صلح» در شرایطی که شورای امنیت به علت استفاده اعضای دائمی از عمل به وظایف خود برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی ناتوان شود، مجمع عمومی می‌تواند در ارتباط با مسئله مربوطه اقدام کند. این قطع‌نامه به ابتکار دول غربی در سال 1950 و بعد از اینکه توسل پی‌درپی شوروی به وتو کار شورای امنیت را مختل کرده بود، از تصویب مجمع عمومی گذشت. اما بعدا با تغییر ترکیب مجمع عمومی در پی جنبش‌های ضداستعماری به حربه‌ای در دست مخالفان غرب تبدیل شد؛ ازجمله بارها در پی وتوهای آمریکا در شورای امنیت، از این سازوکار برای دفاع از حقوق مردم فلسطین استفاده شده است. البته چون مطابق ماده 18 منشور تصمیمات مجمع در مورد صلح و امنیت بین‌المللی در زمره «مسائل مهم» تلقی می‌شود، این تصمیمات باید با دوسوم آرا اتخاذ شود. فلسطینی‌ها در دهه 1990 و در پی شهرک‌سازی‌های اسرائیل در جنوب بیت‌المقدس و توسل آمریکا به وتو در شورا، به قطع‌نامه اتحاد برای صلح و «نشست ویژه اضطراری» مجمع عمومی در چارچوب آن متوسل شدند و هر بار این نشست را صرفا به حال تعلیق درآوردند.
مصوبه مجمع عمومی دراین‌باره اگرچه فاقد ضمانت اجراست، اما هم از نظر حقوقی و هم از نظر سیاسی و نیز نمادین حائز اهمیت بسیار است. نشست مجمع عمومی در این مورد می‌تواند یادآور نشست مجمع در 2012 باشد که در آن، مجمع با 138 رأی مثبت در برابر 9 رأی منفی (آمریکا، اسرائیل و ...) به عضویت فلسطین در سازمان ملل رأی داد. باتوجه به آنکه آن رأی‌گیری در دولت اوباما که مواضع منطقی‌تری داشت، صورت گرفت، انتظار می‌رود  این‌بار جامعه بین‌المللی از این فرصت با جدیت بیشتری برای به نمایش‌گذاشتن انزوای دولت ترامپ استفاده کند و یک بار دیگر در داخل و خارج آمریکا مشخص شود که با وجود شعارهای انتخاباتی ترامپ، دولت او نه‌تنها آمریکا را «یک ‌بار دیگر به کشوری بزرگ» تبدیل نکرده، بلکه اسباب انزوای آن را در سطح بین‌المللی نیز فراهم کرده است.
توسل آمریکا به وتو در شورای امنیت که امکان رجوع به مجمع عمومی را فراهم کرد، خود به شکلی بارز انزوای آمریکا دراین‌باره را به نمایش گذاشت. متحدان و دوستان آمریکا مانند انگلیس، فرانسه، ایتالیا، سوئد، ژاپن و اوکراین که عضو شورای امنیت هستند، به پیش‌نویس مربوطه که شناسایی قدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل از سوی  ترامپ را رد می‌کرد،
رأی مثبت دادند. مصر که به هر حال از دوستان منطقه‌ای آمریکا محسوب می‌شود، پیش‌نویس این قطع‌نامه را تهیه و ارائه کرده ‌بود. اگرچه این دوستان آمریکا خواستار آن شده بودند تا به‌صراحت نام آمریکا در پیش‌نویس ذکر نشود، اما نشانی‌ها در متن کاملا رسا بود؛ ازجمله اینکه در آن نسبت به «تصمیمات اخیر راجع به وضعیت بیت‌المقدس» ابراز «تأسف عمیق» شده و اضافه شده بود که «هر تصمیم و اقدامی که خصلت، موقعیت و ترکیب جمعیتی بیت‌المقدس را تغییر دهد، دارای هیچ اثر حقوقی نبوده و کان‌لم‌یکن تلقی می‌شود و باید مطابق قطع‌نامه‌های پیشین شورای امنیت باطل اعلام شوند». این پیش‌نویس همچنین از همه کشورها می‌خواست که از استقرار نمایندگی‌های دیپلماتیک خود در بیت‌المقدس خودداری کنند. تأکید بر لزوم پایبندی همه کشورها به 10 قطع‌نامه پیشین شورا درباره  تثبیت وضعیت قدس که در آنها حاکمیت اسرائیل بر بیت‌المقدس رد شده و اجتناب از هر اقدامی مغایر با این قطع‌نامه‌ها از دیگر نکات پیش‌نویس مذکور بود. در پیش‌نویس همچنین خواسته شده بود  روندهای منفی که  راه‌حل دو کشور را به خطر انداخته، معکوس شود. این پیش‌نویس بر مبنای حقوق بین‌الملل که قدس شرقی را به عنوان پایتخت کشور فلسطین به رسمیت شناخته و اراضی تحت کنترل اسرائیل در ورای مرزهای 1967 را اراضی اشغالی می‌داند، تنظیم شده بود.
رأی مثبت 14 عضو شورا به این پیش‌نویس تحول مهم دیگری بود که عمق مخالفت جامعه جهانی با سیاست خارجی ترامپ را نشان داد. تا آنجا که نماینده آمریکا در سازمان ملل بعد از این جلسه گفت: «آنچه امروز در شورای امنیت شاهد بودیم یک فحش بود؛ فحشی که هرگز فراموش نخواهد شد».