به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا روز ششم دسامبر سال جاری میلادی اعلام کرد که آمریکا از این به بعد «قدس» را به‌عنوان پایتخت سرزمین‌های اشغالی به رسمیت خواهد شناخت. این در حالی است که این تصمیم از ابتدای دهه 90 میلادی در سیستم قانون‌گذاری آمریکا مطرح شده و به تصویب رسیده بود، اما روسای جمهور پیشین آمریکا زیر بار اجرای چنین تصمیمی نمی‌رفتند و تبعات اجرای آن را سنگین ارزیابی می‌کردند. با این حال ترامپ اعلام کرد که قصد دارد سفارت آمریکا در سرزمین‌های اشغالی را از تل‌آویو به قدس منتقل کند.
قدس شهری است که از نظر مذهبی دارای اهمیت زیادی برای تمام ادیان محسوب می‌شود و مسلمانان، مسیحیان و یهودیان هرکدام از نظر فرهنگی به این شهر تعلقاتی دارند و همین موضوع باعث شده که مساله تعلق قدس به رژیم صهیونیستی بعد از تصمیم ترامپ به یک معضل جهانی تبدیل شود. از زمان تصمیم ترامپ درخصوص قدس اعتراض‌های فراوانی از سوی شخصیت‌های سیاسی و نخبگان کشورهای مختلف مطرح شده است.
اندیشکده‌های مختلف جهان نیز به‌عنوان مراکز اندیشه‌ورزی جهان بعد از اعلام انتقال پایتخت سرزمین‌های اشغالی از تل‌آویو به قدس به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخته‌اند و تصمیم ترامپ را درخصوص به رسمیت شناختن قدس به‌عنوان سرزمین‌های اشغالی یک تهدید قلمداد کرده‌اند. نکته جالب این است که بسیاری از اندیشکده‌های غربی که باید هم‌راستای تفکر آمریکا باشند نیز این تصمیم را نادرست خوانده‌اند.
*** انگشت گذاشتن بر مساله حساس
اندیشکده ویلسون وودرو سنتر، مطلبی را به قلم «آرون دیوید میلر» منتشر کرده است، نویسنده مطلب خود را با تاکید بر هشدارهایی که به وزارت خارجه آمریکا پیرامون مسائل حساس میان اسرائیل و فلسطین گوشزد کرده، شروع می‌کند. او در ادامه می‌نویسد: «دولت ترامپ با اقدام اخیر خود روی یکی از موضوعات حساس میان فلسطین و اسرائیل دست گذاشت. این موضوع مذاکرات صلح را هم تحت‌الشعاع خود قرار داد. محتمل است ترامپ در روزهای آینده به دلیل بازخورد بسیار شدیدی که از تصمیم خود درباره قدس گرفت، این موضوع را در حد یک بیانیه حفظ کند و سراغ انتقال سفارت خود نرود. تجربیات آمریکا در سال‌های 1990، 1996و 2000 نشان داده است که تغییر در وضعیت دو دولتی منجره به ایجاد خشونت خواهد شد.»
بی‌برنامگی آمریکا از زمان کمپ دیوید
نویسنده این گزارش که خود از اعضای مذاکره‌کننده در نشست کمپ دیوید بوده، در ادامه آورده است: «من از سال 1996 به این طرف این نتیجه رسیدم که هیچ‌کدام از دولت‌های آمریکا از آن زمان رویکرد مناسبی درباره اسرائیل و فلسطین نداشته‌اند، بلکه آمریکا در این مساله همواره هزینه‌سازی کرده است.»
در ادامه گزارش آمده است: «اقدام ترامپ درباره قدس هم به یک قمار می‌ماند و هزینه‌های بسیاری دربر خواهد داشت. یکی از این هزینه‌ها با تصمیم دولت خودگردان فلسطین مشخص شد، چراکه آنها تاکید کردند از مذاکرات صلح خارج می‌شوند. از سوی دیگر پادشاه اردن به‌عنوان رئیس اتحادیه عرب نیز خطر بزرگی را که این تصمیم دربردارد، گوشزد کرده است.»
رفتار مرموز عربستان
با وجود اینکه تصمیم ترامپ درباره قدس با واکنش‌های مختلفی همراه بوده، عربستان رفتاری مرموز را در پیش گرفته است. نویسنده اندیشکده ویلسون سنتر معتقد است که اعتراض عربستان کم‌رنگ بوده و در آینده این کشور در خدمت منافع رژیم صهیونیستی قرار خواهد گرفت. این موضوع مطابق خواسته ترامپ است.
*** جلوی ضرر را بگیر
مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل به‌عنوان یک اندیشکده آمریکایی در گزارشی به قلم «آنتونی. اچ. کوردزمن» نوشت: «تصمیم ترامپ می‌تواند به منافع استراتژیک آمریکا لطمه شدیدی بزند، چراکه این تصمیم با تحریک گسترده کشورهای عربی همراه خواهد شد. از طرفی هم مخالفان آمریکا فرصت دشمنی پیدا خواهند کرد.»
نویسنده این گزارش پیشنهاد می‌کند که اکنون کار از کار گذشته است، با این حال بهتر است ترامپ جلوی سخنرانی‌های تند اسرائیلی‌ها درباره موضوع انتقال پایتخت به قدس را بگیرد، چراکه جهان عرب به‌شدت تحریک شده‌اند و با تشدید اوضاع می‌توان انتظار وخیم شدن شرایط را داشت و محتمل است تنشی در ابعاد بزرگ شکل بگیرد.
در ادامه گزارش آمده است اقدام رئیس‌جمهور آمریکا نه‌تنها مورد رضایت جهان عرب نبود، بلکه گامی بود به این سمت که صلح و راه‌حل مذاکره برپایه تشکیل دو دولت نیز مورد اعتراض قرار بگیرد. اقدام «اشتباه» ترامپ سبب شد فرصت موجود برای بازگشت به مرزهای آتش‌بس سال 1967 نیز بسته شود.
موضع انفعالی اعراب مقابل اسرائیل
این گزارش می‌افزاید: «یکی از دلایل ایجاد شکاف در جهان عرب اتخاذ موضع انفعالی آنها در مقابل اسرائیل است. در حالی که ریشه این موضوع از سوی عربستان مساله ایران‌هراسی است. استراتژی عربستان در مقابل ایران نادرست و وجاهت آنها را در جهان عرب کاسته است. این موضع‌گیری منفعلانه کشورهای عربی سبب شده است که این کشورها در مقابل اسرائیل تضعیف شوند و رژیم صهیونیستی هر روز بخش‌های وسیعی از فلسطین را در اختیار بگیرد. درنهایت هم ترامپ شرایط را به نفع اسرائیل برگرداند و قدس را به‌عنوان پایتخت سرزمین‌های اشغالی معرفی کرد.»
این گزارش تصریح می‌کند که به رسمیت شناختن اورشلیم (قدس) به‌عنوان پایتخت سرزمین‌های اشغالی در حال حاضر در حد یک نام است. اما گسترش نفوذ یهودیان در این منطقه طی سال‌های اخیر باعث خواهد شد ضربه نهایی به مسلمانان این منطقه وارد شود.
سکوت نکردن دشمنان اسرائیل
اقدام ترامپ بهانه‌ای به دست ایران، سوریه، حزب‌ا... لبنان و همچنین روسیه داد. از طرفی تصمیم ترامپ درباره قدس باعث شده بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از موضوع شاد شود. در گزارش اندیشکده آمریکایی آمده است که در واقع همه اقدام‌‌های ترامپ درنهایت ضربه‌ای به صهیونیست‌ها خواهد بود و آنها را مقابل اعراب قرار می‌دهد. البته رویکرد منفعلانه اعراب مانع از این است که بتوانند جلوی اسرائیل درآیند، با این حال دشمنان اسرائیل در مقابل این اقدام ترامپ سکوت نخواهند کرد.
در بخش نتیجه این گزارش آمده است که تصمیم ترامپ به تصویر ساخته‌شده از آمریکا در منطقه و شمال آفریقا هم لطمه وارد خواهد کرد. در کنار این موضوع حجم عظیم مخالفت‌ها با آمریکا درباره تصمیم پیرامون پایتختی قدس سبب شده است اروپا به‌عنوان شریک بزرگ ایالات متحده آمریکا نیز نسبت به این کشور تردید کند و این مساله هم به مشکلات آمریکا افزوده است.
*** رفتار «رادیکالی» ترامپ
موسسه کارنگی دیگر مجموعه آمریکایی است که در گزارشی به قلم مارک لینچ این‌طور نوشته است: «اقدام ترامپ در به رسمیت شناختن قدس از نوع رفتارهای «رادیکالی» است. اما با این اقدام جهان عرب و اروپایی‌ها مقابل هم قرار می‌گیرند. ترامپ می‌دانست که موضوع قدس قابل مذاکره است، اما ترامپ صلح را به خطر انداخت. آمریکا می‌توانست با هوشیاری از مساله قدس به‌عنوان ابزاری استفاده کند که در آن به فلسطینیان امتیاز داده شود، در مقابل اسرائیل هم دست از شهرک‌سازی بردارد.
آمریکا می‌توانست به کمک حل مساله قدس خصومتی را که چندین دهه بروز کرده است حل‌وفصل و زمینه بازگشت آوارگان فلسطینی را به سرزمین‌شان فراهم کند.»
امتیاز دادن یکجانبه به اسرائیل
گزارش کارنگی می‌افزاید: «ترامپ با تصمیم اخیر خود درباره قدس به صورت یک‌طرفه به اسرائیل امتیاز داد، در حالی که حق ملت فلسطین را نادیده گرفت. اگر بخواهیم واقع‌بینانه نگاه کنیم باید گفت از همان وقتی که «کمپ دیوید» و شکست دولت بیل کلینتون در تحقق صلح رقم خورد، هیچ طرح صلحی از سوی آمریکا برای حل مساله فلسطین ارائه نشده و اسرائیل هم به‌طور مرتب به شهرک‌سازی ادامه داده است. با این حساب در حال حاضر هم طرح صلحی میان اسرائیل و فلسطین به هم نخورده، چراکه هیچ طرح صلحی از ابتدا وجود نداشته است.»
از نگاه گزارشگر موسسه کارنگی آمریکا از ابتدا بدون اینکه طرح صلح ماهیت خارجی داشته باشد، آن را برای فریب کشورهای عربی مطرح می‌کرده است تا آنها را در مقابل فلسطین آرام نگاه دارد. البته کشورهای عربی به طرح‌های صلح آمریکایی اعتقاد دارند. آمریکا هم از این موضوع استفاده می‌کرد تا هم‌زمان با اسرائیل و اعراب متحد باقی بماند.
حال آمریکا با اعلام طرح پایتختی قدس قصد دارد در یک اقدام قمارگونه و در غیاب فرآیند صلح اتحاد میان اعراب و اسرائیل را به صورت اجباری فراهم کند.
عربستان بارها اعلام کرده است که قصد دارد مقابل ایران قرار بگیرد. این در حالی است که در جهان عرب نوعی دوقطبی شکل گرفته و کشورهایی چون قطر 6 ماه است که در تقابل با سیاست‌های عربستان قرار گرفته‌اند. اما به‌طور مشخص می‌توان اعلام کرد کشورهای عربی در چند سال گذشته از مساله فلسطین دور افتاده‌اند. کشورهای عربی متحد آمریکا امروز حتی اگر با تصمیم ترامپ درباره قدس مخالفت می‌کنند به دلیل این است که نمی‌خواهند ابتکار عمل به دست ایران بیفتد.
نگرانی عربستان از سرنوشت قدس!
گزارش کارنگی این‌طور نتیجه می‌گیرد: «کشورهایی چون عربستان درباره قدس یک نگرانی داخلی هم دارند، چراکه می‌دانند اگر به تصمیم ترامپ درباره قدس اعتراض نکنند، ممکن است داخل خاک کشورشان اعتراض‌های دامنه‌داری شکل بگیرد. با این حساب عربستان و هم‌فکرانش تا مدتی به شکل صوری از تصمیم ترامپ حمایت نخواهند کرد. با این حال برای فلسطین هم هزینه‌ای نخواهند پرداخت. حتی مقابل فلسطینیانی که می‌خواهند رو در روی اسرائیل بایستند نیز مانع‌تراشی خواهند کرد.»
*** طرحی مبهم
اوفن زالزبرگ و ناتان درال، در نوشته‌ای که از سوی اعضای موسسه‌ای موسوم به «گروه بین‌المللی بحران» منتشر شده است، این‌طور نوشته‌اند: «ترامپ بر اساس قانون انتقال سفارت به قدس مصوبه سال 1995 تصمیم به این انتقال گرفت، اما مشخص نکرد که شرق اورشلیم جزء پایتخت سرزمین‌های اشغالی است، حتی مشخص نکرد که سفارت در کدام نیمه شهر مستقر خواهد شد. به این شکل هم فرار رو به جلویی انجام داد. ترامپ حتی در مورد مرزهای مورد اختلاف شهر بین مسلمانان و یهودیان نیز اعلام کرد که نظری ندارد.
ترامپ به اهمیت قدس برای مسلمانان واقف است و با رویکردی که در اعلام تصمیمش نسبت به قدس پیش گرفت، نشان داد به تبعات اقدامش آگاه است.»
ترس روسای جمهور پیشین
نویسندگان این گزارش با اشاره به اینکه مساله قدس دارای حساسیت زیادی است، دولت‌های قبلی آمریکا نیز هیچ‌گاه از مرزهای سال 1949 جلوتر نرفته‌اند. اما ترامپ با این تصمیم که در آینده منجر به این می‌شود که روابط دیپلماتیک آمریکایی‌ها با مقامات اسرائیل در قدس انجام شود باعث خواهد شد اختلاف‌ها و اعتراض‌ها زیاد شود، این‌طور ادامه می‌دهد که اقدام ترامپ به‌طور خاص نقض قطعنامه 2334 سازمان ملل است که در آن آمده است خاک اسرائیل را نباید جزء مناطقی از اسرائیل دانست. تصمیم ترامپ به حدی اشتباه بود که اروپا هم علاوه‌بر جهان اسلام و حتی برخی مقامات اسرائیلی آن را اشتباه خوانده‌اند. رفتار ترامپ به‌شدت تبعیض‌آمیز است و ترامپ به اصل میانجی‌‌گری در حقوق بین‌المللی بی‌اعتنایی کرد. این موضوع تمام فرصت‌های بین‌المللی را برای دستیابی به صلح از بین برد.
اشغالگر، اشغالگر ماند
این گزارش موسسه چندملیتی ادامه می‌دهد: «تصمیم ترامپ سبب شد آمریکا یک منطقه اشغالی را به‌طور رسمی متعلق به اشغالگر بداند. این تصمیم به فلسطینیان هم القا خواهد کرد که اسرائیلی‌ها در آینده خواهند توانست سراغ بخش‌های دیگری از این سرزمین بروند. در حال حاضر نتانیاهو از تصمیمی که ترامپ گرفته، خوشحال است، اما در آینده این‌گونه نخواهد بود، چراکه آنها هم ترکش‌های اقدام عجولانه ترامپ را لمس خواهند کرد.»
از نظر بسیاری از کشورها، اسرائیل از قوانین بین‌المللی تخطی کرده است. با این حساب دیگر آنها هم نمی‌توانند از این رژیم دفاع کنند. با عقب‌نشینی ترامپ از تصمیم درباره قدس، ملت فلسطین حقانیت بیشتری در جامعه بین‌الملل پیدا خواهند کرد. حتی مشروعیت محمود عباس، در مقام رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز به‌عنوان گزینه‌ای مطلوب اسرائیل برای ایجاد ثبات در سرزمین‌های اشغالی زیر سوال خواهد رفت.» تنها شانسی که مشاوران ترامپ برای او باقی گذاشته‌اند همان بیانیه دوپهلویی است که در آن مشخص نیست نگاه آمریکا به شرق قدس چگونه است. این شرایط فضا را برای عقب‌نشینی ترامپ مهیا کرده است. ترامپ به بررسی بازخورد اقدامش می‌پردازد. اگر با توجه به شرایط فعلی و بازخوردهایی که دریافت کرده است ترامپ موضع جدیدی اتخاذ نکند، منافع آمریکا در منطقه به خطر خواهد افتاد. بعد از آن هم با از میان رفتن شرایط برای مذاکرات صلح ثبات در منطقه از بین خواهد رفت.