آرمان- احسان انصاری: در حالی که نزدیک به چهارماه از آغاز شورای شهر پنجم تهران می‌گذرد اما هنوز افکار عمومی با سوالات زیادی در زمینه عملکرد مدیریت شهری تهران در سال‌های گذشته مواجه است؛ اینکه چرا در طول سالیان گذشته شهرداری تهران به یکی از کانون‌های اصلی مساله فساد‌های مالی تبدیل شده است و یا چرا به‌رغم هزینه‌های هنگفتی که در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی در شهر تهران صورت می‌گیرد اما همچنان میزان نزاع‌های خیابانی و بی‌اخلاقی‌های اجتماعی در شهر تهران افزایش داشته است؟ به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی مهم‌ترین اقدامات شورای شهر پنجم و همچنان نتایج تحقیقات این شورا درباره مدیریت گذشته شهر تهران با سیدحسن رسولی، خزانه‌دار شورای شهر تهران و استاندار خراسان در دولت اصلاحات گفت‌وگو کردیم. آقای رسولی معتقد است: «هنگامی که در یک شهر در طول سال۵۰۰هزار نزاع خیابانی ثبت‌شده رخ می‌دهد، این نشان می‌دهد که این شهر از نظر روانشناسی اجتماعی، عصبی و بیمار است. این در حالی است که در سال‌های گذشته هزینه زیادی صرف مسائل فرهنگی و اجتماعی در شهر تهران شده است. با این‌همه، این هزینه‌ها همراه با اثربخشی و فایده نبوده است. اگر این‌همه هزینه در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار بود باید نتیجه آن را در اخلاق و فرهنگ شهروندان تهرانی مشاهده می‌کردیم. این در حالی است که رفتار شهروندی بسیاری نیز روزبه‌روز نامطلوب‌تر از گذشته بوده است. هنگامی که شهر تهران به عنوان مهم‌ترین الگوی شهری کشور دچار این مشکلات و آسیب‌هاست، شهرهای دیگر کشور نیز دچار چنین وضعیتی خواهند شد.» در ادامه، متن گفت‌وگوی «آرمان» با سیدحسن رسولی، خزانه‌دار شورای شهر تهران را از نظر می‌گذرانید.
طی مدتی که از عمر شورای شهر پنجم تهران گذشته است، این شورا با چه موانع و چالش‌هایی مواجه شده است؟ آیا شورای شهر پنجم که با رأی معنادار مردم تشکیل شده است، موفق شده در راستای اهداف اولیه خود حرکت کند؟
تغییر پاردایم مدیریتی شهر تهران از یک رویکرد و تفکر خاص که در دوازده سال گذشته وجود داشته، نیازمند فرایند کارشناسی تغییر است و به همین دلیل ابتدا باید زمینه‌های این تغییر را به وجود آورد. به همین دلیل تغییر این فرایند پچیده نیازمند زمان بیشتر از چهار ماه است و هنوز نمی‌توان به صراحت درباره دستاوردها اظهارنظر کرد. با این‌همه، شورای شهر پنجم در این مدت کوتاه موفق شده اهداف، راهبردها و استراتژی‌های جدیدی را برای مدیریت شهر تهران تدوین کند که از نظر کاربردی امکان تحقق بیشتری نسبت به گذشته خواهد داشت. در مرحله نخست ما تلاش کرده‌ایم سیمای شهر تهران را از یک سیمای نه‌چندان مطلوب به یک سیمای مدنی و دموکراتیک تغییر بدهیم. به همین دلیل نیز شورای شهر پنجم شهرداری را برای شهر تهران انتخاب کرد که دارای رویکرد اصلاحی، مدنی، آکادمیک و با تجربه بالای مدیریتی در سطح ملی بوده است. ما باید بپذیریم که شهرداری یک نهاد امنیتی و نظامی نیست بلکه نهادی خدماتی، اجتماعی و فرهنگی است. به همین دلیل مدیری که برای شهرداری تهران انتخاب می‌شود باید دارای رویکرد مدنی، فرهنگی و اجتماعی باشد که آقای دکتر نجفی دارای چنین ویژگی‌هایی است. این در حالی است که شورای شهر، شهردار تهران را مکلف کرده که حلقه اول مدیران خود را از افرادی شکل بدهد که به پاکدستی و خوشنامی مشهور باشند. بدون شک یکی از مهم‌ترین دلایلی که مردم تهران به شکل معناداری از لیست اصلاح‌طلبان حمایت کردند، شعار جریان اصلاحات برای مقابله با فساد اقتصادی و در پیش‌گرفتن رویکرد پاکدستی در مدیریت شهری تهران بوده است. به همین دلیل نیز ما از دکتر نجفی برای تصدی‌گری شهرداری تهران حمایت کردیم که در کارنامه مدیریتی ایشان هیچ نقطه سیاهی در زمینه فساد مالی وجود ندارد و کارنامه ایشان برای همه شفاف و روشن است.
چرا شهرداری تهران در طول دو دهه گذشته همواره رویکرد سیاسی به خود گرفته و یکی از کانون‌های قدرت و ثروت تلقی شده است؟ شورای شهر پنجم برای خارج‌کردن شهرداری تهران از این وضعیت و در پیش‌گرفتن رویکرد فرهنگی و اجتماعی چه راهکارهایی در نظر گرفته است؟
این وضعیت در گذشته وجود داشته و در طول سال‌های گذشته شهرداری تهران به یکی از کانون‌های سیاسی و انتخاباتی تبدیل شده بود، به شکلی که در سرنوشت انتخابات ریاست‌جمهوری نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کرد. اعضای شورای شهر پنجم در بررسی‌ها و تحقیقات مقدماتی خود از وضعیت گذشته شهرداری به این نتیجه رسیده‌اند که این سازمان در مقاطع انتخاباتی یکی از کانون‌های اصلی اصحاب قدرت بوده و به همین دلیل دچار آسیب‌های جدی شده است. به همین دلیل نیز در طول سالیان گذشته شهرداری تهران بخش قابل توجهی از سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی خود را از دست داده است و ما در ابتدای انتخاب آقای نجفی به عنوان شهردار تهران با ایشان قرار گذاشتیم که در مدت زمانی که به عنوان شهردار تهران فعالیت می‌کند، به فکر فعالیت‌های سیاسی و رسیدن به ریاست‌جمهوری نباشد تا این رویکرد نامطلوب که در گذشته دنبال می‌شده از شهرداری تهران دور شود. بنده در ملاقات خصوصی نیز این نکته را به آقای نجفی عنوان کردم که راه «پاستور» از خیابان «بهشت» نمی‌گذرد. اعضای شورای شهر پنجم در مدت زمان گذشته موفق شده‌اند مهم‌ترین گلوگاه‌های آسیب‌زننده به مدیریت شهری تهران را در سطح کلان شناسایی کنند. با این‌همه، این اتفاق در سطوح میانی هنوز رخ نداده و نیازمند زمان بیشتری است.
مهم‌ترین گلوگاه‌های آسیب‌زننده به مدیریت شهر تهران کجاست؟
یکی از مهم‌ترین چالش‌های شهرداری تهران در طول چهارده سال گذشته (دوران مدیریت احمدی‌نژاد و قالیباف) سیاسی‌شدن و بهره‌برداری سیاسی‌کردن از شهرداری تهران به عنوان یک نهاد فرهنگی و اجتماعی بوده است. در سال1383 آقای احمدی‌نژاد قصد داشتند از شهرداری تهران به ریاست‌جمهوری برسند. به همین دلیل نیز بخش عظیمی از سرمایه‌های شهرداری تهران در این مسیر هزینه شد. در نهایت نیز آقای احمدی‌نژاد موفق شدند از شهرداری تهران به ریاست‌جمهوری دست پیدا کنند. پس از ایشان نیز آقای قالیباف در دوازده سال دوران مدیریت خود در شهرداری تهران به تأسی از سلف خود همین رویکرد را ادامه دادند و دو بار شانس خود را برای رسیدن به ریاست‌جمهوری امتحان کردند. این در حالی است که آقای قالیباف در هر دو باری که در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کردند، شکست خوردند و موفق نشدند وارد پاستور شوند. در نتیجه این شائبه وجود دارد که در طول چهارده سال گذشته بسیاری از منابع شهرداری تهران صرف پروژه‌های انتخاباتی اصولگرایان شده است. از سوی دیگر در طول سالیان گذشته بسیاری از منابع فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران جای اینکه صرف مسائل و مشکلات مهم شهری شود، صرف مسائلی می‌شد که در اولویت‌های حیاتی شهر تهران قرار نداشت. برای مثال شهرداری تهران تلاش کرد به هیات‌ها کمک مالی کند و هر‌ساله نمایشگاهی در این زمینه برگزار می‌کرد به نام «عطر سیب» که در این نمایشگاه بن خرید هم ارائه می‌شد. از سوی دیگر شهرداری تهران به‌دنبال سازماندهی مداحان بود. این در حالی است که نهادهایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی در کشور وجود دارند که متولی این کار هستند و نیازی به دخالت شهرداری در این زمینه وجود نداشته است. احمدی‌نژاد در بین هیات‌ها پول توزیع می‌کرد که برای خود رأی جمع کند. در نتیجه آغاز سازماندهی مداحان در دوران شهرداری آقای احمدی‌نژاد بود و این رویکرد در دوران مدیریت آقای قالیباف در شهرداری تهران ادامه پیدا کرد. در طول 12 سال گذشته در حدود 113میلیارد تومان در شهرداری تهران هزینه شده است. البته از این نکته نیز باید غافل شویم که آقای قالیباف در توسعه زیربناهای شهری عملکرد قابل قبولی داشته است. با این‌همه، آقای قالیباف این نکته را فراموش کرده بودند که مدیریت یک شهر تنها به جسم و کالبد آن محدود نمی‌شود و شهر دارای هویت و مسائل انسانی نیز هست. این در حالی است که مردم تهران انتقادات جدی نسبت به این مسائل دارند.
این انتقادات بیشتر در چه مسائلی است؟
بر اساس آمار منتشرشده به‌صورت سالیانه در شهر تهران بیش از500هزار نزاع خیابانی منجر به جرح صورت می‌گیرد. برای بررسی وضعیت روانی شهر تهران کافی است که در برخی محله‌های شهر تهران تردد کنید تا به عمق وضعیت پی ببرید. برای مثال دو راننده تاکسی بر سر کوچک‌ترین مساله‌ای با هم درگیری لفظی پیدا می‌کنند که گاهی این درگیری لطفی به زد و خورد نیز کشیده می‌شود. نکته دیگر اینکه در بسیاری از بناهای شهر تهران گسست فرهنگی وجود دارد. برای مثال مجتمع تجاری کوروش که در بزرگراه شهید ستاری قرار دارد از نظر فرهنگی و اجتماعی با محیط زندگی شهروندان همخوانی و تناسب ندارد. به نظر می‌رسد طراحان این مجتع و مجتمع‌های مشابه هیچ توجهی به مسائل فرهنگی و اجتماعی این منقطه از تهران نداشته‌اند. این در حالی است که مساله ترافیک به وجودآمده در مقابل این مجتمع‌ها نیز دارای اهمیت است. به همین دلیل شورای شهر پنجم تهران به دنبال تبدیل مدیریت آمرانه شهر تهران به یک مدیریت مبتنی بر طرح و برنامه است. با این وجود، باید چالش‌های پیش روی شهرداری تهران را نیز در نظر گرفت. برای مثال در شرایط کنونی شهرداری تهران به اندازه سه‌برابر بودجه سالانه خود، بدهی انباشته دارد. چالش دوم اینکه مدیریت شهری تهران در زمینه حمل‌ونقل و ترافیک خجالت‌زده مردم هستند. در شرایط کنونی نزیک به دو و نیم‌میلیون موتورسیکلت در شهر تهران تردد می‌کنند که هم در آلودگی هوا تاثیرگذار هستند و هم اینکه نقش مهمی در آلودگی صوتی و به‌صورت کلی بی‌نظمی شهری دارند. هر موتور سیکلت حدود هفت‌برابر خودروهای استاندارد آلودگی تولید می‌کند. از سوی دیگر شهر تهران با انبوه آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی مواجه است. هنگامی که در یک شهر در طول سال500هزار نزاع خیابانی ثبت‌شده رخ می‌دهد، این نشان می‌دهد که این شهر از نظر روانشناسی اجتماعی عصبی و بیمار است. این در حالی است که در سال‌های گذشته هزینه زیادی صرف مسائل فرهنگی و اجتماعی در شهر تهران شده است. با این‌همه، این هزینه‌ها همراه با اثربخشی و فایده نبوده است. اگر این‌همه هزینه در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار بود، باید نتیجه آن را در اخلاق و فرهنگ شهروندان تهرانی مشاهده می‌کردیم. این در حالی است که رفتار شهروندی بسیاری نیز روزبه‌روز نامطلوب‌تر از گذشته بوده است. هنگامی که شهر تهران به عنوان مهم‌ترین الگوی شهری کشور دچار این مشکلات و آسیب‌هاست، شهرهای دیگر کشور نیز دچار چنین وضعیتی خواهند شد.
در بررسی‌هایی که شورای شهر پنجم در زمینه فساد مالی در مدیریت شهری تهران انجام داده، به چه نتایجی رسیده است؟ آیا گمانه‌زنی‌هایی که در سال‌های اخیر درباره گستردگی فساد اقتصادی در شهرداری تهران وجود داشت، صحت داشته است؟
در نظرسنجی‌هایی که در این زمینه بین افکار عمومی صورت گرفته، شهرداری تهران یک نهاد خوشنام نبوده است. بدون شک اگر در شهرداری تهران رانت و فساد وجود نمی‌داشت مردم چنین نظری درباره این نهاد اجرایی نداشتند. به همین دلیل نیز یکی از دغدغه‌های اصلی شورای شهر پنجم این بوده که منزلت از دست‌رفته شهرداری تهران را در این زمینه به این نهاد برگرداند. قرار هم نیست که این اتفاق در حرف و سخنرانی رخ بدهد بلکه مردم باید در عمل این مساله را ببینند که شورای شهر پنجم در راستای پاکدستی و مبارزه با فساد اقتصادی حرکت می‌کند. هدف اصلی شورای پنجم تهران مبارزه با رانت و فساد است. به همین دلیل دکتر نجفی عنوان کردند که اسناد و مدارک همه مزایده‌های بالای یک میلیارد را در اختیار مردم قرار خواهند داد تا مردم با شفافیت کامل در این زمینه بر عملکرد شهرداری تهران نظارت داشته باشند. از سوی دیگر در شورای شهر تهران کارگروهی در زمینه شفافیت تشکیل شده است. بدون شک یکی از دلایل مهمی که مردم به اصلاح‌طلبان رأی دادند، شعار مبارزه با فساد اقتصادی بوده اصلاح‌طلبان در انتخابات شوراها مطرح کردند. در نتیجه رأی مردم در این زمینه معنادار بوده است.
شایعه ممنوع‌التصویری آقای نجفی در صداوسیما چقدر صحت داشت؟ مهم‌ترین اقدامات شورای شهر تهران در این زمینه چه بوده است؟
در این زمینه آقای محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران با آقای علی‌عسکری مذاکره و رایزنی انجا داده‌اند و رئیس شورای شهر دغدغه‌های خود را در این زمینه مطرح کردند. با این‌همه، رئیس سازمان صداوسیما عنوان کرده‌اند که در هیچ‌کدام از مراجع تصمیم‌گیر سازمان صداوسیما تصمیمی مبنی بر ممنوع‌التصویری آقای نجفی، معاونان و اعضای شورای شهر تهران گرفته نشده است. بر اساس پیگیری‌های شورای شهر چنین تصمیمی در هیچ‌کدام از مراجع حکومتی نیز گرفته نشده است. با این حال، حمایت معنادار مردم از لیست اصلاح‌طلبان در انتخابات شوراها یک شوک بزرگ را به جریان اصولگرا وارد کرده است که این جریان هنوز از این شوک خارج نشده است. این در حالی است که اصولگرایان تقریبا همه ظرفیت‌های رسانه‌ای کشور را در اختیار دارند. به همین دلیل نیز خارج‌شدن اصولگرایان از این شوک و بهت نیاز به زمان بیشتری دارد. در ماه‌های قبل از انتخابات اصولگرایان در وضعیت نابسامانی قرار داشتند که این وضعیت با مشخص‌شدن نتیجه انتخابات و رویکرد اصلاح‌طلبانه مردم تشدید شده است. به همین دلیل نیز وضعیت اصولگرایان در شرایط کنونی نامناسب و پرچالش است. ارزیابی بنده از شرایط آینده این است که با خروج اصولگرایان از شوک ناشی از انتخابات96 صداوسیما دوباره با شورای شهر و مدیریت شهر تهران آشتی خواهد کرد. البته از این نکته نیز نباید غافل شویم که در شرایط کنونی بخش‌های غیرسیاسی رسانه ملی نسبت به حضور اصلاح‌طلبان در مدیریت شهر تهران موضع ندارند و تنها بخش‌های سیاسی صداوسیما هستند که از رویکرد چندان مناسبی نسبت به شورای شهر تهران برخوردار نیستند. در نتیجه صداوسیما هیچ تصمیم رسمی درباره ممنوع‌التصویری آقای نجفی نگرفته اما برخی رویکرد‌ها در رسانه ملی به شکلی دنبال می‌شود که این شائبه در جامعه ایجاد شد که صداوسیما آقای نجفی را ممنوع‌التصویر کرده بود.