سلامت نیوز:شلیک به محیطبانان و جنگلبانان از سوی شکارچیان غیرمجاز یا قاچاقچیان چوب داستان تازه‌ای نیست، فراوانی اخباری از این دست آن‌قدر هست که باید نگران عادی شدن آنها بود؛ اخباری که لزوم هر چه سریع‌تر تصویب شدن لایحه حمایت از محیطبانان را گوشزد می‌کند.
به گزارش سلامت نیوز، جام جم نوشت: آخرین خبر از این لایحه که اسفند سال گذشته در جلسه هیات وزیران تصویب شد حاکی از تصویب آن در کمیسیون کشاورزی است و حالا این لایحه باید در صف انتظار مجلس قرار بگیرد تا شاید دل محیطبانان ایرانی کمی آرام شود. هر چند آنچه مشخص است این که لایحه همه مشکلات محیطبانان را حل نمی‌کند، اما شاید از فراوانی اخبار مجروحیت و شهادت آنها بکاهد.
محیط‌بان فردی است که مسئولیت اجرای قوانین و مقررات صید، شکار، حفاظت و بهسازی محیط‌زیست را در حوزه استحفاظی خویش به عهده دارد. هدف آنان حفاظت از حیات‌وحش، اکوسیستم، جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست و ممانعت از تجاوز به مناطق تحت کنترل سازمان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی است. محل خدمت این افراد نیز عرصه‌های تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست از جمله پارک‌های ملی، مناطق حفاظت شده، پناهگاه حیات‌وحش، مناطق شکار ممنوع و تالاب‌های بین‌المللی است. این شاید جامع‌ترین تعریف از محیطبانان باشد هر چند در باور عمومی فقط وظیفه محیطبانان حفاظت از حیات‌وحش است، اما در قانون تنها یکی از وظایف آنها این مورد ذکر شده است.
ایران، جهنم محیطبانان
به واسطه بسیاری از تعارضاتی که به وجود آمده نام ایران همواره به عنوان جهنم محیطبانان و جنگلبانان در جهان مطرح شده است. ایران جهنم محیطبانان است، چرا که هیچ کشور دیگری در جهان نیست که تلفات محیط‌بانانش به اندازه ایران در سه دهه اخیر باشد و از طرف دیگر بیش از سه برابر محیطبانان شکارچی‌هایش کشته شده باشند. این را نه در گفته‌های فعالان محیط‌زیست که از فراوانی اخبار در این حوزه هم می‌توان متوجه شد؛ اما این تنها دلیل از وضعیت نامساعد محیطبانان در ایران نیست، چرا که با نگاه به وضعیت معیشتی بسیاری از این افراد در کشورهای دیگر هم می‌توان متوجه شد جایگاه محیطبانان در ایران چندان مناسب نیست.
پژوهشی که سال گذشته توسط گروه اجتماعی صدا و سیما انجام شد نشان می‌دهد در آمریکا مدرک دانشگاهی مرتبط با این شغل برای محیط‌بان شدن لازم است و حقوق سالانه محیطبانان آمریکایی 53 هزار دلار است که با افزایش سابقه کار بیشتر نیز می‌شود. جالب است بدانیم یک دانش‌آموز دبیرستانی در کانادا برای تبدیل شدن به یک محیط‌بان باید نمره‌های بالایی در زیست‌شناسی، تربیت بدنی، جغرافیا و ریاضی به دست بیاورد. تعداد کشته‌های محیطبانان در یکی از شهرهای کانادا هم نتایج جالب توجهی برای وضعیت مشابه در ایران به ما نشان می‌دهد. طبق این پژوهش در محیط‌زیست شهر گاتینیو کانادا تاکنون 9 محیط‌بان جان خود را از دست داده اند؛ شش نفر به علت تصادف رانندگی، حمله حیوانات و فاجعه‌های طبیعی، سه نفر هم به علت غرق شدن، برق گرفتگی و مرگ تصادفی! این را مقایسه کنید با گفته‌های قاسم سبزعلی، فرمانده یگان حفاظت از جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور که به جام‌جم می‌گوید: به برخی جنگلبانان با اره یا داس حمله شده است، حتی پرونده‌ای داشته ایم که با تراکتور از روی جنگلبان رد شده‌اند!
اندک محیطبانان
هر فرد داوطلب محیط‌بانی در ایران علاوه بر داشتن خصوصیات ظاهری مثل قد و وزن مناسب، پس از تست وضعیت آمادگی جسمانی، مجوز ورود به دوره یک هفته‌ای محیط‌بانی می‌گیرند. در این دوره فرد به مناطق مختلف مانند مناطق بیابانی برده می‌شود و اگر از این دوره موفق بیرون بیاید تبدیل به یک محیط‌بان می‌شود. نظام درجه‌بندی هم برای محیطبانان ایران ابلاغ شده که در آن محیطبانان بر اساس سابقه، تخصص، مدرک تحصیلی و... درجه بندی می‌شوند. یکی دیگر از وجه تفاوت‌های قابل توجه محیطبانان ایرانی در تعداد آنهاست. از این منظر هم ایران از استانداردهای موجود پایین‌تر است. به گفته برخی مسئولان تعداد محیطبانان ایرانی فقط 3000 نفر است و این در مقایسه با پهناوری گستره جغرافیایی ایران خیلی کمتر از استاندارد جهانی آن است.
محمدعلی شاعری، سخنگوی کمیسیون کشاورزی هم در این رابطه می‌گوید: متاسفانه در بیشتر کشورها برای هر هزار هکتار یک محیط‌بان وجود دارد، در حالی که در کشور ما به ازای هر 5000 هکتار یک محیط‌بان انجام وظیفه می‌کند. در واقع این سرانه برای صیانت و حفاظت از محیط‌زیست کشور بسیار کم است.
هر چند با توجه به گفته‌های مسئولان تعداد محیطبانان در کشور ما به اندازه یک پنجم متوسط جهانی است، اما بازهم این تعداد با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند؛ مشکلاتی که بسیاری از آنها امیدوارند با تصویب هر چه سریع‌تر لایحه حمایت از محیطبانان در مجلس شورای اسلامی بخشی از آنها حل شود.
لایحه‌ای برای حمایت از محیطبانان
کشته شدن محیطبانان هرمزگانی در تیر سال گذشته این موضوع را به واسطه شبکه‌های مجازی در سطح افکار عمومی حساس کرد. تکرار این حوادث و به قول معروف داغ شدن این موضوع در رسانه‌ها بسیاری از مسئولان را وادار کرد تا به تدوین لایحه حمایت از محیطبانان سرعت ببخشند. این لایحه در اسفند سال گذشته در جلسه هیات وزیران تصویب شد و از آن زمان تا کنون در کمیسیون‌های مختلف مجلس در حال بررسی است. هر چند برخی نمایندگان از جمله محمدعلی شاعری هم بارها به روند کند آن انتقادهایی داشتند، اما حالا به نظر می‌رسد با تصویب کلیات آن در کمیسیون‌های مرتبط در نوبت بررسی هیات رئیسه مجلس قرار گرفته است.
در لایحه حمایت از محیطبانان قید شده است ماموران یگان حفاظت محیط‌زیست به لحاظ مسئولیت مدنی، جزایی، دیه، خسارات وارده به اشخاص ثالث، همچنین جبران خسارات به آنها در قبال صدمات جانی و ضرر و زیان مالی که در جهت انجام وظیفه متحمل می‌شوند و کمک مالی به آنها و خانواده هایشان در دوران تعقیب، بازداشت و پس از آن، مشمول قانون بسیار حمایتگرانه به کارگیری سلاح توسط نیروهای مسلح در مواقع ضروری می‌شوند.
به باور بیشتر مسئولان، این لایحه در ایجاد انگیزه در محیط‌بان‌ها نقش بسیاری خواهد داشت و به واسطه حمایت قانونی از این افراد حتی می‌تواند تاثیر بازدارنده‌ای روی متخلفان داشته باشد، اما منوچهر فلاحی، معاون یگان حفاظت محیط‌زیست هم از پیشنهادهای یگان محافظت محیط‌زیست به مجلس می‌گوید تا برخی ابهامات این لایحه پیش از بررسی حل شود. او به جام‌جم می‌گوید: در این لایحه اشاره به محیطبانان می‌شود که ما پیشنهاد کردیم به عنوان لایحه حمایت از پرسنل یگان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها در لایحه قید شود تا بتوانیم در بحث‌های درجه بندی از مشکلات ساختاری پرسنل جلوگیری کنیم.
او می‌افزاید: درباره افزایش ضریب حقوق ثابت هم پیشنهادهایی مطرح شده، اما این‌که در صحن مجلس با این پیشنهاد موافقت شود یا خیر مشخص نیست.
یک مرهم و هزار درد
نمونه‌های بسیاری وجود دارد از محیطبانان و جنگلبانان ایرانی که در برخورد با متخلفان جانشان را از دست داده یا دچار جراحت شده‌اند. آن طور که قاسم سبزعلی به ما می‌گوید فقط جنگلبانان بیش از 500 جانباز و نزدیک به 15 شهید در حوزه حفاظت از انفال و برخورد با متخلفان به جامعه تقدیم کرده‌اند. این در حالی است که تاکنون قانون از این افراد حمایت نمی‌کرده و همچنان هستند افرادی که در این رابطه با مشکلاتی رو‌به‌رو هستند. یکی از این افراد هادی جلالی، محیط‌بان آبادانی است که سال 93 در حال گشتزنی در منطقه پناهگاه حیات‌وحش تالاب شادگان به واسطه درگیری با شکارچیان متخلف مورد اصابت گلوله قرار گرفت.
او می‌گوید به واسطه آن درگیری 96 گلوله ساچمه‌ای وارد بدنش شده که با عمل‌های جراحی زیاد فقط 11 ساچمه از بدن او خارج شده است. اگر از مشکلاتش برای پیگیری وضعیت جانباز‌ی‌اش بپرسید از دوندگی‌های بسیاری می‌گوید که امانش را بریده است.
آن‌طور که جلالی می‌گوید با پیگیری‌های بسیار و مدت‌ها رفت و آمد تنها توانسته 20 درصد جانبازی بگیرد آن هم در شرایطی که با وضعیت کنونی امکان کار برای او دیگر مهیا نیست. فرمانده یگان حفاظت از جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نمونه‌های بسیار دیگری از این دست سراغ دارد. یکی از آنها شهید رضا ارغوان جنگلبان 26 ساله خراسان شمالی است که در منطقه تنگه‌راز در بهمن 91 به قتل رسید و با پیگیری‌های بسیار بالاخره سال گذشته شهید اعلام شد.
قاسم سبزعلی می‌افزاید: مهم تر از موضوع بحث پرداخت دیه، پیگیری بحث شهادت است. درباره شهید ارغوان وی را شهید قلمداد کرده‌اند. درصدد هستیم بحث شهادت شهید علیپور نیز نهایی شود. بخش قضایی سازمان جنگل‌ها پیگیر قطعی شدن حکم وی است. بنیاد شهید نیز در انتظار ابلاغ قوانین اصلاح شده است.
حالا به نظر می‌رسد با توجه به خلأهای قانونی لایحه حفاظت از محیطبانان در صورت تصویب می‌تواند مشکلاتی از این دست را برای این افراد حل کند.
نبود تجهیزات و خلأ آموزش
هر چند بسیاری از موارد ذکر شده در این لایحه می‌تواند برای کمک به محیطبانان موثر واقع شود، اما چیزی که مشخص است این که وضعیت محیطبانان به گونه‌ای نیست که این لایحه بتواند مرهمی روی تمام مشکلات آنها باشد. یکی از این مشکلات مربوط به تجهیزات آنهاست.
سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس در این ارتباط می‌گوید: تجهیزات محیطبانان و جنگلبانان بسیار فرسوده و ناکافی و وضعیت معیشتی این افراد نامناسب است. در واقع در شرایطی که محیطبانان و جنگلبانان در دفاع از محیط‌زیست و منابع طبیعی علیه متجاوزان از تجهیزات به روز برخوردار نیستند، قاچاقچیان و متجاوزان منابع طبیعی از امکانات کارآمدتری استفاده می‌کنند.
تجهیزات مدرن و حمایت‌های قانونی این لایحه به باور محمدعلی شاعری به تنهایی کافی نیست. او معتقد است در حفاظت بیشتر از محیط‌زیست و محیطبانان اطلاع‌رسانی و افزایش سطح دانش و فرهنگ عمومی مغفول مانده است.
با توجه به سخنان کارشناسان و اتفاقاتی که تاکنون برای محیطبانان و جنگلبانان کشور رخ داده باید تاکید کرد حفظ محیط‌زیست کشور با تجهیز و حمایت صد‌درصدی از این افراد میسر نمی‌شود؛ بنابراین برای حفظ محیط‌زیست کشور باید آموزش را از کودکان آغاز کرد تا هر ایرانی در آینده نقش محیط‌بان یا جنگلبان را در جامعه ایفا کند.