با گذشت چند دهه از ورود کامپیوترهای صنعتی، اداری و خانگی و توسعه کاربردهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری حوزه‌های مرتبط با علوم کامپیوتر شاهد ظهور پررنگ‌تر فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی در کسب وکارهای کوچک و بزرگ و استفاده‌های نرم‌افزاری در سطوح مختلف از علوم کامپیوتر هستیم. بی‌گمان تمامی حوزه‌های علمی، فرهنگی، ورزشی، ادارات دولتی و خصوصی و به خصوص صنعت تحت تاثیر نفوذ عمیق کاربردهای رایانه‌ها هستند.
حوزه‌ی تجارت الکترونیک با بهره‌گرفتن از امکانات موجود در سازمان‌ها و ارگان‌ها به منظور تسهیل در روندهای اداری و بازرگانی از قبیل فروش، خدمات‌رسانی، انبارداری، بازاریابی و غیره تبدیل به تکیه‌گاه امنی برای صاحبان مشاغل، کارخانه‌ها، شرکت‌های بیمه، بانک‌ها و هر مجموعه‌ای در دنیای امروز کسب و کار شده که محصول یا خدمتی را ارائه می‌کند.
حوزه تاثیرگذاری تجارت الکترونیک چه از نظر گستردگی و توزیع در عرض‌های جغرافیایی و چه از نظر میزان نفوذ و اهمیت در دستگاه‌های اجرایی تاثیر بسزایی در تطبیق‌پذیری و هماهنگی بخش‌های دولتی مانند گمرک، اداره گذرنامه، مناطق آزاد تجاری، بانک‌ها و اتاق‌های بازرگانی دارد و به قدری گسترده است که امکان بررسی در این مقاله را ندارد. لازم به ذکر است که در موارد ذکر شده بالا تجارت الکترونیک یا مستقیما در روندها و فرایندها دخالت دارد یا غیر مستقیم تاثیر بر تغییر و اصلاح روندهای موجود و بهبود زیر ساخت‌ها می‌گذارد.
در مورد واژه تجارت الکترونیک باید دقت کنیم که تنها خرید و فروش یا فروشگاه‌های اینترنتی مدنظر نیستند و دایره عظیمی از اتفاقات برجسته و پراهمیت بر بستر شبکه جهانی وب، نرم‌افزارهای امنیتی، زبان‌های برنامه‌نویسی و اصول مدیریتی در کنار هم معنای تجارت الکترونیک را متصور می‌شوند.
به طور مثال در سیستم‌های جامع کنترل موجود علاوه بر امکان نظارت، هدایت بر خط شاخه‌های مختلف تولید یا حتی تامین کنندگان را در لحظه مشاهده و مبادلات یا سفارشات لازم را می‌توان انجام داد. یا عرضه مایحتاج روزانه مردم از طریق فروشگاه‌های اینترنتی که می‌تواند حتی بر میزان ترافیک شهری هم اثر گذار باشد. آن چه برای بکارگیری تجارت الکترونیک چه در صنعت، چه در سلامت، فروش، ارائه خدمت یا حتی آموزش الکترونیک ضروری است ایجاد ساختارها و بسترهای مناسب فیزیکی و فرهنگی و آموزشی است تا بتوان برای اجرای موفقیت‌آمیز یک ایده مبتنی بر تجارت الکترونیک امیدوار بود. از جمله مهم‌ترین ملزومات پیاده‌سازی یک فرایند نشات گرفته از فرایندهای الکترونیکی و مجازی بر روی شبکه‌های اینترنتی داخلی یا بین‌المللی آموزش کارکنان و کارمندان است که سهم بسیار مهمی در پیشبرد اهداف تعیین شده دارند و تقریبا بدون همکاری آنها نمی‌توان قدمی به سمت جلو برداشت.
مسئله مهم دیگر که می‌توان بر آن توجه کرد ایجاد و تقویت تفکر مثبت در مدیران ارشد و اجرایی برای پذیرش پیاده سازی اصولی و مبتنی بر تخصص‌گرایی در این زمینه است. برای کسب یک نتیجه
موفقیت آمیز بی‌شک پیوستن به جرگه تاجران الکترونیک با اهدافی مانند تعالی کسب و کار، جلب رضایت مشتریان، ارائه خدمات فروش و پس از فروش بهتر و مواردی از این دست توجه ویژه مدیران مسئول فعال در این زمینه از اهم واجبات است.
متخصصان تجارت الکترونیک که در دو زمینه مهندسی فناوری اطلاعات و مدیریت فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند با درنظر گرفتن میزان ظرفیت مجموعه برگزیده شده یا ایده انتخاب شده در یک استارت آپ سریعترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر را برای ما تعیین می‌کنند.
حوزه‌های نوین دانش در زمینه مدیریت و فناوری اطلاعات که گویی انقلاب علمی و تکنولوژیکی دهه‌های آینده خواهد بود نیاز هرچه بیشتر به استفاده از متخصصان این زمینه را برملا می‌سازد. در دهه‌های آینده بیشترین سهم جابه‌جایی پول در حوزه فناوری اطلاعات خواهد بود و گسترش مفاهیم و تکنولوژی‌هایی همچون رایانش ابری، رایانش لبه، داده‌کاوی در محیط‌های ذخیره‌سازی ابری اطلاعات، اینترنت اشیا، اینترنت افراد و… نیازمند توجه بیشتر مسئولین، دانشجویان و پژوهشگران این زمینه برای رفع عقب‌ماندگی‌های علمی کشور عزیزمان است.
تجارت الکتروینک در دهه‌های آینده بستری برای رشد و توسعه اغلب کسب وکارهایی است که در حوزه‌های تولیدی یا خدماتی فعالیت خواهند کرد.
کلام اخر، امنیت بالای اطلاعاتی و ارتباطاتی در این حوزه است. حذف اسناد کاغذی، شفافیت‌های مالی و مالیاتی و گمرکی، حذف مبادلات فیزیکی پول و ارز، استفاده از امضاهای الکترونیکی و سرعت بالای رصد اطلاعاتی به صورت بر خط برای سازمان‌ها و شرکت‌ها این اطمینان را برای صاحبان این مشاغل ایجاد می‌کند که فعالیت خود در این حوزه را پررنگ‌تر کنند.
تجارت الکترونیک مفهوم آشنا و گسترده‌ای که موثر بر شیوه‌های تولید محصول، تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و حتی آلودگی‌های زیست محیطی خواهد بود و نیاز ۱۰۰درصدی همه مجموعه‌ها و سازمان‌هایی است که در این حوزه چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم و با واسطه ارتباط دارند.
محمد لواسانی ـ غزاله لواسانی