ثامر السهبان، سفیر سابق عربستان سعودی در عراق بصراحت این نیرو را «بازوی ایران» خوانده و خواستار انحلال آن شد. اما دولت حیدر العبادی با تشخیص درست ضرورت مبارزه با تروریسم، از بقای این نیرو حمایت کرد و حتی با ارائه لایحه‌ای به پارلمان نیروهای حشد الشعبی را نیز به عنوان یک نیروی نظامی رسمی به تصویب پارلمان رساند . از آن پس نیروهای حشد زیرنظر فرماندهی نخست‌وزیر عراق فعالیت کرده و در نبردهای مختلف از تکریت گرفته تا موصل حضور داشتند.

حال که خطر تروریست‌ها تا حدودی در عراق رفع شده و آخرین بقایای آن نیز تار و مار شدند، یک بار دیگر صدای برخی مبنی بر انحلال این تشکیلات بلند شده است. این افراد که عمدتا از گروه‌های افراطی اهل سنت مخالف دولت هستند یا گروه‌های معاندی که با حضور ایران در عراق دشمنی دارند به‌دنبال انحلال این تشکیلات هستند.

این درحالی است که رهبران این گروه و رهبران دینی و دولتی عراق معتقدند این گروه تشکیلاتی قانونی بوده و باید همچنان به قوت خود باقی بماند.

هر چند به دلیل پایان دوره مبارزه با تروریسم ممکن است به دلیل تغییر شرایط سیاسی عراق این گروه نیز مانند سایر گروه‌ها به جای تمرکز بر فعالیت‌های نظامی بر فعالیت‌های سیاسی در آینده تاکید بیشتری داشته باشد.

نظرات متناقض

روز گذشته عبدالمهدی کربلایی، نماینده آیت‌الله سیستانی مرجع شیعیان عراق در خطبه‌های نماز جمعه گفت: اگر فتوای جهاد کفایی اجابت نمی‌شد، یقینا این پیروزی بزرگ نیز تحقق نمی‌یافت. عراقی‌ها بر سخت‌ترین گروه تروریستی که کشور را هدف قرار داده بود، پیروز شدند. وی در ادامه خواستار آن شد که تمامی تسلیحات تحت کنترل دولت قرار بگیرد و کمک گرفتن از نیروهای جوان ادامه داشته باشد. نماینده مرجعیت با تاکید بر این که نبرد علیه تروریسم هنوز پایان نیافته است، نسبت به سستی در برخورد با گروهک‌های تروریستی زیرزمینی هشدار داد.

از سخنان نماینده مرجعیت عراق چنین برداشت می‌شود که او می‌خواهد این نیروها باقی بمانند اما تحت نظارت کامل دولت عراق باشند. این در حالی است که بعضی از شخصیت‌های دیگر عراق ازجمله ایاد علاوی رئیس ائتلاف العراقیه و مقتدا صدر رهبر جریان صدر خواستار انحلال کامل نیروهای حشد الشعبی هستند . مقتدا صدر هنگامی که از سفر خود به عربستان برگشته بود در میدان التحریر بغداد بصراحت اعلام کرد نیروهای حشد الشعبی باید منحل و بقایای آن در نیروهای مسلح رسمی ارتش ادغام شوند.

وی گفت: سلاح تنها باید به صورت انحصاری در اختیار نیروهای مسلح زیرنظر فرمانده کل قوا باشد.

این در حالی است که قیس الخزعلی، دبیرکل گروه‌های اهل حق عراق (یکی از زیر شاخه‌های حشد الشعبی) پیش از این گفته بود نیروهای حشد الشعبی هرگز منحل نخواهند شد. او همیشه این شعار را مطرح می‌کرد که «حشد نا دائم حتی ظهور القائم» یعنی نیروهای حشد الشعبی تا ظهور حضرت قائم (ع) همچنان به فعالیت خود ادامه خواهند داد. با این همه روز گذشته پایگاه اینترنتی سومریه‌نیوز در دو خبر جداگانه گفت قیس الخزعلی با جمع کردن مظاهر نظامی در جامعه و انحصار سلاح در دستگاه‌های امنیتی عراق موافقت کرده است. به همین مناسبت قاسم الاعرجی، وزیر کشور عراق با ارسال پیامی از ابتکار عمل قیس الخزعلی دراین باره تشکر کرد. الخزعلی با اشاره به این‌که نیروهای حشد الشعبی گوش به فرمان فرمانده کل نیروهای مسلح هستند، تصریح کرد دولت عراق باید با این نیروها که ثروت عراق به‌شمار می‌رود، با انصاف رفتار کند.

الخزعلی عنوان کرد: حشد الشعبی توانست در جان عناصر داعش ترس و رعب به‌وجود آورد و این گروه در هیچ منطقه، تغییر در بافت جمعیتی آن منطقه ایجاد نکرد. وی خاطر نشان کرد پس از گذشت سه سال و نیم، تعداد نیروهای وابسته به حشد الشعبی به 140 هزار نیرو رسیده است و شامل همه طیف‌ها، شاخه‌ها و گروه‌ها می‌شود.

مساله انتخابات

مجموع اینها نشان می‌دهد که با فروکش کردن خطر تروریسم در عراق نیروهای بسیج مردمی عراق نیز آماده می‌شوند تا در عرصه‌های دیگر ازجمله عرصه‌های فرهنگی و سیاسی فعال شوند. سال آینده میلادی قرار است در عراق انتخابات پارلمانی برگزار شود . این انتخابات چهره سیاسی آینده این کشور را تعیین خواهد کرد . به همین مناسبت بسیاری از فرماندهان نظامی سعی می‌کنند با خروج از جرگه نظامیگری وارد میادین سیاسی شوند. استعفای تعدادی از فرماندهان حشد الشعبی طی روزهای گذشته در همین راستا ارزیابی می‌شود. در همین رابطه روز گذشته هادی العامری، دبیرکل سازمان بدر عراق از گردان‌های این سازمان خواست روابط حزبی خود را با بدر قطع کرده و زیر نظر حشد الشعبی باقی بمانند و شهرها را از سلاح خالی کنند.

العامری گفت، سلاحی که در دست نیروهای این سازمان است متعلق به دولت عراق است. وی نیز از فرماندهان گردان‌های این سازمان در شهرها خواست شهرها را از سلاح خالی کنند. وی این سخنان را در پیامی به مناسبت پیروزی مردم عراق بر تروریسم بیان کرد.

به این ترتیب آن بخش از نیروهای حشد الشعبی که بخواهند همچنان در کسوت نظامیگری به فعالیت خود ادامه دهند باید زیر نظر تشکیلات رسمی کشور از جمله وزارت دفاع یا نیروهای امنیتی فعالیت کنند و آن دسته از کسانی که بخواهند وارد عرصه‌های سیاسی شوند باید از تشکل‌های نظامی خارج شده و در چارچوب احزاب رسمی و شناسنامه‌دار کشور فعالیت کنند.

الحشد، ‌زاییده فتوای جهاد مرجعیت

«الحشد» به زبانِ عربی به معنای بسیج و«الشَعبی» به معنای مردمی است. ترکیبِ این دو واژه نیز به معنای بسیجِ مردمی است. سال 2014 بعد از سقوط موصل به دستِ نیروهای داعش در واکنش به فتوای مراجع عراقی بویژه فتوای جهاد آیت‌الله سیستانی، این نیرو تشکیل شد. هدف این نیروها کمک به ارتش و نیروهای امنیتی عراق برای پاسداری از مکان‌های مذهبی و نیز مقابله با تهاجم است.

عقیل حسینی رئیس شورای بسیج عراق، آن را ادامه بسیج ایران توصیف کرد. نوری مالکی نیز که هنگام سقوط موصل نخست‌وزیر عراق بود تصریح کرد ما در ساختار بسیج عراق از بسیج ایران الگو گرفتیم. عمدتا ساختار و بدنه نظامی حشد الشعبی را شیعیان عراق تشکیل می‌دهند اما بعدها برخی عشایر سنی عراق از استان صلاح‌الدین و استان نینوا و استان انبار و نیز اکراد فیلی و مسیحیان عراقی نیز به آن ملحق شدند.