حق نشر عکس Getty Images
Image caption
گرچه سخنگوی کاخ سفید اخبار برکناری تیلرسون را رد کرده است و رئیس دفتر ترامپ شخصا با رئیس دفتر تیلرسون تماس گرفته تا شایعات برکناری او را تکذیب کند و حتی ترامپ نیز در توئیتی خبر اخراج تیلرسون را کذب خوانده، اغلب خبرگزاری‌های معتبر گزارش داده‌اند که منابع آنها در کاخ سفید چنین برنامه‌ای را تایید می‌کنند و فقط زمان برکناری تیلرسون هنوز مشخص نیست
در روزهای پایانی اولین سال ریاست‌جمهوری ترامپ، نیویورک تایمز خبر از تصمیم کاخ سفید به برکناری رکس تیلرسون، وزیر خارجه فعلی این کشور داده است. گرچه خبر برکناری تیلرسون با توجه به اختلافات آشکار ترامپ با او در ماه‌های اخیر دور از انتظار نیست، اما نحوه انتشار خبر با واکنش‌های بسیاری همراه شد. از این گذشته، آنچه خبرسازتر از موضوع برکناری تیلرسون بوده، خبرها و حاشیه‌های کاندید جایگزینی او است. بر اساس گزارش‌های مختلف، منتخب اصلی وزارت خارجه در حال حاضر مایک پامپئو رئیس فعلی سی‌آی‌ای است که سابقه‌ای در حوزه بین‌الملل ندارد. او پیش از ریاست سی‌آی‌ای، سه دوره از نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره بوده است.
از سوی دیگر، خبرها حاکی از آن است که چنانچه ترامپ، پامپئو را از سی‌آی‌ای به وزارت خارجه بخواند، احتمال دارد که تام کاتن، سناتور تندروی جمهوری‌خواه از آرکانزاس را به ریاست سی‌آی‌ای بگمارد. بدین‌ترتیب دو نفر از مهم‌ترین و وفادارترین حامیان ترامپ به سمت‌های کلیدی راه پیدا می‌کنند. باید در نظر داشت که هر دو این‌ها مواضعی سرسختانه در برابر ایران دارند و از مخالفان جدی برجام به حساب می‌آیند. البته نیکی هیلی، نماینده کنونی ایالات متحده در سازمان ملل نیز دیگر کاندیدای کاخ سفید برای وزارت امور خارجه است. اما بر اساس گزارش‌ها ترامپ مایک پامپئو را ترجیح می‌دهد.
چقدر خبرهای برکناری تیلرسون جدی است؟
گرچه سخنگوی کاخ سفید اخبار برکناری تیلرسون را رد کرده است و رئیس دفتر ترامپ شخصا با رئیس دفتر تیلرسون تماس گرفته تا شایعات برکناری او را تکذیب کند و حتی ترامپ نیز در توئیتی خبر اخراج تیلرسون را کذب خوانده، اغلب خبرگزاری‌های معتبر گزارش داده‌اند که منابع آنها در کاخ سفید چنین برنامه‌ای را تایید می‌کنند و فقط زمان برکناری تیلرسون هنوز مشخص نیست. گفته می‌شود در هفته‌های گذشته مایک پامپئو در حال بررسی شرایط وزارت خارجه بوده و تماس‌هایی نیز با افراد کلیدی این وزارت‌خانه داشته است. البته بحران‌هایی که در حال حاضر دولت آمریکا با آن مواجه است ممکن است سبب شود تا پیاده‌سازی این برنامه با تعویق مواجه شود. از جمله چالش‌های این روزهای دولت ترامپ، بحران کره شمالی، تحولات عربستان، جنگ یمن و همین‌طور پرونده همکاری کمپین انتخاباتی ترامپ و روسیه را می‌توان نام برد.
بیشتر بخوانید:
- برکناری تیلرسون از وزارت خارجه آمریکا تکذیب شد
- تیلرسون: ماندن در برجام به نفع آمریکا است
- تیلرسون شایعه استعفایش را رد کرد
- رئیس سیا: خطر ایران برای منافع آمریکا درازمدت‌تر از داعش است
- رئیس سیا: قاسم سلیمانی نامه‌ام را باز نکرد
عواقب برکناری تیلرسون در ایالات متحده چیست؟
چنانچه رکس تیلرسون از کار برکنار شود و یا خود شخصا استعفا دهد، نهمین عضو ارشد کابینه ترامپ خواهد بود که در طول حدودا یک سال از دولت او جدا شده است. تبعات منفی چنین اتفاقی نه فقط برای ترامپ که با وعده پیش‌برد کارها وارد سیاست شد، که برای جمهوری‌خواهان کنگره نیز منفی خواهد بود؛ آن هم در سالی که انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره برگزار می‌شود.
در جامعه بین‌الملل چه تاثیراتی خواهد داشت؟
از منظر بین‌الملل نیز، این تحولات تاثیرات منفی برای ایالات متحده خواهد داشت. حتی در صورت باقی‌ماندن تیلرسون در سمتش، انتشار این اخبار و عمومی شدن اختلافات او با ترامپ عملا به اعتبار و قدرت عمل او در عرصه بین‌الملل خدشه جدی وارد کرده است. در شرایطی که دولت ترامپ تمایل چندانی به رهبری جامعه جهانی نشان نمی‌دهد، وزیر امور‌خارجه‌ای تضعیف شده نمی‌تواند در حل بحران‌های کنونی جهان چندان راهگشا باشد.
تا زمانی که تیلرسون در وزارت امورخارجه باقی بماند، عملا ایالات متحده دو سیاست خارجی متفاوت خواهد داشت: سیاست‌خارجی کاخ سفید و سیاست‌خارجی وزارت امورخارجه. چنین رویکرد دوگانه‌ای نه تنها ابتکار عمل را از دست ایالات متحده خارج می‌کند که می‌تواند در شرایط پیچیده این روزهای جهان نشانه‌های نادرستی ارسال کند که تبعات جدی به همراه داشته باشد. برای مثال، رکس تیلرسون هنوز تلاش دارد تا راه‌حلی دیپلماتیک برای بحران کره شمالی بیابد، اما سخنرانی‌ها و توئیت‌های دونالد ترامپ نه تنها به تضعیف موقعیت و اعتبار تیلرسون می‌انجامد که می‌تواند رهبر کره شمالی را تحریک به انجام اقداماتی کند که دامنه‌شان محدود به شبه جزیره کره نشود.
حق نشر عکس Reuters Image caption چنانچه مایک پامپئو، علیرغم تجربه در سیاست‌خارجی، به این مسند منصوب شود، می‌توان انتظار داشت که او همچنان مشی وفاداری خود به ترامپ را حفظ کند؛ چراکه این وفاداری نه تنها او را به یکی از مشاوران نزدیک ترامپ بدل کرده است که تاکنون سبب شده تا او بتواند پله‌های ترقی را در واشنگتن با سرعتی چشمگیر طی کندگرچه رکس تیلرسون مغضوب کارکنان وزارت‌خانه‌اش است، اما علیرغم تمامی انتقادات، استقلال او در تصمیم‌گیری و همین‌طور درک واقع‌گرایانه‌ترش از شرایط بین‌الملل به سبب تجربه‌اش در این حوزه به عنوان مدیر عامل اکسان موبیل، سبب شده تا بتواند چند بحران را علیرغم تضاد در رویکرد با کاخ سفید مهار کند. از نمونه‌های این مدیریت بحران می‌توان حل مساله استعفای نخست وزیر لبنان در عربستان سعودی را نام برد. بر اساس خبرها، کاخ سفید از تصمیم محمد بن سلمان برای پیاده‌سازی استعفای سعد حریری مطلع بوده است اما این اطلاعات را در اختیار تیلرسون قرار نداده است.
در مورد بحران قطر نیز شرایط مشابهی اتفاق افتاده که نتیجه آن تنش میان جرد کوشنر، کاخ سفید و تیلرسون بوده است. اما در هر دو مورد تیلرسون علیرغم مخالفت کاخ سفید، در نهایت توانسته تا شرایط را مدیریت کند. در جریان تایید پایبندی ایران به برجام نیز، رکس تیلرسون علیرغم مخالفت و خشم دونالد ترامپ تلاش کرده تا راهی برای حفظ برجام پیدا کند. همه این‌ها سبب شده که اختلافات و تنش‌های میان او و ترامپ شدت گیرد تا جایی که راه چندانی برای ادامه کار تیلرسون باقی نماند.
تبعات حضور مایک پامپئو چیست؟
اما چنانچه مایک پامپئو، علیرغم تجربه در سیاست‌خارجی، به این مسند منصوب شود، می‌توان انتظار داشت که او همچنان مشی وفاداری خود به ترامپ را حفظ کند؛ چراکه این وفاداری نه تنها او را به یکی از مشاوران نزدیک ترامپ بدل کرده است که تاکنون سبب شده تا او بتواند پله‌های ترقی را در واشنگتن با سرعتی چشمگیر طی کند. این شیوه متکی به وفاداری آن‌هم به ترامپ که خود نه تنها تجربه چندانی در روابط بین‌الملل ندارد و معمولا بدون تدبیر واکنش نشان می‌دهد می‌تواند اشتباهات جبران ناپذیری به وجود آورد.
از این‌ها گذشته، حضور پامپئو که مواضع سرسختانه‌ای در برابر ایران دارد، در کنار تام کاتن (اگر به ریاست سی‌آی‌ای منصوب شود) جان کلی رئیس دفتر ترامپ، جیمز متیس وزیر دفاع و مک‌مستر مشاور امنیت ملی کاخ سفید که همگی بیش‌وکم مواضع سرسختانه‌ای در برابر ایران دارند می‌تواند شرایط پیچیده‌تر و سخت تری را در خاورمیانه برای ایران ایجاد کند.