در اوایل مهرماه سال‌جاری بود که رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور با ارائه آمارهای ۶ ماهه سال ۹۶ در تولید و واردات سیگار و مقایسه آن با مدت مشابه سال ۹۵ اعلام کرد که مقایسه تولید، واردات، صادرات، برآورد قاچاق و مصرف سیگار در مدت یاد شده حکایت از آن دارد که در این ۶ ماه ۲۳.۱۳ میلیارد نخ سیگار تولید شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۲۰ درصد افزایش داشته است.
وی با توجه به اینکه نیاز کارخانه‌های سیگارت‌سازی کشور به توتون در سال حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار تن است اعلام کرد: سطح زیر کشت توتون حدود ۶ هزار هکتار و برداشت سالیانه حدود ۹ هزار تن توتون است و برای تامین توتون مورد نیاز می‌بایست کشت توتون به حدود ۵ برابر افزایش یابد.
این گفته وی در حالی مطرح شده که در ۶ ماهه نخست سال میزان مصرف سیگار ۲۷.۵ میلیارد نخ بوده که نسبت به مدت مشابه سال پیش تفاوتی نداشته است.
رئیس مرکز دخانیات براین اعتقاد است که این سازمان درصدد است تا با مهیا کردن بستر رقابتی، انگیزه لازم برای افزایش کشت توتون و رساندن تولید به میزان نیاز کشور را ایجاد کند تا پیرو آن اهداف تدوین شده در برنامه ششم توسعه محقق و کشت توتون به ۵ برابر وضعیت فعلی برسد.
این گفته متولیان برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور درحالی مطرح شده که تنها ٢٠ درصد آن درحال‌حاضر محقق شده و ٨٠ درصد توتون موردنیاز کشور از کشورهای آمریکای لاتین، قاره آفریقا و هندوستان وارد می‌شود.

آیینه آمار
براساس آخرین آمار موجود، ۱۲ شرکت تولیدکننده با حدود۳۰ برند مختلف در داخل کشور، سیگار تولید می‌کنند که قرار است امسال نیز سه واحد تولیدی دیگر به این واحدها افزوده شود و واحدهای تولیدی به ۱۵ واحد رسیده و تنها ۲ واحد دیگر باقی می‌ماند تا ۱۷ کارخانه تولید سیگار براساس برنامه‌های در نظر گرفته‌شده ایجاد شود.
در حال حاضر سیگارهایی با نام تجاری رسمی که در کشور تولید می‌شوند، شامل بهمن، زیکا، تیر، فروردین، ۵۷، کیش، هما، ۹۸، آسیا، کاسپین، ۳۰، وینستون، مگنا، کمل، جی‌وان، اونیکس، ساتر، کنت، دانهیل، مونتانا، پال‌مال، اسه، بیستون، اومگا، بیژن، رویال‌وان، ماتادور، آمور، قصر ومگان هستند.
همچنین سیگارهایی که در سال ۹۵ و براساس آخرین آمار به کشور وارد شده‌اند شامل ام‌وان، انواع اسه، سیما، زست، دانهیل، کنت، پال‌مال، پرزیدنت، اوریس، آمور، میلانو، امگا، موند، اپرا، رین، ریو، آشیما و اسکار هستند.
متولیان در عرصه تولید دخانیات معتقدند با روندی که در پیش گرفته‌اند و با اجرای این تکلیف قانونی عملا واردات به حداقل ممکن کاهش یافته و به سمت صفر رفته و ایجاد اشتغال و سرمایه‌گذاری و ارزش افزوده بیشتری نصیب کشور شده است.

رویای سیاه
براساس اطلاعات موجود متولیان امر و دولتی‌ها دست‌اندرکار این حوزه با مبنا قرار دادن افزایش تولید سیگار تا مرز ۵۰ میلیارد نخ در سال در تلاشند تا رویای خودکفایی در تولید سیگار را به واقعیت تبدیل کرده و پیرو آن علاوه بر کاهش واردات و خداحافظی با آن؛ زمینه‌ای تازه برای اشتغال‌زایی مهیاکند اما چند نکته اساسی در تحقق این رویا وجود دارد از جمله اینکه در طول یکسال اخیر بدون آنکه مصرف سیگار افزایش داشته باشد چنین تصمیمی گرفته شده و دیگر آنکه آن طورها هم که عنوان می‌کنند قاچاق سیگار کم نشده است تنها ورود آن از مبادی رسمی کنترل شده اما همچنان مجوز ورود آن از مبادی غیررسمی بر قرار است.
اگرچه رسیدن به خودکفایی و تامین نیاز داخل با تکیه بر توان داخلی از جمله اهداف مدنظر درتمام حوزه‌های مختلف کشور اعم از کشاورزی و صنایع و... است و با اجرایی شدن این مهم مساله اشتغال‌زایی در کشور رونق می‌گیرد اما باید این نکته مهم را هم در نظر داشت که باتوجه به مشکلات عدیده‌ای که در بخش‌های مختلف کشور از جمله تولید کالاهای اساسی و... گرفته تا کالاهایی که نبود آنها اثرات منفی کمتری در زندگی افراد دارد؛ آیا رسیدن به خودکفایی در حوزه تولید سیگار حتی به قیمت اشتغال‌زایی می‌تواند اولویت قابل قبولی باشد؟
سال‌هاست که مساله بیکاری و اشتغال‌زایی به یکی از بحران‌های اصلی کشور تبدیل شده و شاید با این حجم جوان جویای کار در کشور بتوان گفت؛ مساله اشتغال‌زایی و کاهش نرخ بیکاری به پاشنه آشیل دولت تبدیل شده است که اگر فکری برای آن نشود تبعات به مراتب سهمگین‌تری را در اقتصاد بر جای می‌گذارد اما این نوع اشتغال‌زایی و خودکفایی می‌تواند زمینه مرگ سالانه ۵۵ هزار ایرانی رار قم بزند.
چندی پیش سخنگوی وزارت بهداشت با بیان اینکه در کشور سالانه ۵۰ تا ۵۵ هزار نفر به علت استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند، اعلام کرد: با اصلاح مالیات بر عرضه مواد دخانی، می‌توانیم علاوه بر ایجاد سالانه ۱۱ هزار میلیارد تومان اعتبار برای نظام سلامت، مصرف دخانیات را نیز کاهش دهیم.
به گفته سخنگوی وزارت بهداشت در پنج سال گذشته شیوع استعمال دخانیات در کشور از۱۴.۰۹به ۱۴.۰۱۳درصد رسیده و در کنار آن شیوع مصرف روزانه سیگار، از ۱۰.۹ به ۱۰.۱ درصد کاهش یافته است یعنی در مقایسه با گذشته ۵۰۰ هزار نفر روزانه کمتر سیگار می‌کشند. البته واقعیت امر در این روند کاهشی؛ افزایش میزان استعمال قلیان در کشور است به طوریکه در پنج سال گذشته، ۴۸۰ هزار نفر به جمعیت استعمال‌کنندگان قلیان اضافه شدند و این بدان معناست که یکبار مصرف قلیان، معادل استعمال ۱۰۰ تا ۲۰۰ نخ سیگار است.
به گفته حریرچی استعمال دخانیات، شایع‌ترین عامل مرگ و میر قابل پیشگیری در جهان است و در کشور سالانه ۵۰ تا ۵۵ هزار نفر به علت استعمال دخانیات جان می‌بازند و با در نظر گرفتن این رقم هر سال ۵۰۰ هزار نفر (معادل ۵ درصد تعداد افراد بستری) در بیمارستان‌های کشور بر اثر استعمال دخانیات بستری می‌شوند؛ سالانه ۱۰ تا ۱۱ هزار میلیارد تومان از پول مردم کشور، دود می‌شود. طبق آمار وزارت بهداشت هر ۷ ثانیه یک نفر در دنیا و هر ۱۰ دقیقه یک نفر در ایران بر اثر مصرف سیگار می میرد و در ۱۰ سال آینده این مرگ و میر در کشور به یک نفر در دو و نیم دقیقه خواهد رسید.

تلنگر
بی‌شک دود شدن ۱۱ هزار میلیارد تومان از پول مردم کشور در شرایطی که اوضاع اقتصادی کشور چندان مطلوب نیست و اعداد ارقام بودجه پیشنهادی دولت نیز آن را تایید می‌کند؛ خود می‌تواند تلنگر بزرگی برای متولیان باشد که خودکفایی در تولید سیگار در جرگه اولویت‌ها نباشد چراکه زنگ خطرهای اقتصاد یک به یک در حال صدا کردن هستند.
براساس اعداد و ارقام مندرج در لایحه بودجه ۹۷؛ برای سال آینده رقم بودجه عمرانی ۱۰ هزار میلیارد تومان کاهش داشته است و از رقم ۷۱ هزار میلیارد تومان به ۶۱ هزار میلیارد تومان رسیده و این درحالی است که در تمام سال‌های اخیر یکی از جذابیت‌های بودجه سالانه افزایش رقم این بودجه بوده است.
کارشناسان و تحلیلگران در ارزیابی این مساله کاهش ۱۰ هزار میلیارد تومانی بودجه عمرانی را اعلام خطر از دو موضع کاهش درآمد دولت و افزایش عمر پروژه‌های عمرانی کشور می‌دانند و می‌گویند: با کاهش این رقم و با در نظر داشتن این نکته که در هیچ سالی بودجه‌های عمرانی مصوب شده به شکل تمام و کمال پرداخت نشده است باید اولویت‌های خاصی برای سرمایه‌گذاری از سوی دولتمردان در نظر گرفته شود. در شرایط کنونی مشکل امروز کشور اتمام زیرساخت‌های موجود و تکمیل ۶ هزار پروژه ملی و ۶۶ هزار پروژه نیمه‌کاره استانی است و در کنار وجود این اولویت‌ها باید مشکلات و بحران‌های به مراتب بزرگتر مانند بحران آب، فرسایش خاک و حفظ محیط‌زیست و حتی توسعه حمل‌ونقل و افزایش ایمنی آن را مدنظر برای توسعه و حرکت رو به جلو قرار دهیم چراکه اگر این مسایل مدنظر قرار نگیرد خسارت‌های به مراتب بیشتری باید پرداخت شود.
آنچه مسلم است اگر بناداریم در مسیر خودکفایی و توسعه گام برداریم اصلی‌ترین و مهمترین راهکار؛ اجرای دقیق و درست اصل ۴۴ و ابعاد کلان‌تر اقتصاد مقاومتی است نه پروژه‌های کم اولویتی مانند خودکفایی در تولید سیگار چراکه درخصوص اینگونه فعالیت‌ها؛ بخش خصوصی هم می‌تواند آن را اجرایی کرده و به سرمنزل مقصود برساند بنابراین چه بهتر که دولت این قبیل اقدامات را به بخش خصوص واگذار کرده و اگر هم بناست در مسیر خودکفایی گام برداریم این گام در راستای تکمیل پروژه‌های زیرساختی و پروژه‌های ملی کشور باشد. 

^{نویسنده: سارا علیاری}