میل رادکان در فاصله ۷۴ کیلومتری شمال مشهد و ۲۶ کیلومتری شمال غربی چناران واقع شده‌است. این برج به ارتفاع ۲۵ متر، با بدنه استوانه‌ای و گنبد مخروطی شکل، اثری تاریخی مربوط به قرن هفتم هجری است. نمای خارجی بنا تا ارتفاع سه متری به صورت ۱۲ضلعی و پس از آن تا زیر گنبد دارای ۳۶تَرک یا نیم‌استوانه بوده و داخل آن هشت ضلعی است.
میل رادکان چناران بر دشت میان توس و رادکان سایه افکنده و همتای دیگرش نیز در کردکوی وجود دارد که به رادکان غربی مشهور است. همین موضوع باعث شده برخی نام رادکان را با راه و مسیر مرتبط بدانند، چنان‌که «راد» و «رد» در زبان پهلوی به معنای نظم و ترتیب و «رده» آمده و برج رادکان در مسیر راه و جاده درست همین کار را می‌کند که از نامش پیداست.
ارتفاع این برج ۳۵متر، قطر داخلی‌اش ۱۴متر و قطر خارجی آن ۲۰متر می‌باشد. منظر بیرونی بنا تا ارتفاع ۵ر۲ متری به شکل ۱۲ضلعی و از آنجا تا زیر گنبد به صورت ۳۶ ترک نیم‌ستونی ساخته شده است. برج رادکان گنبدی مخروطی شکل دارد که ساختمانش احتمالا در سال ۶۰۷ق به پایان رسیده است. تاریخ احداث برج رادکان را ماکس افن برشم آلمانی سال ۶۰۰ و اندی و هرتسفلد سال ۶۸۰ ذکر کرده‌اند. گدار ـ مستشرق فرانسوی ـ آن را آرامگاه یک زن و مطلع‌الشمس آن را از آثار دیلمی‌ها می‌داند. علاوه بر راهنمایی مسافران و مقبره، به دلیل وجود منفذهایی به تعداد بروج دوازده‌گانه، برخی برای این برج کارکرد تقویم و ستاره‌شناسی نیز قائلند. برج رادکان، در روزگار اوج خود، تنها تعیین‌کننده فصل، سال و نوروز در جهان بود.
این برج که اثر ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و دانشمند بزرگ ایرانی، خواجه نصیرالدین توسی است، به ۱۲ دیوار خشتی بیرونی با پهنا و بلندی پایه‌گذاری شده که برج را به ۱۲ بخش ۳۰درجه‌ای تقسیم می‌شود و هر دیواره ۳۰ درجه از زاویه افق را در بر می‌گیرد. دو در دیوار مقابل هم ساخته شده و بر دیواره ۳۶۵ ترک نی ستونی وجود دارد که برج را به ۳۶ ترک ۱۰ درجه‌ای تقسیم کرده‌است.
انتخاب مکان درها و دریچه‌ها در برج اتفاقی نیست. درها درست در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و غروب آغاز تابستان در پهنه برج ساخته شده است و تنها برجی است که می‌توان از طریق آن چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را معین کرد. به‌‌رغم پژوهش‌های صورت گرفته، تنها بخشی از هویت نجومی برج آشکار شده است. بدنه این برج بسیار ساده و دارای آجرچینی معمولی و دارای تزئینات آجرکاری و گچبری است. به منظور استحکام‌بخشی بیشتر حد فاصل بندهای آجرها با فشار انگشت دست به داخل فشرده شده است که قابل توجه می‌باشد. در فواصل معین سوراخ‌هایی به چشم می‌خورد که جای داربست است و در هنگام احداث بنا تعبیه شده. ورودی هلالی شکل آن در ضلع جنوبی گنبد قرار دارد. زیباترین قسمت بنا در بخش فوقانی قرار دارد که عبارت از دو ردیف قطاربندی و دو کتیبة کوفی و پهلوی است که در میان تزئینات آجرکاری و گچبری که نام بانی و تاریخ ساخت بر آن نوشته شده، قرار دارد. طرح داخلی گنبد رادکان مدور و دارای نمایی ساده با اندود گچ و آهک است. در تمام بدنه بنا آجر و ملاط گچ و آهک به کار رفته است.
دونالد ویلبر این بنا را قدیمی‌ترین مقبره برجی ایران می‌داند که نیم ستون‌هایی در نمای خارجی آن ساخته شده است. به علاوه این بنا را الگوی طراحی برج کاشمر (کشمر) می‌داند. این برج دو ورودی دارد و یکی از آنها رو به ویرانه‌های عمارتی باز می‌شود که اعتمادالسلطنه احتمال داده مسجد جامع شهر بوده باشد. این بنا در گذر زمان آسیب دیده بود، به طوری که قسمت فوقانی سردر و گنبد داخلی تقریبا خراب شده بود. از این رو، در سال ۱۳۴۶ سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران آن را مرمت کرد.
*ویکیپدیا