صاحب‌خبر - در سال 93 اجرای طرح شبکه آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی با عنوان سامانه آزمایشگاه‌های همکار آزاد (ساها) در دستور کار حوزه معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه قرار گرفت. طرحی که در حقیقت می‌تواند یکی از مهم‌ترین مصادیق اقتصاد مقاومتی باشد که بر پایه شاخص‌های ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب در این حوزه در دانشگاه اجرایی شده است. سامانه آزمایشگاه‌های همکار آزاد که اصطلاحا از آن به‌عنوان «ساها» یاد می‌شود، درواقع سیستم مدیریت یکپارچه آزمایشگاه‌ها در دانشگاه آزاد اسلامی است. علیرضا ایرانبخش، مدیرکل دفتر توسعه شبکه‌های آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی درباره این سامانه به«کلاس» می‌گوید: «مهم‌ترین اقدام ما در راستای ساماندهی تخصصی در حوزه آزمایشگاه‌های دانشگاه آزاد اسلامی این بود که یک بانک جامع اطلاعاتی در قالب پرتالی با عنوان پرتال ساها را تشکیل دادیم. ما تلاش کردیم تمام اطلاعات تخصصی را که مربوط به یک دستگاه و سایر موارد مرتبط با آزمایشگاه است، استخراج و با قرار دادن این اطلاعات دراین سامانه، سامان‌دهی لازم را در این حوزه انجام دهیم.» او اضافه می‌کند: «برای اطلاع بیشتر مخاطبان باید گفت که در حال حاضر 3399 کارگاه تخصصی و 6740 آزمایشگاه داریم که در سامانه ساها ثبت شده‌اند. بنابراین در مجموع 10139 آزمایشگاه و کارگاه تخصصی در دانشگاه هم داریم و2912 از کارکنان و کارشناسان ما در آزمایشگاه‌ها فعالیت می‌کنند.» او آمار و ارقامی از تعداد دستگاه‌های آزمایشگاهی دانشگاه ارائه کرد و افزود: «تعداد تجهیزات و دستگاه‌هایی که به شکل ثبت شده در پرتابل ساها مضبوطند - با همه اطلاعات لازم و جزئیاتی که باید داشته باشند- 138851 دستگاه است که 3009 دستگاه آن «های‌تک» است. نکته مهم در اینجا این است که این آمار و ارقام مرتب در حال ویرایش و تغییر است و ممکن است در آینده بازهم اضافه شوند یا دستگاه‌هایی که از رده خارج می‌شوند، از این آمار حذف شوند.» ارائه بیش از 13872 خدمت آزمایشگاهی ایرانبخش در ادامه می‌گوید: «خدمات ثبت‌شده‌ای که ما در سامانه ساها داریم 13872 نوع خدمت است، در این راستا9533 خدمت هم پیشنهاد شده از طرف واحدهاست که به‌طور طبیعی باید به کمیته ساماندهی نظام تعرفه برود و آنجا بررسی شود تا به‌عنوان خدمات ثبت شده مد نظر قرار گیرد. با این حساب درمجموع حدودا 23 هزار خدمت آزمایشگاهی داریم که در دانشگاه آزاد اسلامی درحال انجام است.» اهدافی که در«ساها» پیگیری می‌شود مدیرکل دفتر توسعه شبکه‌های آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی درباره اهدافی که در«ساها» پیگیری می‌شود می‌گوید: «مدیریت یکپارچه و ایجاد نظام هماهنگ یکی از مهم‌ترین اهدافی است که ما آن را پیگیری می‌کنیم. اولین مساله‌ای که باید در اینجا به آن توجه کرد جلوگیری از خریدهای غیرضروری و تکراری است. در این راستا خیلی از تجهیزاتی که مورد نیاز ماست در این سامانه بررسی می‌شود و جدا از بحث کارشناسی فنی که درقالب 17 کارگروه و به کمک 102 استاد انجام می‌شود، ما ضرورت خرید دستگاه‌ها را بررسی می‌کنیم که آیا لازم است خریداری شود یا خیر. این مساله درباره خیلی از دستگاه‌های مورد نیاز اعمال شده است. بعضا واحدهایی بودند که دستگاه‌های مجهزی داشتند که از آن استفاده نمی‌کردند که به آنها تذکر داده شد و با توجه به اینکه مالکیت با دانشگاه و بهره‌بردار واحدها هستند، اگر ببینیم که واحد استفاده بهینه از دستگاه گران‌قیمت را ندارد، به‌طور طبیعی دستگاه را در اختیار واحدی قرار می‌دهیم که احتیاج بیشتری به استفاده از آن دارد.» «ساها»؛ داشبورد مدیریتی دانشگاه ایرانبخش در ادامه اضافه می‌کند: «پرتال ساها و نظام جامع اطلاعاتی که درست شده است درحقیقت می‌تواند به مثابه داشبورد مدیریتی دانشگاه باشد که مسئولان ارشد دانشگاه در هر لحظه می‌توانند تمام اطلاعات و آمار و ارقام را در آن رصد کنند. یکی دیگر از اقداماتی که صورت گرفته بحث توانمندسازی کارشناسان و اساتید دانشگاه در راستای استفاده بهینه و حداکثری از امکانات آزمایشگاه‌هاست تا از این رهگذر ضریب آسیب‌ها کمتر شود و به‌طور کلی مجموعه آزمایشگاه‌های ما به قبرستان تجهیزات تبدیل نشود. در این راستا بود که برای اولین بار سرفصل‌های درسی دستگاه‌ها را به صورت تخصصی ترسیم کرده و در این‌باره 59 کارگاه تخصصی برگزار کرده‌ایم تا واحدهای دانشگاهی به صورت تخصصی طبق این سرفصل‌ها و منابع آموزش ببینند و اساتید تایید شده در این حوزه با تبحر بیشتری وارد شوند. برای امسال هم بیش از 17 کارگاه پیش‌بینی شده که واحدها در حال برنامه‌ریزی و انجام آن هستند.» افزایش ضریب ایمنی آزمایشگاه‌ها ایرانبخش استاندارد‌سازی و افزایش ضریب ایمنی آزمایشگاه‌ها را از دیگر اقدامات صورت گرفته دردانشگاه آزاد اسلامی معرفی کرد و افزود: «سیاست ما در این زمینه پیگیری استاندارد ایزو17025 است که ما آن را به واحدها ابلاغ کرده‌ایم، چیزی که به خوبی هم درحال اجراست. دراین راستا به همه واحدهای مهلت یک تا دو ساله داده شده تا همه این مهم را پیگیری کنند. از طرفی برای اینکه بتوانیم اطلاعات و اسناد را ارتقا دهیم و در کنار آن درآمد‌زایی هم داشته باشیم، واحدها را تشویق کرده‌ایم که از دو محل مجوزهای لازم را اخذ کنند. یکی در آزمایشگاه‌های همکار استاندارد و دیگری آزمایشگاه‌هایی که قبلا به‌عنوان آزمایشگاه مرجع غذا و دارو مطرح بوده‌اند. در این راستا تا به حال 25 مجوز اخذ کرده‌ایم و دو واحد از واحدهای دانشگاه هم جدیدا استانداردهایی را گرفته‌اند، همچنین حدود 27 مجوز همکار استاندارد و غذا و دارو را تا امروز اخذ کرده‌ایم. البته واحد تهران شمال هم موفق شده تا همکار آزمایشگاهی دخانیات را به خود اختصاص دهد. به این نکته هم باید اشاره کرد که بحث عضویت واحدهای دانشگاهی ما درشبکه فناوری‌های راهبردی ریاست‌جمهوری هم درحال پیگیری است.» مزیت‌های «ساها» مدیرکل دفتر توسعه شبکه‌های آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به مزیت‌های «ساها» ادامه می‌دهد: «هر محققی در هر کجای کشور یا خارج از کشور می‌تواند به پرتال ساها مراجعه کند و به دوشکل دستگاه محور - اینکه دستگاه مورد نظر کجاست و چه ویژگی دارد و مسیر ثبت سفارش آن چگونه است- و آزمایشگاه‌محور از خدمات ما بهره‌مند شود. مثلا کسی که یک نمونه خاک دارد و می‌خواهد ببیند که این نمونه از چه اجزایی تشکیل شده یااینکه چه کارهای مشابهی در این زمینه انجام شده، برای این کار می‌تواند به سامانه ما مراجعه کند. همچنین هماهنگی‌هایی هم با اداره پست انجام شده تا محققان از خدمات غیرحضوری ما بهره‌مند شوند.» تخفیف 30 درصدی برای دانشجویان سراسر کشور تخفیف50 درصدی برای اساتید دانشگاه آزاد اسلامی و تخفیف تا سقف30 درصد برای دانشجویان این دانشگاه برای استفاده از خدمات ساها از مهم‌ترین خدماتی است که ایرانبخش به آنها اشاره کرده و می‌گوید: «برای دانشجویان دانشگاه‌های دیگر هم حدود 30 درصد تخفیف در ارائه خدمات در نظر گرفته شده است.» بزرگ‌ترین شبکه آزمایشگاهی کشور به گفته مدیرکل دفتر توسعه شبکه‌های آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی براساس بخشنامه‌هایی که ابلاغ شده مسیر مشخص است و در مقایسه با سایر مراکز آموزش عالی، ساها یک زنجیره ارزش به حساب می‌آید. در این راستا برای معرفی بهتر خدمات، کاتالوگ‌های تخصصی طراحی کرده‌ایم تا دستگاه‌ها و خدمات ارائه شده در استان‌ها را در آن بهتر معرفی کنیم. همچنین در مجموع 42 مجلد کتاب درباره امکانات و توان پژوهشی خود تهیه کرده‌ایم که فایل آن در سامانه ساها موجود است. محققان می‌توانند با مراجعه به سایت ثبت سفارش دهند و از اطلاعات استفاده کنند. ما بزرگ‌ترین شبکه آزمایشگاهی کشور هستیم که بیشترین تجهیزات دستگاه‌های تخصصی را در اختیار داریم. این می‌تواند کمک قابل توجهی به جامعه علمی کشور کند. درحقیقت ساها و اقداماتی که در قالب آن انجام می‌شود، برای بهره‌مندی از توان محققان و کیفی‌سازی پژوهش‌ها برای بیشتر نزدیک شدن به مرز‌های دانش و تولیدات علمی می‌تواند نقش مهمی در پیشرفت جامعه علمی - آزمایشگاهی درایران داشته باشد.∎​