امروز با وجود ماشینی ‌شدن زندگی، هنوز بافت سنتی زندگی خانوادگی در اغلب جوامع روستایی و عشایری، فرق چندانی با گذشته نکرده و به موازات آنکه بسیاری از مظاهر زندگی مدرن، حتی به سیاه‌ چادرهای عشایری نیز راه یافته و گبه و گلیم زینت بخش خانه‌های مدرن شهری شده، هنوز روستاییان و عشایر، قسمت اعظم مایحتاج خانواده خود و دیگر خانواده‌های محل اقامتشان را با استفاده از مواد و مصالحی که طبیعت در اختیارشان گذاشته، به کمک ابزاری ساده و با بهره‌گیری از فرهنگ منطقه تولید می‌کنند.
در میان انواع متعدد صنایع دستی کشور، که شهرنشینان کم و بیش اغلب آن‌ها را می‌شناسند، محصولی وجود دارد که با وجود قدمت تولید و کاربردهای متعدد، هنوز چنانکه باید و شاید شناسانده نشده است.این محصول که در نقاط مختلف کشور با عناوین چیق، چیغ یا چیخ از آن یاد می‌شود و شهرنشین‌ها بیشتر از آن با عنوان «پاراوان» یاد می‌کنند، محصولی ساده و بدوی است، که با مواد اولیه‌ای بسیار ارزان قیمت ساخته می‌شود، منتها صبر و هنر زنان و آرایه‌های اصیلی که بر آن نقش می‌بندد، ارزش افزوده بسیار زیادی به آن می‌بخشد.
چیغ که عبارت از بافت حصیری به پهنای تقریبی ۱۵۰ سانتیمتر است و روی آن نقش‌های متفاوتی به وسیله نخ‌های رنگارنگ پشمی ایجاد می‌شود، یکی از تولیدات مناطق عشایر نشین کشورمان است که برای حفاظت از اطراف سیاه چادرها از آن استفاده می‌شود.
چیغ از نی که به صورت خود رو در محل زندگی عشایر می‌روید و موی بز بافته می‌شود و از ورود گرما، سرما، باد، باران و خاک به درون چادر جلوگیری می‌کند.از آنجا که نی‌ها توخالی هستند عایق حرارتی نیز محسوب می‌شوند. هنگام بارش باران نیز به دلیل بالا رفتن رطوبت هوا، نی‌ها منبسط شده و به هم می‌چسبند و به این ترتیب در برابر ورود آب به داخل مقاومت می کنند.
تاریخچه چیغ بافی
چیغ بافی نیز مانند دیگر صنایع دستی در طول سال‌های متمادی شکل گرفته و به ‌تکامل رسیده و با صراحت نمی‌توان تاریخ دقیق پیدایش آن را تعیین کرد، اما چون از نظر ساختار در رده حصیربافی قرار می‌گیرد، می‌توان تصور کرد که شعبه‌ای از هنر حصیر بافی است که برحسب ضرورت‌های مناطق تولید و به ‌پشتوانه ذوق تولید‌کنندگان، به تدریج از حصیر بافی فاصله گرفته است.
بافت چیغ، که هم‌اکنون بیشتر عشایر منطقه غرب کشور و خصوصا کرمانشاه به آن اشتغال دارند، هنری خانگی و صرفا زنانه است که زنان خانه‌دار، به ‌طور فصلی و در ساعات فراغت بدان می‌پردازند.
طرز تهیه چیغ
ماده اولیه چیغ بافی، نوعی نی مردابی است که حالتی تو خالی دارد و پس از تهیه از اطراف رود‌خانه‌ها یا مرداب‌ها، آن را با ابزار دست‌سازی شبیه کارد، می‌ترکانند و از طول به چهار قسمت تقسیم می‌کنند به طوری‌که پهنای هر قسمت به یک سانتی‌متر می‌رسد. در مرحله بعد از نخ پشمی ریسیده و رنگرزی شده‌ای که گاه آمیخته با موی بز است، برای بافت بهره می‌گیرند.بافندگان، که معمولاً کار ریسندگی را نیز خود انجام می‌دهند، پشم حاصل از دام‌هایشان را با ابزار دستی ساده‌ای ریسیده و با استفاده از مواد رنگداری که از طبیعت منطقه به دست می‌آید، رنگرزی می‌کنند و سپس، در مرحله تولید، طرح مورد نظر برای تهیه محصول را یا به خاطر داشته و به طور ذهنی آن را به قسمت‌های متفاوت تقسیم کرده و هر نی را بر طبق آن می‌بافند یا اینکه طرح را روی کاغذ ترسیم کرده و هر نی را روی نقشه نخ پیچی می‌کنند که در مورد زنان چادر نشین حالت اول بیشتر صادق است.این طرح‌ها که کاملاً اصیل و سنتی است، گوناگون و زیبا بوده و نقش‌هایی نظیر شیر، آهو، گوزن و… را شامل می‌شود.
در گام بعدی نخ‌های پشمی و رنگین را بر روی قسمت‌هایی از هر نی می‌پیچند. پس از انجام این مرحله، کاری را که بی‌شباهت به بافت حصیر پنجره نیست، شروع می‌کنند و حدود ۳۲ عدد نی را به هم می‌بافند و حصیر کوچکی به وجود می‌آورند که «دسته» نامیده می‌شود، سپس، شش دسته را دوباره به هم می‌بافند و در نهایت محصولی چشم‌نواز و زیبا به وجود می آورند.
امروزه با استفاده از این هنر وسایل متنوعی از جمله سبد، پاراوان، پرده یا پوشش دیوار و صفحه‌های اسپند دانه تولید می‌شود.
دو نوع چیغ وجود دارد؛ یکی ساده و یکرنگ که مخصوص حفاظت بره‌های کوچک در فصول سرد سال است و در قسمت گوشه یا پشت چادر برپا می شود و کف آن را با خس و خاشاک می‌پوشانند تا بره‌ها و بزغاله‌ها بیمار نشوند.نوع دوم آلاچیق است که دورتادور چادرسیاه می‌کشند تا مانع ورود تابش آفتاب و سرما و گرد و خاک به داخل چادر شود.
ویژگی‌های چیغ
طرح‌ها، رنگ‌ها و زیبایی‌های چیغ به نوعی نشان‌دهنده سلیقه زن کوچ‌نشین در نمایش روحیات و خواسته‌هایش است و با گشت و گذار در میان سیاه چادرهای عشایر یک منطقه و با دقت در نقش و رنگ چیغ‌های اطراف هر چادر، به خوبی می‌توان احساس بانوی آن چادر را درک کرد.
در ساعاتی از روز و همچنین شب‌ها، وقتی لبه‌های چادر را بالا می‌زنند تا هوای خنک به داخل بیاید، چیغ علاوه بر اینکه مانع ‌دیده شدن درون‌ چادر از ‌بیرون ‌می‌شود، هوای خنک را نیز از لابه‌لای خود عبور می‌دهد و در ضمن ‌جلوی ورود گرد ‌و ‌غبار ‌‌ناشی از باد و عبور حیوانات را نیز می‌گیرد.
ابزار و وسایل ‌مورد استفاده‌ در چیغ بافی از چند وسیله ساده ‌و ‌ابتدایی نظیر داس، چاقو، سوهان، درفش‌، قیچی، سوزن‌ و نظایر آن‌ها تجاوز نمی‌کند و آنچه بیشتر به محصولات تولیدی زنان ارزش و اهمیت ‌می‌بخشد، مهارت و ذوق‌بافندگان است‌.
با این‌همه، یکی از مهمترین ویژگی هنرهایی مانند چیغ بافی حفظ و تقویت روحیه تعاون و همکاری بین زنان ایلیاتی است؛ از آنجا که پرداختن به چنین صنعتی، همکاری چند نفر را در آن واحد می‌طلبد، به طور معمول، وقتی زن یا دختری قصد بافت چیغ را داشته باشد، عده دیگری از زنان و دختران خانوار یا طایفه به کمکش می‌روند و در ترکاندن نی‌ها، نخ‌پیچ کردن نی‌ها و بافت به او کمک می‌کنند.
منبع: بیتوته

code