صاحب‌خبر - در حالی که کارشناسان معتقدند کشور ما با 40 تهدید عمده در بحث خاک از جمله فرسایش، آلودگی و مواردی از این قبیل مواجه است؛ لایحه خاک طی حدود یک دهه اخیر در مجلس بلاتکلیف مانده و مسئولان وزارت جهاد کشاورزان می‌گویند به احتمال قوی امسال لایحه مذکور به تصویب خواهد رسید و کشورمان برای اولین‌بار صاحب قانون خاک می‌شود. به گزارش «فرهیختگان» کارشناسان معتقدند ما در کشورمان با حدود ۴۰ تهدید عمده در بحث خاک مواجه هستیم؛ پدیده فرسایش و تشدید ریزگردها، آلودگی منابع آب و خاک کشور ناشی از پسماندهای صنعتی و شهری، شور شدن اراضی، تخریب جنگل‌ها و مراتع از جمله این تهدیدها هستند که همه آنها نیز خسارات جبران‌ناپذیری را به کشور وارد می‌کنند، این موارد لزوم و ضرورت توجه ویژه به بحث خاک را نشان می‌دهد. برخی کارشناسان و مسئولان معتقدند که ایران در زمینه خاک وضعیت چندان خوبی ندارد. در همین زمینه اخیرا منوچهر گرجی، دبیر انجمن علمی خاک کشور گفته است: «ما وضعیت خوبی نداریم. وقوع ریزگردها، گل آلود شدن رودخانه‌ها و مواردی از این قبیل به خوبی نشان‌دهنده شرایط ماست. گفته می‌شود یکی از علل عمده نابودی نسل ماهی آزاد در کشور ما نیز فرسایش خاک است، چون رودخانه‌ها گل‌آلود می‌شوند و این ماهی آب تمیز برای تخم‌ریزی پیدا نمی‌کند یا هر جا تخم‌ریزی می‌کند رسوبات روی تخم‌های آن را می‌گیرد و باعث مرگ و از بین رفتن‌شان می‌شود.» احتمالا کشور امسال صاحب قانون خاک می‌شود در همین راستا 5 دسامبر (14 آذر) روز جهانی خاک بود و یکشنبه نوزدهم آذر قرار است مراسم گرامیداشت این روز در کشور برگزار شود و در عین حال اخیرا، علی ‌مراد اکبری، معاون وزیر جهاد کشاورزی تاکید کرده است: «حل مشکل آب کشور بدون توجه به خاک امکان‌پذیر نیست، بنابراین به نظر می‌رسد در کشور ما تاکنون آنطور که باید به این ماده مهم و حیاتی توجه نشده است. از سوی دیگر به گفته مسئولان لایحه خاک سال‌هاست در مجلس مانده و امسال قرار است بعد از مدت‌ها بلاتکلیفی وارد صحن علنی شود.» در همین زمینه رضا سرافرازی، مدیرکل دفتر امور آب وخاک کشاورزی وزارت جهادکشاورزی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره آخرین وضعیت لایحه خاک توضیح داد: «لایحه خاک بیش از 10 سال است که به مجلس تقدیم و سه بار در کمیسیون‌های مجلس بررسی شده است، خوشبختانه اکنون بررسی‌های آن در کمیسیون‌ها پایان یافته و در نوبت طرح در صحن علنی است و به احتمال زیاد کشور امسال برای اولین بار صاحب قانون خاک خواهد شد.» این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی درباره اینکه تصویب قانون خاک چه کمکی به وضعیت خاک کشور خواهد کرد؟ اضافه کرد: «مهم‌ترین کارکرد قانون خاک تنظیم روابط بین دست‌اندرکاران خاک است، در قانون خاک (پس از تصویب) برای اولین بار مسئولیت آحاد جامعه در ارتباط با خاک روشن شده و لزوم حفظ منابع خاک در هر کاربری‌ای مورد تاکید قرار می‌گیرد؛ موضوعاتی چون «تخریب خاک» و «آلودگی خاک» تعریف شده و برای اقدام‌کنندگان به تخریب و آلودگی خاک مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است.» سرافرازی افزود: «به‌طور کلی با تصویب این قانون انتظار می‌رود آلودگی و تخریب خاک تحت هر کاربری‌ای (صنعت، کشاورزی، معدن و... ) کاهش یابد؛ نقشه‌های منابع خاک در مقیاس مدیریت‌پذیر تهیه شوند و برنامه پایش کمی و کیفی خاک کشور راه‌اندازی شود.» وی با بیان اینکه در رابطه با آلودگی خاک‌ها باید بگوییم که ما موضوع آلودگی گسترده خاک‌های کشور را قبول نداریم، گفت: «شواهد و بررسی‌های انجام گرفته روی خاک‌های کشاورزی کشور که توسط موسسه تحقیقات خاک و آب انجام گرفته گویای آن است که ما حداقل در خاک‌های کشاورزی کشور آلودگی گسترده به مواد آلاینده مانند مواد نفتی، عناصر سنگین و... نداریم، بلکه در اطراف بعضی کارخانه‌‌ها یا معادن آلاینده مقداری آلودگی داریم که برای شناسایی این منابع آلاینده و تعیین محدوده اثر آنها برنامه‌هایی را پیشنهاد کرده‌ایم که اجرایی خواهیم کرد.» این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی درباره مهم‌ترین منابع آلوده‌کننده خاک کشور، اضافه کرد: «مهم‌ترین منابع آلودگی خاک از نظر ما ضایعات و خروجی بعضی از کارخانه‌های صنعتی است (مانند کارخانه سرب و روی زنجان)؛ ما آنچه را در رابطه با کودها و سموم گفته می‌شود به‌طور عام قبول نداریم چون خصوصا در بخش کودها کمتر از میانگین جهان کود در هکتار مصرف می‌کنیم. البته بد مصرفی موردی را که ممکن است توسط عده اندکی از بهره‌برداران انجام شود انکار نمی‌کنیم. اما اینها باعث آلودگی گسترده نمی‌شود و شواهدی هم بر آن نداریم. موضوع مهم همان فاضلاب‌های صنعتی است.» مدیرکل دفترامور آب وخاک کشاورزی وزارت جهادکشاورزی ادامه داد: «ما برای شناسایی منابع آلاینده و مناطق آلوده احتمالی برنامه داریم و این را در طرحی ذیل برنامه «ارتقای سلامت» به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی پیشنهاد داده‌ایم. قول همکاری و تامین اعتبار هم گرفته‌ایم؛ با اجرای این برنامه منابع نقطه‌ای آلوده‌کننده شناسایی، محدوده پیشرفت آلودگی در اطراف آنها مشخص و نوع و شدت آلودگی در این مناطق نیز تعیین خواهد شد.» سرافرازی اضافه کرد: «از طرف دیگر در بخش کشاورزی برای مدیریت بهینه سم و کود هم برنامه داریم. این طرح شامل برنامه‌های ترویجی وسیع در سطح مزارع و برنامه شناسایی و کد‌گذاری محصولات کشاورزی و پایش کیفیت این محصولات توسط شرکت‌های خدمات مشاوره فنی و کلینیک‌های گیاه‌پزشکی بخش خصوصی است که خود البته به کاهش ورود کودها و سموم به خاک‌ها هم کمک خواهد کرد.» مجوزی برای استفاده فاضلاب‌های شهری و صنعتی تسویه‌شده صادر نکرده‌ایم وی گفت: «در رابطه با استفاده از فاضلاب‌ها و آب‌های آلوده احتمالی هم باید بگوییم که وزارت جهاد کشاورزی هیچ مجوزی برای استفاده از فاضلاب‌های شهری و صنعتی تسویه‌شده صادر نکرده و این موضوع از نظر ما مردود است. خوشبختانه با تصویب قانون خاک ما می‌توانیم با این افراد به‌عنوان آلوده‌کننده خاک برخورد قانونی کنیم.» مدیرکل دفترامور آب وخاک کشاورزی وزارت جهادکشاورزی تصریح کرد: «موضوع دیگری که در این رابطه باید تاکید کنم کنترل کیفیت کودها و سموم است که به‌طور جدی دنبال می‌شود؛ در این رابطه باید تاکید کنم که تا پیش از سال 1393 ما در رابطه با کودها هیچ قانون و رویه کنترل نهادینه‌ای نداشتیم. خوشبختانه از آبان سال 1393 با ابلاغ آیین‌نامه ثبت و کنترل کیفی کودی؛ تمامی کودها تحت کنترل قرار گرفت و اگر درصدی کود حاوی عناصر سنگین هم پیش از این در کشور توزیع می‌شد با اجرای این برنامه جلوی آن گرفته شده است.» وی با بیان اینکه در طرح مذکور با متخلفان شدیدا برخورد شده است، افزود: «به نحوی که ما اکنون حدود 6 هزار برند- فرمول کود ثبت‌شده داریم و حدود 1500 برند- فرمول در این بررسی به دلیل نداشتن خصوصیات کیفی مورد نظر مردود اعلام شده است.» سرافرازی ادامه داد: «در رابطه با موضوع پایش کیفیت باید بگوییم اگر چه بررسی‌هایی در این رابطه داشته‌ایم و یک‌بار اطلاعات کیفی خاک‌های کشاورزی کشور را در فاصله سال‌های 1389 تا 1391 برداشت کرده‌ایم، اما برنامه مدون و نهادینه‌شده‌ای در زمینه پایش خاک‌های کشور تاکنون نداشته‌ایم؛ علت این موضوع نیز نداشتن ردیف اعتباری برای موضوع خاک در برنامه‌های وزارتخانه بوده است. خوشبختانه وزارتخانه این برنامه را در لایحه خاک پیشنهاد کرده و در صورت تصویب، وزارت جهاد کشاورزی موظف خواهد شد برنامه پایش خاک‌های کشور را اجرا و نتایج آن را در بازه‌های زمانی مشخصی اعلام کند. لذا این موضوع در برنامه‌‌های معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی قرار دارد و به‌طور جدی در دست پیگیری است.» وی در بخش دیگری از سخنان خود به بحث فرسایش خاک نیز اشاره کرد و با بیان اینکه موضوع فرسایش خاک جنبه‌های مختلفی دارد، گفت: «در بعد فرسایش کمی یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باید به آن توجه کنیم بحث تغییر کاربری‌هاست؛ جلوگیری از جنگل‌تراشی و جلوگیری از تغییر کاربری‌های غیرعلمی می‌تواند در این زمینه بسیار موثر باشد که این موارد کاملا مورد توجه وزارتخانه است.» سرافرازی اضافه کرد: «در بعد فرسایش کیفی خاک هم رعایت اصول علمی مدیریت خاک حائز اهمیت است که باید در هر کاربری (مانند راه، معدن، کشاورزی و... ) رعایت شوند. در بخش کشاورزی، مدیریت بهینه مزرعه، تناوب صحیح، حرکت در جهت کشاورزی حفاظتی و بازگرداندن بقایای گیاهی به خاک، مدیریت بهینه حاصلخیزی خاک و همچنین مدیریت بهینه آب در خاک یا همان توجه به روابط آب و خاک و گیاه حائز اهمیت است که مورد توجه وزارت جهاد کشاورزی است.» وی اضافه کرد: «در همین راستا اجرای عملیات حفاظت خاک و آبخیزداری در چهار گروه در حال انجام است؛ یک) گروه عملیاتی مکانیکی (سازه‌ای) جهت تله‌اندازی رسوب، کنترل و مهار سیلاب، افزایش نفوذپذیری و آبدهی قنوات، چاه، چشمه مانند بندهای سنگی ملاطی، گابیونی، خشکه‌چین، چپری و... ؛ دو) گروه عملیاتی بیولوژیکی که به‌منظور کنترل فرسایش در دامنه‌ها انجام می‌شوند، مانند بذرپاشی، بذرکاری، کپه‌کاری، نهالکاری و... ؛ سه) گروه عملیات ترکیبی مکانیکی و بیولوژیکی (بیومکانیک) به‌منظور کنترل فرسایش و استحصال آب مانند کنتورفارو، بانکت‌بندی، سکوبندی و... و چهار) گروه عملیاتی مدیریتی مانند حفاظت و قرق، مراقبت و آبیاری.∎​