صاحب‌خبر - محمدامین شرکت اول- ساعت 10 و 39 دقیقه و 10 ثانیه روز چهارشنبه 16 فروردین، زمین لرزه ای به بزرگی 6.1 ریشتر در حوالی روستای دوقلعه براک از توابع سفید سنگ شهرستان فریمان رخ داد. هر چند این حادثه تنها یک مورد تلفات جانی و 40 مصدوم داشت، اما به علت بافت قدیمی و سازه های فرسوده روستاهای آن اطراف، خسارات زیادی را به این آبادی ها وارد کرد. به طوری که طبق برآورد نهایی و براساس اظهار نظر مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی ،میزان خسارات زلزله در چهار شهرستان فریمان، مشهد، تربت جام و سرخس به این شرح بود:« از دو هزار و 934 واحد خسارت دیده 722 واحد بیش از 60 درصد، 795 واحد بین 30 تا 60 درصد و هزار و 417 واحد کمتر از 30 درصد دچار خسارت و تخریب شدند.» همچنین سخنگوی وزارت کشور مناطق آسیب دیده در این زلزله را 67 روستا اعلام کرده بود.با این همه و پس از گذشت شش ماه از وقوع این حادثه ناگوار به تعدادی از روستاهای شهرستان فریمان و همچنین بخش رضویه مشهد که آسیب های بیشتری دیده بودند، می رویم تا روند بازگشت اهالی آن ها به زندگی عادی و عملکرد دستگاه های مسئول استان در حوزه بازسازی مناطق آسیب دیده را بررسی کنیم.در ابتدا به بخش رضویه و روستای حسن آباد وارد می شویم، از همان ابتدای روستا و با توجه به اجرای طرح هادی همزمان با بازسازی منازل زلزله زده، روستا رنگ و لعاب خاصی پیدا کرده است. از کوچه های روستا گذر می کنیم و گهگاه روستاییانی را می بینیم که خود در حال پیشبرد کارهای پایانی ساخت منازلشان هستند. اجرای طرح هادی همزمان با بازسازی معاون امور بازسازی و مسکن روستایی اداره کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان رضوی در خصوص روند عملیات اجرای طرح هادی در روستاهای آسیب دیده در زلزله می گوید: به مرور و با توجه به اعتبارات، در بخش رضویه در تمامی 12 روستای آسیب دیده، همزمان با بازسازی منازل، طرح هادی نیز اجرا می شود .به پایان نرسیدن کار آسفالت در برخی از این روستاها نیز به دلیل وجود مصالح در محل اجرای طرح است. در فریمان هم در پنج روستایی که دچار تخریب های جدی شده بودند، طرح هادی اجرا خواهد شد. در ادامه راه یک به یک اهالی روستا به جمع ما می پیوندند. از مهری، یکی از ساکنان قدیمی روستای حسن آباد در خصوص محل نگهداری دام هایشان می پرسم که در جواب می گوید: «هنوز هیچ کاری در این باره انجام ندادیم و دام هایمان را در خانه دام های قدیمی که داریم نگه می داریم.» مشکلی که در چند روستای دیگر هم اهالی به آن اشاره می کنند.حسن حسینی در توضیح اقدامات انجام شده برای بازسازی خانه دام های این مناطق نیز می گوید: جهاد کشاورزی با همکاری بنیاد مسکن محل خانه دام های این روستاها را جا نمایی کرده است و افراد می توانند پس از مراجعه به جهادکشاورزی و دریافت پروانه دامداری سنتی خود، برای معرفی به بانک کشاورزی و دریافت وام 10 میلیون تومانی به بنیاد مراجعه کنند. وی درباره روش ارائه ضمانت برای دریافت این وام هم می گوید: ضمانت به صورت زنجیره ای است و هر سه نفر برای ضمانت سفته می گذارند.وی درباره اصول ساخت این منازل نیز می گوید: مهندسانی در نظام مهندسی روستایی که زیر نظر بنیاد مسکن کار می کنند، به عنوان ناظر ساخت این منازل حضور دارند و ساخت آن را تایید می کنند. تخلفات در ساخت ساخت و سازها کم و بیش در مراحل پایانی خود هستند، البته در این روستا با تخلفاتی در حوزه ساخت و ساز هم از سوی برخی اهالی مواجه شدیم، احداث اضافه بنا بعد از دریافت پایان کار، کاری بود که برخی روستاییان انجام داده بودند.حسینی در خصوص رسیدگی و پیشگیری از بروز چنین تخلفاتی نیز می گوید: «این موضوع دست ما نیست و دهیاری باید به آن ها اخطار دهد و متخلفان را به کمیسیون ماده 99 معرفی کند تا آن جا درباره اقدام متخلفانه آن ها تصمیم گیری شود.»در میان منازل روستایی بازسازی شده به زمینی برخورد می کنیم که تنها پی ریزی آن انجام شده، دلیل پیشرفت نداشتن این خانه را از مهری یکی از ساکنان روستا می پرسم که می گوید: صاحب این ملک در شهر زندگی می کند و خیلی به ندرت در روستا سکونت دارد به همین دلیل کار خانه اش پیش نرفته است. مشکل کمبود سیمان یکی از اهالی بعد از حسن آباد، راهی روستای بوته گز، یکی دیگر از مناطق زلزله زده می شویم. در این روستا هم برخی از روستاییان گلایه هایی را مطرح می کنند، یکی از آن ها خانمی بود که به دلیل کمبود سیمان کار احداث خانه اش متوقف شده بود و مجبور به زندگی در ویرانه های خانه زلزله زده خود بود. پس از گفت و گوی معاون امور بازسازی و مسکن روستایی اداره کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان با او مشخص می شود که این فرد در همان ابتدا تنها نیمی از سهمیه سیمان خود را دریافت کرده و وقتی برای دریافت بقیه سهمیه خود به بنیاد مراجعه کرده است، به او گفته اند که باید با چند نفر دیگر از ساکنان که نیازمند دریافت سیمان هستند، هماهنگ کند تا پس از تجمیع، سهمیه آن ها با یک دستگاه تریلی به روستا فرستاده شود. این در حالی است که به گفته آن خانم در روستایشان دیگر کسی سیمان نمی خواهد.حسینی می گوید: این سیمان هدیه مقام معظم رهبری به روستاییان است که تامین آن با ماست ولی هزینه حمل آن با خود روستاییان است، به همین خاطر می گوییم برای کاهش هزینه حمل،سهمیه سیمان چند خانواده یک جا ارسال شود بهتر است.معاون امور بازسازی و مسکن روستایی اداره کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان با وعده حل مشکل این فرد، می افزاید: البته در گذشته در انبارمان مقداری سیمان داشتیم ولی الان آن جا نیز خالی شده است با این حال طی هفته جاری بار دیگر انبار ها را از سیمان پر می کنیم تا امثال این افراد که تعداد کمی سیمان نیاز دارند با مشکل مواجه نشوند.یکی دیگر از اهالی به جمع ما می پیوندد و شروع به گلایه می کند که هنوز در خانه زلزله زده خود زندگی می کند ولی بعد از کمی گفت و گو مشخص می شود که استادکار ساخت منزل جدید او به دلیل طلب خود، در منزل جدید را قفل کرده و گفته تا پولم را ندهی کلید خانه ات را نمی دهم. انتظار اهالی برای عمل خیران به وعده هایشان برج موری، روستای دیگری در بخش رضویه است که از آن بازدید می کنیم و پس از آن راهی روستاهای سفید سنگ در شهرستان فریمان می شویم. در محدوده سفید سنگ، پس از بازدید از روستای رزمگاه سفلی که از زلزله آسیب چندانی ندیده بود، به سمت رزمگاه علیا می رویم، نکته جالب در این روستا جای خالی پنجره در بیشتر منازل ساخته شده است، دلیلش را از عباس قادری، رئیس بنیاد مسکن شهرستان فریمان جویا می شویم که می گوید: اهالی این روستا به دنبال پیدا کردن خیری برای تقبل هزینه پنجره های منازل روستا بودند که البته یک نفر پیدا شده و قرار است در و پنجره های منازل رزمگاه علیا را نصب کند. تنها 10 درصد اهالی مناطق زلزله زده برای دریافت وام بازسازی خانه دام هایشان اقدام کرده اند قادری درباره وضعیت بازسازی خانه دام های روستاهای آسیب دیده این شهرستان نیز می گوید: بازسازی 172 واحد دامداری سنتی برعهده دستگاه اجرایی شهرستان فریمان است که تا کنون تنها 18 دامداری برای تعیین تکلیف خود به بنیاد مسکن شهرستان مراجعه کرده اند، پس مشکل اصلی مراجعه نکردن خود اهالی است، چرا که جهادکشاورزی از محل دامداری های حادثه دیده بازدید کرده و پروانه های لازم هم صادر شده، این افراد باید به جهادکشاورزی مراجعه کنند و پروانه ها را دریافت کنند پس از آن نیز به بنیاد مسکن بیایند تا آن ها را برای دریافت وام به بانک مربوط معرفی کنیم. کلاس هایی که همچنان در کانکس برپا می شود روستای سرچشمه مقصد بعدی ماست، در این روستا هر چند کار بازسازی منازل مراحل پایانی خود را طی می کند اما همچنان دانش آموزان مجبور به تحصیل در کانکس های موقت که فضای کوچکی هم دارند، هستند. به آن نماینده مجلس بگویید فرش خانه اش را نفروخت؟ در حال عبور از کوچه های روستای سفید سنگ هستیم که پیرمردی از آن طرف کوچه با صدای بلند می گوید: آقا شما که دستتان به نماینده مجلس می رسد به او بگویید قول داد حتی اگر شده فرش زیر پایش را هم می فروشد و مسیر 25 کیلومتری جاده روستا را آسفالت می کند، ولی گویا هنوز فرشش را نفروخته است! به او بگویید سری هم به ما بزند، خوشحال می شویم دوباره ببینیمش.در این روستا به دیدار عمو حیدر، همان پیرمرد 63 ساله ای که همسرش تنها متوفی این حادثه ناگوار بود و حال در خانه جدید خود ساکن است، می رویم. از او درباره اوضاع و احوال زندگی اش می‌پرسیم که می گوید: خوب است، هر چند دیگر زندگی ندارم، تنها برایم از دار دنیا یک پسر مانده است و چند گوسفند دیگر. اهالی، در انتظار دریافت وام معیشتی در این بازدید یکی از گلایه هایی که بیشتر از همه از اهالی روستاها شنیده می شد، بحث دریافت وام سه میلیونی معیشت بود. حسینی درباره ارائه این وام توضیح می دهد: تمام فرایند اعطای این وام بلاعوض معیشتی انجام شده و در هفته جاری شروع خواهد شد.حسینی درباره روند پرداخت وام 20 میلیونی ساخت مسکن روستایی نیز می گوید: ما این وام را در شش مرحله و به تناسب پیشرفت فیزیکی بنا پرداخت می کنیم، چرا که اگر کسی خواست در میانه راه کار را متوقف کند، تمام وام را دریافت نکرده باشد. وی در تشریح این مراحل می افزاید: مرحله اول آن به مبلغ یک میلیون و 400 هزار تومان پس از کندن پی ساختمان پرداخت می شود، پس از اجرای فنداسیون مرحله دوم وام به ارزش 4 میلیون و 600 هزار تومان پرداخت می شود، مرحله سوم پس از نصب اسکلت است که مبلغ آن 3 میلیون تومان است و همچنین بعد از اجرای سقف بنا 4 میلیون تومان و با پایان سفت کاری هم 5 میلیون تومان دیگر به افراد پرداخت می شود و در مرحله آخر و پس از دریافت پایان کار بنا 2 میلیون تومان دیگر پرداخت می شود که مجموع این مبالغ 20 میلیون تومان است.حسینی همچنین در پاسخ به گلایه بعضی روستاییان درباره دریافت نکردن برخی مراحل این وام با وجود پیشرفت بنا نیز تصریح می کند: بعضی از روستاییان به پیمانکاران و مصالح فروش ها بدهکار هستند و به دلیل این که در این خصوص مشکلی ایجاد نشود، ما برای پرداخت مراحل بدهی وام به آن ها می گوییم بدهی خودشان را به این افراد پرداخت کنند.هر چند در هر روستا تعدادی از چادرهای هلال احمر همچنان برپا بود، اما از آن ها برای اسکان استفاده نمی شد و بیشتر نقش انباری یا رختکن کارگرهای ساختمانی را داشت.الغور، آخرین مقصد ماست، در این روستا 43 واحد دام سنتی وجود دارد اما هنوز هیچ فردی برای پیگیری روند دریافت وام بازسازی خانه دام خود اقدامی نکرده است. تاخیر در تخصیص اعتبارات، دلیل تاخیر روند بازسازی مدارس پس از انجام بازدید از چندین مناطق زلزله زده، برای بررسی روند بازسازی واحدهای آموزشی این روستاها با جاسم حسین پور، سرپرست اداره کل نوسازی مدارس خراسان رضوی گفت و گو می کنیم. حسین پور درباره وضعیت مدارس در بخش رضویه می گوید: زلزله فروردین ماه به سه مدرسه در روستاهای کلاته حاج علی، درخت بید و کلاته قدم در بخش رضویه آسیب های جدی وارد کرد و ما صلاح ندانستیم دانش آموزان داخل آن مدارس به تحصیل بپردازند و به همین دلیل از بخش اعتبارات ملی، بودجه کار تامین شد و در کمتر از چهار ماه کار این پروژه ها را احداث کردیم و به آموزش و پرورش تحویل دادیم.وی افزود: مدرسه روستای کلاته قدم یک کلاسه و مدارس روستاهای کلاته حاج علی و درخت بید هم دو کلاسه و در مقطع ابتدایی بودند.سرپرست اداره کل نوسازی مدارس استان درباره مدارس دیگر روستاهای زلزله زده، با تاکید بر این که این مدارس آسیب جدی ندیده بودند، ادامه داد: در روستای کانون زلزله به علت نوساز بودن مدرسه، نه تنها آسیبی به آن وارد نشد، بلکه از آن به عنوان محل استقرار ستاد مدیریت بحران هم استفاده شد.حسین پور در پاسخ به سوالی در خصوص وضعیت بازسازی مدارس دیگر روستاها و از جمله روستای سرچشمه که دانش آموزان آن جا هنوز در کانکس مشغول به تحصیل هستند نیز می‌گوید: مدرسه روستای سرچشمه آن چنان آسیبی ندیده بود و تنها تیغه ای که پس از اتمام ساخت ساختمان و تحویل آن توسط عوامل اجرایی آموزش و پرورش یا خود مدرسه به آن بنا اضافه شده بود، آسیب قابل توجهی دیده بود که آموزش و پرورش قرار شد آن تیغه را جمع کند.وی درباره چرایی تحصیل این دانش آموزان در کانکس می گوید: ممکن است آن ها در کانکس درس بخوانند، چرا که ما هم اکنون مقدمات اجرای 14 پروژه در این روستاها را فراهم کرده ایم که در مجموع شامل 61 کلاس درس می شوند.سرپرست اداره کل نوسازی مدارس استان در توضیح دلیل کندی پیشرفت این پروژه ها نیز می افزاید: به دلیل این که اعتبارات لازم برای این پروژه ها توسط ستاد مدیریت بحران با تاخیر تخصیص داده شد، این پروژه ها هم دیر آغاز شد ولی هم اکنون با توجه به تخصیص 60 درصد اعتبارات پروژه ها آغاز شده اند و به امید خدا برای سال تحصیلی آینده تمامی این پروژه ها به طور قطع تمام خواهند شد.∎​