صاحب‌خبر - دوره‌های تحصیلات تکمیلی در هر نظام آموزش عالی جایگاه ویژه‌ای دارد. قبل از انقلاب اسلامی اکثر موسسات آموزش عالی در سطح کاردانی و کارشناسی فعالیت می‌کردند. البته در برخی از دانشگاه‌های بزرگ به صورت محدود - رشته‌هایی که به تعداد انگشتان دو دست نمی‌رسید- در دوره کارشناسی‌ارشد هم دروسی ارائه می‌شد. بنابراین غالب متقاضیان ادامه تحصیل بعد از دوره کارشناسی عموما عازم خارج از کشور می‌شدند که غیر از بار سنگین هزینه‌های ارزی برای آنها با دشواری‌ها و محدودیت‌های خاصی هم مواجه می‌شدند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به اهداف بلندی که ترسیم شد، ابتدا تاسیس دوره کارشناسی‌ارشد را در سطح دانشگاه‌های بزرگ کشور داشتیم و بعد از آن به تدریج تاسیس دوره دکتری را شاهد بودیم. اگر چه بسیاری از اساتید قدیمی ما در موفقیت این دوره‌ها تردید زیادی داشتند، اما این اقدام شروع شد و تقریبا هم تراز بسیاری از کشورهای پیشرفته- این دوره‌ها- توسعه پیدا کرد. اما در دهه اول تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی هم، رشته‌‌ها در سطح کاردانی و کارشناسی ارائه می‌شد وبه تدریج از سال 1370 دوره‌های کارشناسی‌ارشد توسعه پیدا کرد و حدود سال 1390 دوره‌های دکتری هم تاسیس شد. اوج دوره تحصیلات تکمیلی در این دانشگاه در سال‌های 93 و 94 بود که رشته‌محل‌های ما در سطح کارشناسی‌ارشد به حدود 6800 رشته و در سطح دکتری به حدود 2350 رشته رسید. تقریبا حدود 550 هزار دانشجوی تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد اسلامی، 35 درصد دانشجویان محصل در این دوره‌ها را در کشور تشکیل می‌دهد. در این میان حدود 25 تا 26 درصد از سهم دوره‌ دکتری وحدود 60درصد از سهم کارشناسی‌ارشد را دانشگاه آزاد اسلامی به خود اختصاص داده است. اهمیت تحصیلات تکمیلی اهمیت دوره‌های ارشد و دکتری برای کشور بسیار بالاست. رهبر معظم انقلاب در یک گردهمایی که روسای دانشگاه‌ها در آن حضور داشتند، تاکید کردند که در چشم‌انداز 1404 سعی شود دوره‌های تحصیلات تکمیلی از کل پذیرش دانشجو حداقل به 30درصد برسد. با توجه به این تاکید، روندی که برای توسعه تحصیلات تکمیلی طی شد، موفقیت‌آمیز بود و به نظر می‌رسد که حتما مورد نیاز کشور هم هست. ما در سال 1394 بیش از 20 هزار دانشجوی دکتری در دانشگاه آزاد اسلامی داشتیم که به نظر می‌رسد این میزان جذب - یا جهش درپذیرش دوره دکتری- براساس یک برنامه‌ریزی دقیق و آمادگی همه واحدها نبود، لذا در سال‌های 95 و 96 به تدریج کاهش در ظرفیت پیش آمد که براساس آن در سال جاری ظرفیت پذیرش و میزان تعداد دانشجویان‌مان دردوره دکتری به حدود 10 هزار نفر رسید. ذکرچند نکته خوب است در اینجا به چند نکته درباره اهمیت تحصیلات تکمیلی تاکید شود: 1 - تلاش ما در راستای تربیت کادر متخصص با سطح علمی موردنیاز کشور از جمله برای هیات‌علمی و بخش‌های مختلف صنعتی است که بتواند مسائل پیچیده بخش‌های مختلف را حل کند. 2 - برنامه‌ریزی شده تا پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها هدف‌مندی در قالب نیازهای کشور تعریف شود تا بتواند در مسیر رفع نیازهای کشور موثر باشد. 3 - امروز یکی از دغدغه‌های مهم مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی- به‌خصوص در حوزه آموزشی- ارتفای کیفیت دوره‌های تحصیلات تکمیلی از طریق تدوین دستورالعمل‌های مختلف و نظارت جدی بر روند اجرای این دوره‌هاست. بنابراین در آبان‌ماه شیوه‌نامه دوره دکتری تدوین شد که حاوی مطالب مختلفی مربوط به مسائل آموزشی و پژوهشی در این دوره‌های تحصیلی بود که بعد از تصویب در هیات‌رئیسه دانشگاه ابلاغ شد. همچنین آیین‌نامه شوراهای تحصیلات تکمیلی در سطح سازمان مرکزی، ‌واحدهای دانشگاهی و دانشکده‌ها تدوین شد و بعد از تصویب هیات‌رئیسه دانشگاه، ابلاغ شد. در این راستا شورای تحصیلات تکمیلی در سطح سازمان مرکزی به‌عنوان سیاستگذار با شرکت معاونین آموزشی، پژوهشی و پزشکی دانشگاه و مدیران حوزه آموزش و پژوهش و معاونین 10 منطقه آمایشی‌تشکیل شد و الان دو جلسه آن تشکیل شده و سیاستگذاری‌های لازم را انجام می‌دهند. همچنین آیین‌نامه‌هایی در ارتباط با گروه‌های آموزشی- که می‌تواند روی کیفیت دوره‌های تحصیلات تکمیلی موثر باشد- تهیه شده و ان‌شاءا... به‌زودی ابلاغ خواهد شد. 4 - اما آنچه در ارتباط با سیاست‌های اصلی برای ارتقای کیفیت دوره تحصیلات تکمیلی مورد نظر است عبارتنداز: الف) نظارت دقیق بر روند توزیع دانشجو و اعضای هیات‌علمی ب)استقرار اعضای هیات‌علمی در واحدهای دانشگاهی برای کمک بیشتر به دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی ج)تعریف طرح‌های کلان مورد نیاز کشور درقالب رساله‌ وپایان‌نامه‌های هدفمند تا از این رهگذر نظارت دقیق بر روند برگزاری امتحانات جامع و پایان‌نامه‌ها صورت بگیرد وکیفیت کارهای تحقیقاتی هم افزایش پیدا کند. برای انجام این امور در قالب پرتال جامع آموزش یکپارچه و طرح جامع نظارت و ارزیابی در تلاش هستیم تا روند دوره‌های تحصیلات تکمیلی را به دقت مورد نظارت قرار دهیم و روند فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی دانشجویان را سامان دهیم تا اهداف عالیه‌ای که از توسعه دوره‌های تحصیلات تکمیلی ترسیم شده است در دانشگاه آزاد اسلامی به خوبی محقق شود.∎​