نظر به اینکه عربستان سعودی و سپس چند کشور دیگر عربی از اتباع خود می‌خواهند خاک لبنان را ترک کنند، از تکاپوی خطرناک سعودی علیه لبنان حکایت دارد.به گزارش تسنیم به نقل از روزنامه رای الیوم، عبدالباری عطوان سردبیر این روزنامه با اشاره به درخواست عربستان و سپس امارات متحده عربی و بحرین از اتباع خود در لبنان برای ترک این کشور، نوشت: این نشانه ای خطرناک و حاکی از این است که عربستان در تدارک موضع گیری علیه لبنان است .
حرکت بن سلمان در مسیر
جرج بوش و مکتب ماکیاولی
نگاهی به تصمیمات و بازداشت‌ها و نیز سیاست مشت آهنین که محمد بن سلمان چه در دخل و چه در منطقه در پیش گرفته است، این برداشت را ایجاد می کند که وی در مسیر دو مکتب سیاسی در حرکت است؛ اول مکتب جرج‌بوش پدر و پسر مبنی بر اینکه هر کس با ما نیست دشمن ماست و دوم مکتب ماکیاولی که به این امیر سعودی این توصیه را می کند که بدون هیچ رحمی با دشمنان سیاسی و حتی مرم خود برخورد کند زیرا احترام و ترس مهم تر از دوستی است.
بازداشت بسیاری از امیران و وزیران سابق سعودی به اتهام فساد در سه دهه اخیر گامی بی سابقه در خاندان حاکم سعودی به شمار می آید که مرجع اصلی آن تا این لحظه انتقام جویی بوده است که البته چه بسا این اقدامات فقط مرحله اول بوده و مراحل بعدی در دایره گسترده تری در راه باشد که بعید نیست نه فقط دشمنان بلکه متحدان را نیز شامل شود.
درخواست ترک خاک لبنان نشانه خطرناکی است
اینکه وزارت خارجه عربستان از اتباع خود در لبنان چه کسانی که مقیم هستند و چه مسافران می‌خواهد فورا خاک این کشور را ترک کنند و سپس امارات متحده‌عربی، کویت و بحرین نیز همین درخواست مشابه را مطرح می کنند، نشانه ای خطرناک است و حاکی از این است که مسئولان سعودی در تکاپوی «یک اقدام» در لبنان هستند که یا تحریم اقتصادی است یا دخالت نظامی. این پیش بینی برگرفته از اظهارات ثامر السبهان وزیر مشاور سعودی است مبنی بر اینکه کشورش اقدامات شدیدتری را علیه لبنان اتخاذ خواهد کرد تا روند امور آن به مسیر طبیعی بازگردد.
عربستان چطور می تواند با حزب‌الله روبه رو شود؟
وی همچنین گفت: عربستان با دولت لبنان به عنوان دولتی که علیه ما اعلام جنگ کرده است تعامل خواهد داشت و هر کس را که به کشورمان تجاوز کند سرجایش خواهیم نشاند. نمی‌دانیم السبهان که بسیار به بن سلمان نزدیک است، چه منظوری دارد آیا منظور او و دولت سعودی از بازگشت اوضاع لبنان به مسیر طبیعی «شکستن» قدرت حزب‌الله و از بین بردن توانایی نظامی آن است؟ سوال دیگر اینکه چطور حزبی که علیه عربستان تجاوز می کند را سرجایش خواهند نشاند؟ آیا این ماموریت در مورد حزبی که ۲۵ هزار رزمنده سرسخت و ۱۵۰ هزار موشک در اختیار دارد و به یک مجموعه سیاسی و نظامی قوی منطقه ای وابسته است، امکان پذیر است؟نکته قابل توجه اینکه برادران لبنانی اکنون سرگرم موضوع بازگشت سعد الحریری و زمان و هواپیمای او هستند و از رخدادهای احتمالی که در هفته‌ها و ماههای آینده در انتظار کشورشان است و خطرات ناشی از آن و نیز چگونگی مقابله با این خطرات غافل مانده اند.در این میان باید به این نکته مهم توجه داشت که تحریم اسرائیل علیه غزه موجب منفجر شدن سه جنگ این رژیم علیه آن در کمتر از هفت سال شد و همچنین این اشغال لبنان بود که جنوب آن را به خاستگاه اصلی حزب‌الله و مقاومت لبنان تبدیل کرد و در نهایت موجب نابودی اشغالگران و حقارت آنان شد، از همین رو سوالی که اکنون مطرح است اینکه نتایج احتمالی حاصل از محاصره و یا تحریم‌های اقتصادی علیه لبنان در آینده نزدیک چه خواهد بود؟ آیا سناریوی غزه تکرار خواهد شد؟
معلوم نیست محمد بن سلمان در سطح داخلی و عربی و منطقه‌ای چه نقشه ای در سر دارد زیرا تجارب گذشته نشان می دهد این امیر جوان در اجرای تغییرات گسترده و به راه انداختن جنگ‌ها و تشکیل ائتلاف‌ها تردید نمی کند، چرا که در نظر دارد عربستان را از «خواب‌عمیق» بیدار کره و نوگرایی را در آن تحقق بخشیده و با استناد به آنچه «خطر ایران» می‌خواند از نظر سیاسی و نظامی کشورش را آماده کند.بن سلمان احساس می کند منطقه با یک خلأ رهبری، سیاسی و اسلامی روبه رو است و او و کشورش گزینه ای برای پر کردن این خلأ هستند از همین رو در نظر دارد بر اساس معیارهای ایدئولوژیک ناسیونالیسم عربی دولت چهارم سعودی را تشکیل داده و آن را جایگزین وهابیت مذهبی و سیاسی کند که در تشکیل سه دولت سعودی نقش زیادی داشت.به عبارت دیگر به نظر می رسد افکار بن سلمان و مشاوران او از وهابیت طایفه‌ای به سمت ناسیونالیسم عربی در حال تغییر است.با این توضیحات باید پرسید آیا این ناسیونالیسم جدید که برای محیط سعودی ضد سکولاریسم جدید است، می تواند عقیده مبارزه جویی و روحیه بسیجی را در هر جنگ آینده که عربستان تحت پرچم پادشاه جدید (محمد بن سلمان) وارد آن خواهد شد تامین کند؟ کسی که به زودی به تخت پادشاهی تکیه خواهد زد.
عقیده ناسیونالیسم جدید در صورتی که عملی شود عربستان را در برابر دو ملیت اصلی قرار می دهد؛ یکی ترکیه و دیگری ملیت فارسی و ایرانی و بعید نیست این دو علیه عربستان متحد شوند به گونه‌ای که برخی نیروهای عربی در ملحق شدن به ائتلاف جدید عربی تردید کنند به ویژه اینکه بن سلمان در حال توسعه دایره ائتلاف‌های عربی است.
در این میان معلوم نیست مصر به عنوان متحد اصلی عربستان سعودی در ائتلاف چهارگانه علیه قطر، چه موضعی اتخاذ خواهد کرد و اینکه آیا این ائتلاف جدید با حضور مصر توسعه خواهد یافت تا بتواند جبهه‌های اقتصادی و یا نظامی را علیه ایران، سوریه و لبنان و حزب‌الله و نیز الحشد‌الشعبی در عراق بگشاید؟ در این صورت عرب‌های شیعه کجا قرار می گیرند؟ این در حالی است که عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر گفت:کشورش در لبنان علیه حزب‌الله دخالت نخواهد کرد. در این خصوص باید یادآور شد که السیسی که در برابر تمام فشارهای عربستان برای اعزام نیروهای کشورش به یمن ایستاد، شاید این بار نیز در مقابل فشارهای مربوط به ملحق شدن به جبهه احتمالی علیه ایران همان کار را بکند و یا اگر در ائتلاف سعودی شرکت کند مشارکت آن سمبلیک خواهد بود.
مصر به دنبال ماجراجویی نیست
نکته دیگر اینکه در شرایطی که مصر در صحرای سینا علیه داعش وارد جنگ شده و در صحرای غربی در مرز‌های لیبی و چه بسا در مرز اتیوپی با ناآرامی روبه رو است، آیا علیه لبنان و حزب الله وارد ماجراجویی شده و نیروها و یا هواپیماهای خود را در این جبهه به کار خواهد گرفت؟به هر حال باید در نظر داشت که عربستان بازوهای اقتصادی قدرتمندی دارد که می‌تواند چنانچه در صدد تحریم مالی و اقتصادی لبنان برآید این بازوها را علیه آن به کار گیرد اما چه بسا متحدان سنی و مسیحی لبنان بیشترین زیان را متحمل شوند زیرا این گروه از لبنانی‌ها تاجران و سرمایه گذاران این کشور را تشکیل می دهند نه شیعه که خاستگاه اصلی حزب‌الله را تشکیل داده و ۴۰ درصد جمعیت لبنان هستند در نتیجه شاید تحریم لبنان موجب وحدت لبنانی‌ها شود نه دسته بندی بین آنان.
در این حال،استعفای نخست‌وزیر لبنان در خاک عربستان نمونه ای از برنامه سعودی برای برهم زدن ثبات در لبنان است. به نوشته رسانه‌های خارجی پس از شکست سیاست‌های ریاض در یمن، عراق و سوریه، آل سعود به دنبال استفاده از شرایط شکننده لبنان برای پیشبرد اهداف منطقه ای خود است.به گزارش ایرنا، از نگاه تحلیلگران تحولات مربوط به لبنان و نقش ویژه عربستان سعودی در آن ابعاد پیچیده‌ای دارد. هنوز دلایل اصلی این امر مشخص نیست و فهم ریشه‌های واقعی آن به گذشت زمان بیشتری نیاز دارد. واقعیت امر این است که «سعد حریری» نخست‌وزیر لبنان در اقدامی شگفت آور و ناگهانی در خاک عربستان و از طریق رسانه‌های سعودی استعفای خود از پست نخست وزیری لبنان را اعلام کرد. وی در گفت وگوی تلویزیونی خود ادعاهایی را علیه حزب الله لبنان و حمایت‌های ایران از این گروه عنوان کرد و تلاش کرد تا اقدامات حزب الله را به عنوان دلیلی بر ناتوانی خود در اداره امور سیاسی این کشور بیان کند. گفته می شود قرار است در چند روز آینده سعد حریری در بیروت به صورت رسمی استعفای خود را به رئیس جمهوری لبنان تحویل دهد.با توجه موقعیتی که این استعفا در آن رخ داده است نمی توان نقش آفرینی و دخالت عربستان سعودی را کتمان کرد. تارنمای نشریه «نیویورک‌پست» در زمینه استعفای شگفت آور حریری نوشت: حریری اواخر سال ۲۰۱۶ به عنوان نخست وزیر لبنان منصوب شد و کابینه ۳۰ نفره خود را تشکیل داد اما اکنون شکاف در این کشور میان نیروهای وفادار به عربستان سعودی و حامیان ایران و حزب الله افزایش یافته است.این نشریه آمریکایی افزود: اوایل این هفته «سامر السبهان» یکی از وزیران کشور عربستان سعودی در امور خلیج فارس، به شدت از حزب‌الله انتقاد کرد و قول داد که در روزهای آتی تحولاتی مهم رخ می دهد تا شرایط را تغییر دهد.این وزیرسعودی پیش از استعفای حریری هم با وی دیدار داشت. وی پس از این دیدار در توئیتی نوشت دیداری طولانی و مفید با نخست وزیر لبنان داشت که در مورد نگرانی‌ها و مسائل گوناگونی گفت وگو شد. السبهان نوشت: اگر خدا بخواهد اتفاقات آینده خیر است.از آن زمان توئیت‌های تند و انتقادی این وزیر علیه حزب الله لبنان ادامه داشت. وی حتی در یکی از آن‌ها عنوان کرد: آن‌هایی که با حزب‌الله همکاری می کنند تنبیه خواهند شد. به نوشته این نشریه حملات سعودی‌ها در روزهای پس از افزایش تحریم‌های آمریکا علیه حزب الله بیشتر شده است.
پرسش‌های بی‌شمار در مورد اقدام ناگهانی حریری
رسانه‌های منطقه و جهان و از جمله در لبنان از اتفاقات اخیر ابراز شگفتی کرده اند و حتی برخی آن را شوکی به جامعه سیاسی و اجتماعی این کشور دانستند. هنوز دلیل یا تحلیلی قطعی از این اقدام ارائه نشده است. روزنامه «دیلی استار» لبنان اقدام سعد حریری را مایه ایجاد شوک در این کشور دانست و اعتقاد دارد این حادثه باعث تغییر شرایط خواهد شد.تارنمای شبکه تلویزیونی «الجزیره» هم استعفای حریری را دسیسه‌ای ارزیابی کرد و نوشت ایران پس از استعفای وی در ریاض، عربستان، ایالات متحده و اسرائیل را عامل ایجاد تنش در منطقه می داند.این گزارش با اشاره به برخی ادعاهای حریری در مورد نقش حزب‌الله لبنان در این کشور و حمایت‌های ایران از این گروه آورده است: با افزایش رقابت میان تهران و ریاض، برخی کارشناسان این حرکت حریری و ریاض را اعلان جنگ عربستان علیه حزب‌الله ارزیابی می کنند. روزنامه «دیلی تلگراف» نیز در گزارشی نوشت: سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله لبنان اقدام حریری را سیاست دیکته شده ریاض توصیف کرد. «میشل عون» رئیس جمهوری لبنان نیز اعلام کرد تازمانی که حریری به لبنان بازنگردد استعفای حریری را نمی پذیرد.روزنامه «دیلی میل» نوشت حریری پس از ایجاد یک شوک، میهمان پادشاهی عربستان شده است. وی روز گذشته و کمتر از دو روز پس از استعفا در ریاض، با ملک سلمان دیدار کرد. رسانه‌های عربی این دیدار را در جهت ارزیابی شرایط لبنان دانستند. این گزارش نیز حریری را فردی تحت حمایت ریاض عنوان کرد و استعفای وی در ریاض و از طریق رسانه‌های سعودی را به عنوان نشانه ای بر این امر دانست. گزارش روزنامه انگلیسی افزود: شگفتی استعفای حریری همزمان با شوک در میان شاهزادگان عربستان سعودی صورت گرفته است.
آینده مبهم برای لبنان
تاریخ نشان می دهد
سعد حریری تحت سیطره و فشار حکام ریاض بوده است. وی حتی در سال ۲۰۰۹ به عنوان نخست وزیر نزد مقام‌های آمریکایی، از فشار سعودی‌ها بر خود گلایه کرد. حتی کناره گیری سال ۲۰۱۱ وی نیز به همین دلیل بوده است. به تازگی نیز حریری به شدت تحت فشار ریاض قرار داشت تا به تعامل با دولت سوریه نپردازد و مراقب نفوذ ایران باشد. با این حال حریری از سال ۲۰۱۵ و با آغاز دوره پادشاهی ملک سلمان به دلایل اقتصادی و تجاری ارتباط خود با عربستان را بیشتر کرد. تارنمای «عرب نیوز» در تحلیل شرایط لبنان نوشت: «دارالفتوی» که عالی ترین نهاد سنی لبنان است مجموعه ای از دیدار‌ها و بیانیه‌ها را صادر کرد. این نهاد به صورت غیررسمی اتحاد خود با حریری را بیان و عنوان کرد هیچ یک از چهره‌های سنی حاضر به جانشینی سعد حریری نیستند. شیخ «ابو لطیف الداریان» مفتی اعظم لبنان هم با مسئولان حافظ منافع سفارت عربستان در بیروت دیدار کرد و گفت: اتفاق کنونی در لبنان بسیار خطرناک است و به هوشیاری زیادی برای حفظ وحدت ملی همه لبنانی‌ها نیاز دارد.«فواد سینیوره» رهبر یکی از بلوک‌های مهم سیاسی در مجلس لبنان نیز این استعفا را زنگ خطری در راه مصالحه سیاسی در لبنان عنوان کرد.«آنتونی حداد» تحلیلگر مسائل راهبردی به عرب نیوز گفته است لبنان اکنون با چندین احتمال روبه‌رو است؛ شاید یک جنگ ناگهانی از سوی اسرائیل رخ دهد که موجب ویرانی‌های عظیمی شود. از طرف دیگر ممکن است اقتصاد این کشور بار دیگر از سوی کشورهای عربی که در لبنان سرمایه‌گذاری‌هایی کرده‌اند منزوی شود. در این حالت مبادلات اقتصادی با بیروت قطع خواهد شد. همچنین ممکن است آمریکا هم لبنان را در وضعیت ویژه‌ای تحریم کند. تحلیلگران استعفای نخست وزیر لبنان را حرکتی برای افزایش فشار بر حزب الله می دانند و برخی نیز نگران افزایش بی ثباتی در این کشور شکننده هستند. به نقل از یکی از کارشناسان اندیشکده واشنگتن، شرایط برای وقوع هر سناریویی از جمله افزایش خشونت آماده است.