به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، برای شناخت فلسفه اربعین در ابتدای امر باید فلسفه قیام امام حسین علیه‌السلام را بدانیم که ایشان برای چه قیام کردند و هدف‌شان از این قیام چه بوده است. دیگر اینکه حکومت یزید چه خصوصیتی داشته است که امام حسین در مقابل آن ایستادند. یعنی این مساله به اوضاع زمانه مربوط می‌شود. یزید فردی فاسد و فاسق و ظالم بود که سنن خدا و حضرت رسول و اسلام را تبدیل به بدعت کرد. امام حسین علیه‌السلام وارث پیامبر اسلام و امام علی و امام حسن علیهم‌السلام بودند و مدافع قرآن و اسلام. به همین جهت سنت‌ا... و سنت رسول‌ا... را ترویج کردند و وجوب قیام علیه ظالم و حاکم ضداسلامی هم وظیفه ایشان بود. نهایتا اینکه امام وظیفه داشتند که حامی امت اسلامی و حاکم مسلمین باشند.
بنابراین نهضت عاشورا درحقیقت تقابل میان حق و باطل بود و حکومت اسلامی امام حسین علیه‌السلام در مقابل حکومت ضدانسانی و ضداسلامی یزید ایستادند. امام مدافع اسلام است و در قیام دو صف حق و باطل در مقابل هم قرار گرفتند. اگرچه در ظاهر قیام امام حسین و یاران‌شان به شهادت و شکست انجامید ولی فلسفه و هدف و پیام قیام توسط امام زین‌العابدین و حضرت زینب در روند حرکت ایشان به سوی کوفه و شام به سمع همه مردم می‌رسد و مردم را از حکومت ظالم و فاسد یزید آگاه می‌کنند. حتی تا آنجا که وقتی حضرت زینب در کوفه خطابه می‌کنند، در این خطبه‌ها مردم را آگاه کرده و کاخ یزید را می‌لرزانند و منطق امام حسین علیه‌السلام که همان منطق اسلامی و حماسه اسلامی و عقل اسلامی و جهاد و عشق الهی است را به دیگران می‌آموزند. بعد از آن حرکت و سخنان پیروزمندانه در کوفه و شام در روز چهلم شهادت شهدای کربلا در اربعین به سوی زیارت شهدا به کربلا می‌روند.
البته کلمه چهلم و چهل در جامعه و فرهنگ اسلامی ما جایگاه خاصی دارد و حتی علمای بزرگ ما در تدوین احادیث اربعین از چهل حدیث یا اربعین حدیث استفاده کردند. افرادی مانند امام خمینی (ره) و مرحوم خانم اصفهانی مجتهده برجسته و دیگرانی که اربعین حدیث داشتند. بعد از گذشت حدود هزار سال اربعین برای ما یادآور قیام و نهضت عاشوراست و اگر چه بعد از قیام عاشورا افرادی که در آن روز کوتاهی کرده بودند و راه را گم کردند، در قالب توابین به جنگ با ظلم و یزید پرداختند و حال پیام‌رسان شدند و فریاد یالثارات الحسین داشتند.
در طول تاریخ همیشه حرکت از نجف به سوی کربلا یا از کشورهای اطراف عراق به سمت کربلا به‌عنوان یادآور پیام و پیام‌آوران کربلا یعنی حضرت زینب و حضرت امام سجاد علیهم‌السلام به صورت یک سنت درآمده است. اگرچه در دوران ستمشاهی رضاشاه و محمد‌رضاشاه پهلوی مانع سفر مردم به کربلا می‌شدند و البته در عراق حاکمیت حزب بعث هم مانع ایجاد می‌کرد. اما در دوران انقلاب اسلامی با سقوط صدام و پیروزی اسلام در عراق این سنت حسنه باز قدرت گرفت و تجلی نمود؛ به‌طوری‌که قدرت اسلام و پیام عاشورا و همین‌طور قدرت اسلام در مقابل ظالمان و مستبدان و استعمارگران را نشان می‌داد.
طی دهه اخیر با سقوط صدام سنت اربعین احیا شد و عاشقان امام حسین علیه‌السلام که در اندیشه عمل آن را نشان دادند رهسپار حرکت به سمت کربلا می‌شدند. از سال 42 و طی نهضت پانزده خرداد که آغاز انقلاب اسلامی ایران محسوب می‌شود و بعد از آن در دوران مبارزه با حاکمیت پهلوی و پیروزی انقلاب و در دوران دفاع مقدس در همه این احوالات شهادت‌طلبی و شهامت و شجاعت در میان مردم موج می‌زده است. حال همان عاشقان میدان نبرد و جهاد و شهادت و خاندان و شیعیان امیر‌المومنین در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند.
درحال حاضر اربعین و پیاده‌روی اربعین را باید یک حماسه اسلامی بدانیم که نشان‌دهنده منطق اسلام در مقابل ظلم و ستم است و از سویی دیگر نشانه عشق به اهل بیت علیهم‌السلام است که با روح و جان ما آمیخته شده است.
* نویسنده: قاسم تبریزی، مورخ و پژوهشگر