وضعیت هوش مصنوعی در ایران چگونه است؟
با توجه به اینکه در چند سال اخیر هوش مصنوعی زیاد مطرح شده، در دنیا فعالیت‌های مختلفی در این زمینه صورت گرفته که با موفقیت‌های خوبی نیز روبه‌رو بوده است. بیشتر موفقیت‌ها در این زمینه به دلیل پیشرفت منابع سخت‌افزاری بوده است. فعالیت در این حوزه‌ها حدود 30 تا 40 سال پیش غیرممکن بوده است. در بعد کلی در دنیا، خیلی از صنایع از جمله صنایع نظامی، پزشکی و کشاورزی از هوش مصنوعی برای پیشبرد کار خود استفاده می‌کنند. با توجه به اینکه تولید یکسری قطعات الکترونیکی و مکانیکی در ایران به سطح بالایی نرسیده، بیشتر فعالیت‌ها در ایران به سمت نرم‌افزارهای هوشمند است، البته در زمینه‌های مرتبط با ربات‌های صنعتی و غیرصنعتی هم کاربرد دارد. اما چون پتانسیل ساخت وجود ندارد، در ایران بیشتر روی مقوله نرم‌افزاری کار شده است. همچنین از خارج از کشور هم محصولات تولیدشده هوش مصنوعی را وارد می‌کنیم.
چه دستاوردهایی در زمینه هوش مصنوعی در ایران ایجاد شده است؟
یکی از حوزه‌هایی که محققان دنیا مشغول فعالیت روی آن هستند، ترکیب هوش مصنوعی و واقعیت مجازی است به صورتی که بتوان عمل جراحی را بدون حضور پزشک در اتاق عمل انجام داد. در این روش، جراح در نقطه‌ای دیگر و با کمک واقعیت مجازی، بازوی مکانیکی را کنترل می‌کند تا عمل جراحی را انجام دهد. کشور ما تا رسیدن به این مرحله فاصله دارد اما با وجود این، دستاوردها و نرم‌افزارهای هوشمند در کشور به سمت تشخیص صدا، پردازش تصویر و بینایی ماشین به پیش می‌رود. علاوه‌بر این از هوش مصنوعی در کشور برای کنترل ترافیک، فناوری‌های مالی، فیلمبرداری هوایی و سامانه‌های نظامی برای ردگیری اهداف مشخص استفاده می‌شود. در هوش مصنوعی محاسبات با نرم‌افزارهای مختلفی انجام می‌شود و تسلط بر محاسبات و الگوریتم‌های یادگیری لازمه ورود به عرصه هوش مصنوعی است.
در ایران، در زمینه واقعیت مجازی سیستمی برای کتاب‌های درسی طراحی شده است به طوری که تبلتی را جلوی یک صفحه کتاب قرار می‌دهند. این سیستم نکات اضافی‌ای را که در رابطه با آن صفحه وجود دارد، بیان می‌کند و در اختیار کاربر قرار می‌دهد.
تحصیل در رشته هوش مصنوعی در ایران چگونه است؟
شاید از حضور هوش مصنوعی در بین رشته‌های دانشگاهی ایران حدود 15 سال می‌گذرد. رشته‌های هوش مصنوعی در دو مقطع ارشد و دکتری و در دانشگاه‌هایی چون صنعتی امیرکبیر، علوم و تحقیقات، صنعتی‌شریف، خواجه نصیر، دانشگاه همدان و مشهد و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی تهران تدریس می‌شوند. البته گسترش آن در سال‌های اخیر روند خوبی داشته است. دانشجویان برای تحصیل در این زمینه مشکلی ندارند و فضای کار خوبی حکمفرماست. دانشجویانی که وارد این رشته شده‌اند، بیشتر فارغ‌التحصیلان رشته‌های سخت‌افزار و نرم‌افزار هستند. رشته هوش مصنوعی در قالب رشته مهندسی کامپیوتر و با دو گرایش هوش مصنوعی، هوش مصنوعی و رباتیک در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.
ایران در زمینه هوش مصنوعی نسبت به دنیا در کجا قرار دارد؟
از عمر هوش مصنوعی در ایران حدود 15 سال می‌گذرد. چون رشته جدیدی است، خیلی از استادان ما متخصص هوش مصنوعی نیستند؛ اما این دروس را تدریس می‌کنند. بیشتر آنها با مدرک نرم‌افزار یا مهندسی کامپیوتر به تدریس در رشته هوش مصنوعی مشغول هستند. ما هنوز پژوهشکده هوش مصنوعی در دانشگاه‌ها نداریم و دانشجویانی که تمایل دارند با قدرت در این حوزه فعالیت کنند، به اجبار باید از کشور خارج شوند. سایر دانشجویان نیز مجبورند به انجام کارهای پروژه‌ای اکتفا کنند.
برای پیشرفت ایران در زمینه هوش مصنوعی چه‌کار باید کرد؟
ما در این حوزه نسبت به دنیا عقب هستیم. بنابراین راه زیادی را باید طی کنیم تا به جایگاه کنونی آنها برسیم. اما با ایجاد شتاب‌دهنده‌ها و پژوهشکده‌هایی در این زمینه می‌توان به پیشرفت هوش مصنوعی در ایران کمک کرد. دانشمندان ایرانی کارهایی در این حوزه انجام داده‌اند اما بیشتر در حد نرم‌افزاری بوده است. زمانی می‌توانیم بگوییم پیشرفت خوبی داشته‌ایم که سخت‌افزار و نرم‌افزار را در این حوزه با هم پیش ببریم.
* نویسنده : ندا اظهری خبرنگار گروه دانشگاه