صاحب‌خبر - سیستان و بلوچستان هزار و 100 کیلومتر مرز مشترک خاکی با کشورهای پاکستان و افغانستان دارد و تبادلات تجاری مرزنشینان با کشورهای همسایه از طریق خشکی و دریا سال هاست که در این استان انجام می شود و خود به نوعی تجارت در این مناطق تبدیل شده است که معیشت عده ای از ساکنان نقاط صفر مرزی را تامین می کند و بازارچه های مرزی نیز به همین منظور در نقاط صفر مرزی شکل گرفته است. ایجاد بازارچه های مرزی اصولا با اهدافی نظیر ایجاد اشتغال و تامین معیشت ساکنان این مناطق،کنترل قاچاق کالا و افزایش امنیت مرز انجام می شود اما پیداست این مهم تاکنون آن گونه که باید در مرزهای استان محقق نشده است و مرزنشینان هم آن گونه که باید از منافع این بازارچه ها استفاده نکرده اند.بازارچه های مرزی با هدف تجارت دو طرفه شکل گرفت اما این هدف تحقق نیافت و بیشتر این بازارچه ها و حتی معابر مرزی به نقاطی برای واردات تبدیل شده است. هرچند که صادرات نیز از این مرزها انجام می شود اما در عمل میزان واردات از معابر و بازارچه های استان بیشتر از صادرات آن است.از طرفی برخی کالاهایی که از مرزهای استان صادر یا وارد می شود به صورت فله ای است که سبب شده است سود زیادی عاید مردم مرزنشین این مناطق نشود و بیشتر سود، نصیب دلالان و واسطه هایی شود که به فکر منافع و سودجویی خود هستند. بنابراین تاکنون بازارچه های مرزی به اهداف اصلی که برای آن متصور بوده نزدیک نشده و به اقتصاد مرزنشینان استان کمک چندانی نکرده است. درآمد مرزنشینان اندک است یکی از افرادی که با کوله بری در معبر مرزی تخت عدالت در سیستان امرار معاش می کند به «خراسان» می گوید: برای امرار معاش خانواده ام گاهی به کشورهای همسایه می روم و مقداری کالا با خود می آورم تا با فروش آن ها بتوانم زندگی ام را بچرخانم و هر چند روز از طریق واردات چند جفت کفش، جعبه میوه، برنج و ... امرار معاش می کنم.«قیوم.ش» می افزاید: هر چند سودی که از فروش این اجناس به دست می آورم بسیار ناچیز است اما مجبور به این کار هستم زیرا کار دیگری نمی توانم انجام دهم. معابر مرزی هم هر چند وقت تعطیل می شود و همان میزان اندک سود نیز نصیب ما نمی شود. مردم مرزنشین استان بسیار محروم هستند و درآمد آن ها بسیار ناچیز است.یکی دیگر از مرزنشینان جالق سراوان می گوید: چرا مسئولان هر چند وقت یک بار اقدام به تعطیلی معابر مرزی می کنند؟ معابر مرزی تنها منبع درآمد مرزنشینان این منطقه است که مجبور هستند معاش خود را از این طریق تامین کنند اما هر چند وقت این معابر تعطیل می شود.«عبدا... . ب» ادامه می دهد: ما هر بار مجبور هستیم مقداری کالا را به صورت فله ای از آن سوی مرز برای تامین معاش خانواده وارد کنیم که در این میان، سود بیشتر آن به واسطه ها می رسد. جایگزین کردن بازارچه های مرزی به جای معابر مرزی به نفع ماست اما چه خوب است که مسئولان در کنار بازارچه ها این موضوع را مد نظر داشته باشند که کوله بری هم انجام شود و سود بیشتری از این طریق به مرزنشینان برسد تا حداقل از وضعیت اسفبار کنونی که در آن زندگی می کنند خارج شوند. مردم سیستان و بلوچستان از مزایای مرز بهره نبردند معاون اقتصادی و توسعه منابع استاندار سیستان و بلوچستان در این باره به خبرنگار ما می گوید: بهره گیری از اقتصاد مرز موضوع مهم و اساسی سیستان و بلوچستان است. مرز می تواند به معیشت و رفاه خانواده ها کمک کند و درآمد و اشتغال پایدار را برای مرزنشینان به همراه داشته باشد.دکتر «سکینه اشرفی» ادامه می دهد: با توجه به این که سیستان و بلوچستان هزار و 100 کیلومتر مرز خاکی با افغانستان و پاکستان دارد اما تاکنون مردم استان از مزایای مرز، آن گونه که شایسته است بهره مند نشده اند. کشور در این زمینه غفلت ها و کوتاهی هایی داشته است چرا که فعالانه بر موضوع بهره مندی از مرز ورود نکرده بود که یکی از دلایل آن موضوع ناامنی بود و کشورهای همسایه همیشه با آن مواجه بودند.وی می افزاید: طی سال های اخیر که موضوع بازارچه های مرزی پیش آمده رونق دهی مرزها افزون تر شده است به طوری که در سال گذشته 45 درصد صادرات استان از هفت بازارچه مرزی موجود انجام شد.در سال 95 صادرات از بازارچه های مرزی استان 257 میلیون دلار بود که نسبت به سال 92 یعنی 108 میلیون دلار ، 138 درصد رشد داشته است.وی بیان می کند: طی یکی دو سال اخیر موضوع صادرات سوخت توسط مرزنشینان در دستور کار مبادلات مرزی استان قرار گرفت که از این رو منبع درآمد خوبی برای مرزنشینان ایجاد شد چون در گذشته اگر قاچاق سوختی در استان انجام می شد سود و منافع آن برای خارج از مرز بود اما با برقراری صادرات سوخت توسط مرزنشینان این موضوع نیز تا حدودی تحت شعاع قرار گرفت.وی با اشاره به تراز نبودن تجارت با کشورهای افغانستان و پاکستان می گوید: تراز تجاری ما به نفع صادرات است و واردات صرفا از افغانستان و پاکستان بیشتر در حد ورود دام است. از آن جایی که بین واردات و صادرات در مرزهای استان تعادل وجود ندارد نمی توان روی کشورهای همسایه بر پایدار بودن مبادلات مرزی حساب کرد. به دنبال تجارت آزاد هستیم معاون استاندار سیستان و بلوچستان ادامه می دهد: پیگیری برای ایجاد تجارت آزاد اولین هدفی بود که در سال جدید مد نظر قرار گرفت. این موضوع در دولت دوازدهم نیز به عنوان یکی از دستور کارهای کار گروه بحث تبادلات مرزی با کشورهای همسایه اولویت دارد که به نظر می رسد افغانستان و پاکستان برای این کار در اولویت هستند. وی اظهار می کند: هم اکنون برخی از کالاها به جای این که از افغانستان و پاکستان وارد شود از کشورهای دور وارد می شود که از آن جمله برنج تایلندی است که به جای آن می توان برنج را از پاکستان وارد کرد. حتی می توان انواع میوه و دیگر کالاهایی را که در این دو کشور تولید می شود از طریق مرزهای استان به کشور وارد کرد. وی می گوید: به دلیل این که مرزنشینان ما تبادل تجاری تاریخی با کشورهای همسایه داشتند، معمولا اقلام مورد نیاز خود را که اقلامی تجاری نبود از آن سوی مرز وارد یا صادر می کردند به همین دلیل گذرهای موقت مرزی در سیستان و بلوچستان احداث شد که بعضا مصوبه هیئت دولت یا مصوبه شورای امنیت ملی را داشتند.وی ادامه می دهد: کار ارزشمندی که در مرداد ماه امسال انجام شد این بود که گذرهای موقت مرزی هم به فهرست بازارچه های مرزی سیستان و بلوچستان اضافه شد و هم اکنون 13 بازارچه مرزی مصوب در استان وجود دارد که برای شش بازارچه مرزی پیگیر این هستیم که جانمایی مناسبی برای آن انجام دهیم و امکانات و تسهیلاتی را که لازم است فراهم کنیم که مرزنشینان استان از بازارچه های مرزی منفعت لازم را ببرند.وی بیان می کند: صادرات و واردات کالاها در مرزهای استان به صورت فله ای انجام می شود که این موضوع قابل قبول نیست و به دنبال آن هستیم که این کالاها به صورت فله ای وارد یا صادر نشود. این کار درباره دام نیز انجام شده است و بیشتر کشتارگاه های دام استان نزدیک مرز سراوان یا مرزهای شمالی مستقر شده است تا همان جا برای این واردات ارزش افزوده ایجاد کند.وی می افزاید: برای دیگر کالاها هم سعی می کنیم بتوانیم یک مرحله ارزش افزوده در مرز ایجاد کنیم که اگر کالایی می خواهد به صورت فله ای به استان وارد شود توسط خود مرزنشینان بنگاه های اقتصادی ایجاد شود که کار فراوری و بسته بندی این کالاها را انجام دهند. افزودن این مرحله می تواند سطح ارزش افزوده کالا را افزایش دهد و به رونق کالا و مبادلات مرزی مرزنشینان کمک کند.وی می گوید: غیر از سامان دهی مبادلات غیررسمی، کاهش قاچاق کالا،کاهش مهاجرت مرزها یا کاهش نابرابری در شاخص های اجتماعی و اقتصادی نواحی مرزی از جمله اهدافی است که دنبال می شود. هدف اصلی این است که مرزنشینان از لحاظ درآمدی آن قدر توانمند شوند که واسطه گری تا حد زیادی در مرزهای استان کاهش یابد و همه منافع اقتصاد مرز به خود مرزنشینان برسد که در این زمینه هم ماه گذشته کارگروه مبادلات مرزی کشور در سیستان و بلوچستان به ریاست سازمان توسعه و تجارت ایران و با حضور 16 استان مرزنشین برگزار شد که مصوبات خوبی برای استان داشت. پیشنهاد افزودن 27 قلم کالا به فهرست مبادلات سه کشور اشرفی می افزاید: پس از آن دو کارگروه استانی برگزار شد تا مصوبات کارگروه مبادلات مرزی کشور را به مرحله عملیاتی برساند که یکی از این مصوبات افزایش 41 قلم کالایی است که توسط مرزنشینان به صورت کوله بری از معابر مرزی وارد می شود. علاوه بر این 27 قلم کالای دیگر مختص سیستان و بلوچستان است که بنا به نیاز استان و مبادلاتی که می توانیم با افغانستان و پاکستان داشته باشیم به کالاهای مبادلاتی اضافه می شود و منتظر هستیم در کارگروه ویژه مرز این اقلام تصویب شود و مرزنشینان بتوانند یک فعالیت اقتصادی مناسب در مرز داشته باشند. وی خاطرنشان کرد: به دنبال این هستیم که بتوانیم تعاونی های مرزنشینان را همان طور که برای سوخت شکل گرفته است برای دیگر کالاها نیز در مرزهای استان ایجاد کنیم زیرا اگر هر مرز نشین بخواهد به صورت انفرادی کاری را انجام دهد و به سود مختصری برسد چندان کارساز نیست و نیاز است منافعی که به دست می آورند، ارتقا یابد.∎​