در پی اعلام خبری از سویمحمدباقر نوبخت مبنی بر صدور مجوز بلندمرتبه سازی در بافت های فرسوده از سوی رئیس جمهور، دو دستگاه متولی احیای بافت های فرسودهو ساخت و ساز در وزارت راه و شهرسازی (شرکت عمران و بهسازی بافت های فرسوده به عنوان دستگاه متولی احیای بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری و شورای عالی شهرسازی و معماری به عنوان نهاد تدوین کننده مقررات بلندمرتبه سازی) به این موضوع واکنش نشان دادند.

اگرچه سخنان نوبخت از سوی انبوه سازان بسیار مورد استقبال قرار گرفت، با این حال بسیاری از کارشناسان و فعالان ساخت و ساز در بافت های فرسوده و میانی شهرها از صدور چنین مجوزی ابراز نگرانی کردند. واکنش سازمان نوسازی شهر تهران نیز در این خصوص با توجه به عضویت مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در ستاد ملی بازآفرینی شهری و همراهی با وزارت راه و شهرسازی در زمینه احیای بافت های فرسوده، تا حدود زیادی با مواضع این وزارت هماهنگ بود.

برخی کارشناسان معتقدند زیرساخت های موجود در بافت های فرسوده تنها برای محله هایی با مشخصه های موجود در زمینه جمعیت و تعداد افراد ساکن این بافت ها طراحی و ایجاد شده است و کشش ورود سیل جمعیت به برج های بالای ۱۲ طبقه و فروش تراکم عمودی در این بافت‌ها را ندارد.

همچنین تعدادی از کارشناسان برنامه ریزی شهری بر این اعتقادند که ضعف زیرساخت هایی چون لوله کشی آب و فشار آب پایین موجود در لوله های قدیمی این مناطق که کشش افزایش فشار آب را ندارد، کم و متناسب بودن حجم فاضلاب ورودی به لوله های فاضلاب بافت های میانی و فرسوده (در صورت داشتن فاضلاب)، پایین بودن فشار برق و گاز این محله ها، عدم وجود فضای سبز کافی، نبود مراکز درمانی، فرهنگی و امنیتی مکفی و بسیاری موارد دیگر سبب می شود تا بلندمرتبه سازی در این بافت ها، تکرار تجربه های غلط برج سازی در کوچه های باریک و ۸ متری منطقه یک پایتخت را رقم بزند.

به گفته کارشناسان شهرسازی، اینکه به صرف تعریض معبر و سپس ساخت واحدهای مسکونی نوساز متراکم و بلندمرتبه، فکر کنیم که بافت فرسوده را احیا کرده ایم، سخت در اشتباه هستیم. این تفکر، به نوعی نشأت گرفته از این اندیشه است که می توانستیم طرح مسکن مهر را در بافت های فرسوده احیا کنیم اما اجرای چنین برنامه ای غیر ممکن بود.

برخی از کارشناسان اقتصاد مسکن با اشاره به سخنان رئیس جمهور در جریان برگزاری جلسات رأی اعتماد در هنگام معرفی وزیر راه و شهرسازی به نمایندگان مجلس که اعلام کرد باید مسکن مهر در بافت های فرسوده اجرا می شد، می گویند: اشتباه بودن این اندیشه کاملا مشخص است؛ مگر می شود مثلا در منطقه ۱۲ تهران که از یک سو نقطه اوج فعالیت بازار سنتی و تردد مردم و اصناف مختلف و از سوی دیگر اصلی ترین کانون قرار گرفتن بافت های فرسوده پایتخت است، یک کارگاه عظیم ساخت و ساز در ابعاد چند صد هکتاری راه اندازی کرد؟ در این صورت آیا نبض اقتصادی شهر از حرکت باز نمی ایستاد؟ هر چند که وزیر راه و شهرسازی بعدها این اظهارات رئیس جمهور را اصلاح کرد و گفت بهتر بود «منابع» ۵۰ هزار میلیارد تومانی مسکن مهر به بازسازی بافت های فرسوده، میانی و حاشیه ای شهرها و کلانشهرها اختصاص می یافت.

دبیر سابق شورای عالی شهرسازی: نتیجه برج سازی در بافت فرسوده، مسکن مهر خواهد بود

پیروز حناچی در واکنش به اظهار نظر نوبخت درباره ابلاغ دستورالعمل رئیس جمهور مبنی بر جایز بودن بلندمرتبه سازی در بافت های فرسوده گفت: هر طرحی که در مطالعات همه ابعاد آن دیده شود و مسیر تصویب در مراجع قانونی را به‌درستی طی کند (یعنی در کمیسیون ماده پنج شواری‌عالی شهرسازی بررسی شود و کارشناسان روی آن نظر بدهند) اجرائی است و نتیجه مثبت خواهد داد؛ اما وقتی این موارد دستوری می‌شود، نتیجه‌ای مثل مسکن مهر خواهد داشت، زیرا همه ابعاد در چنین طرح‌هایی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. بهتر است افزایش تراکم بیشتر در بخش‌های ممکن را به‌عنوان راهبرد تعیین کنیم و اجرای آن را به مسیر کارشناسی و قانونی بیندازیم.

دبیر سابق شورای عالی شهرسازی و معماری اظهار داشت: نمی‌توان در همه بافت‌های فرسوده افزایش تراکم را بیشتر کرد. در مرکز شهر تهران، اطراف بازار و مناطقی که ثبت ملی شده‌اند، بلندمرتبه‌سازی ممکن نیست. مناطق حاشیه‌ای تهران مانند منطقه‌های ١٧، ١٨ و ١٩ نقاطی هستند که اگر در مطالعات همه ابعاد بلندمرتبه‌سازی در این مناطق دیده شود و به خدمات‌دهی به این نقاط هم توجه شود، می‌توان الگوی ساخت را تغییر داد و به سمت بلندمرتبه‌سازی هم رفت؛ اما اجرای این برنامه دو شرط دارد؛ اولا مطالعه عمیق و جدید، بدون قصد و نظر قبلی و هماهنگ با طرح جامع تهران این تصمیم باید انجام شود. دوما مسیر مراجع تصمیم‌گیر و تصویب‌کننده برنامه‌های ملی و محلی را به‌درستی طی کند.

بخشی از مطالعه درباره تغییر الگوی مسکن، به مسائل فرهنگی بازمی‌گردد. خیلی از واحدهای کم‌مساحت و بسیار آسیب‌پذیر در مناطق جنوب تهران، محل امرار معاش ساکنان آنها نیز هست. در واقع اقتصاد یک خانوار ممکن است به همان حیاط کوچک این خانه‌ها وصل شده باشد. وقتی می‌گوییم مطالعه باید انجام شود، منظور این است که همه‌جانبه به مسائل توجه شود. در درجه اول جابه‌جایی انسان‌ها باید با انتخاب شکل بگیرد یا با انگیزه‌های دیگری که خودشان برآیند داشته باشند، وگرنه با اجبار افراد را نمی‌توان از جایی به جای دیگر منتقل کرد. انگیزه‌ها می‌تواند اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و... باشد.

سرپرست شرکت عمران بهسازی: برج سازی در بافت فرسوده در برنامه دولت نیست

هوشنگ عشایری سرپرست شرکت عمران بهسازی در این باره می گوید: چند روزی است به نقل از سخنگوی دولت، ابلاغ برنامه جدید رییس جمهور در خصوص نوسازی بافت فرسوده با رویکرد برج سازی مطرح است ، در حالی که موضوعی به نام «برج سازی در بافت فرسوده» در برنامه دولت نیست.

وی معتقد است این خبر ناشی از برداشت اشتباه خبرنگار از گفته های سخنگوی دولت بوده است. برنامه پیشنهادی وزارت راه و شهرسازی استفاده از نهاد توسعه گر محله در جریان توسعه مسکن محلات ناکارآمدِ هدفِ بازآفرینی است.

معاون آخوندی: هر بافت ویژگی خاص خود را دارد

محمدسعید ایزدی، معاون معماری وزیر راه هم درباره مشکلات ناشی از برج سازی در بافت های فرسوده اظهار کرد: همه متخصصان می دانند که بافت های ناکارآمد دارای گونه های مختلف و هر گونه نیز دارای ظرفیت ها و محدودیت های خاص خودش است.

معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی افزود: بافت های تاریخی، سکونتگاه های غیر رسمی، محلات فرسوده میانی و بافت های روستایی ادغام شده با حاشیه شهرها هر یک ویژگی خاص و منحصر به خودشان را دارند؛ در نتیجه راهکار احیای هر کدام از این بافت ها نیز منحصر به همان ویژگی است و نمی توان با یک راه حل، همه بافت ها را بهسازی و نوسازی کرد.

وی با تأکید بر اینکه با ساخت و ساز مشابه مسکن مهر در بافت های فرسوده مخالف است ادامه داد: همیشه می گفتیم ای کاش منابعی که صرف مسکن مهر شد برای ارتقای کیفیت در بافت های ناکارآمد هزینه می شد این اظهار نظر به این معنی نیست که بهتر بود روش و سبک ساخت و ساز در مسکن مهر در بافت فرسوده اجرایی شود؛ بلکه منظور این است که منابع مالی اختصاص یافته در این طرح بهتر بود به احیای بافت های فرسوده اختصاص می یافت.

عضو هیئت مدیره شرکت عمران و بهسازی: بهتر بود از واژه برج سازی استفاده نشود

محمد آیینی، عضو هیات مدیره شرکت عمران و بهسازی نیز در این خصوص اظهار داشت: اگر به پروانه های صادره در چندسال اخیر در بافت ها نگاهی بیندازید حداقل بیش از دو برابر واحدهای تخریب شده، مسکن نوساز تولید شده است. بنابراین هم باید سرانه ها را تأمین و هم به تکمیل تأسیسات زیربنایی و توسعه خدمات روبنایی توجه کرد؛ از سوی دیگر نیز باید از این ظرفیت برای تأمین مسکن بهره برد. در هر صورت روش انبوه سازی در بافت های فرسوده نسبت به سایر گزینه های موجود به صرفه تر خواهد بود. ولی بهتر بود از واژه برج سازی در سخنان سخنگوی دولت استفاده نمی شد.

وی با بیان اینکه باید در بافت های فرسوده با مطالعات دقیق قبلی عملیات اجرایی ساخت و ساز را آغاز کرد ادامه داد: در برخی محلات حتی باید ریزش جمعیت داشت. به عنوان مثال اگر در محله جوادیه تهران قریب به ۶۰۰ نفر در هر هکتار زندگی می کنند تراکم جمعیت در محله تهران‌نو بیش از هزار نفر در هر هکتار است. اما در محلات سایر شهرها این تراکم را نداریم. حتی در محلات مرکزی و منطقه ۱۲ تهران نیز تراکم به مراتب پایین تری داریم که نشان می دهد هر محله و بافت شرایط مخصوص به خود را دارد. بعضا می توان در یک محله، انبوه سازی داشت؛ اما در محله دیگر نیازی به ساخت و ساز انبوه نیست.