ايران همزمان با پروژه ساخت نيروگاه اتمي، وارد رايزني براي پروسه تامين سوخت آن‌ها شده چنانکه صالحي در مسکو درباره مبادله سوخت هسته‌اي با طرف روسي تبادل نظر کرده است. غلامرضا آقازاده 8 سال قبل با گلايه از تکميل ساخت نيروگاه بوشهر گفته بود اگر در زمان انعقاد قرارداد با روس ها، او رئيس سازمان انرژي اتمي بود، با اين طرح مخالفت مي‌کرد، چون «يک شرکت غربي مي‌توانست با يک سوم نيروي انساني پيمانکار روسي، اين پروژه را تکميل کند.»اين انتقاد به رئيس قبلي سازمان انرژي اتمي بر مي‌گشت که موافقتنامه همکاري هاي هسته اي ايران و روسيه را امضا کرده بود؛ رضا امراللهي در دولت مهندس ميرحسين موسوي برنامه حفظ و نگهداري نيروگاه بوشهر و در دولت هاشمي پروژه احياي آن را دنبال مي‌کرد. اول سراغ آلماني ها رفت که جوابشان منفي بود، بعد با فرانسوي ها وارد مذاکره شد که آن ها گفتند چنين کاري نمي‌کنيم؛ حتي سراغ اسپانيا هم رفت که به قول امراللهي خودشان علاقه مند بودند اما آمريکايي ها اجازه اش را ندادند. به ژاپن هم روي آورد که از آن ها شنيد طبق معاهده اي که با آمريکايي ها داريم، اجازه چنين کاري نداريم. آرژانتين هم که نيروگاهي ناتمام مثل بوشهر داشت، راغب به همکاري بود اما غربي ها آن را هم کنار زدند. انتخاب بعدي ايتاليا بود که توان تکميلش را نداشت. جواب اسپانيايي ها مثبت بود؛ آمدند و کارشان را هم شروع کردند تا اينکه به روايت امراللهي «يک روز وزيرش به من تلفن کرد که يا خودت بيا يا يکي را بفرست من با شما کار دارم. من يکي از معاونان سازمان را فرستادم. به او گفته بودند که به ما گفته اند ديگر ادامه ندهيم.» بعد از اين همه تغيير گزينه و مذاکره با کشورهاي شرق و غرب و جنوب دنيا، نوبت به همسايه شمالي رسيد که توافق هاي اوليه اش در سال 1368 با سفر اکبر هاشمي رفسنجاني به مسکو انجام شده بود و موافقتنامه همکاري هاي هسته اي ايران و روسيه در سال 1371 و قرارداد نهايي تکميل نيروگاه بوشهر در سال 1373 در تهران امضا شد.پس سلف آقازاده چاره اي نداشت جز توافق با روس ها، اما خلف آقازاده چرا وقتي تاخير 11 ساله تکميل نيروگاه بوشهر را ديد، باز هم رو به سوي روس ها آورد؟ علي اکبر صالحي در ميانه مذاکرات اتمي ايران با 1+5 به مسکو رفت و قرارداد تجهيز فاز دوم نيروگاه اتمي بوشهر، ساخت دو راکتور جديد اين نيروگاه و ساخت 4 راکتور هسته اي ديگر در ساير مناطق ايران را امضا کرد. به گفته صالحي، در استان بوشهر 5 نيروگاه اتمي ساخته خواهد شد که کار ساخت آن ها پس از پايان مراحل احداث دو نيروگاه توافق شده آغاز مي‌شود. سال قبل روس اتم (پيمانکار روسي تکميل نيروگاه بوشهر) خبر داده بود که رايزني مقدماتي براي ساخت واحدهاي جديد اين نيروگاه انجام شده، اما مذاکرات واقعي بعد از تحويل واحد اول انجام مي‌شود که همين روند هم طي شد.اما اين همزماني مذاکرات ايران و 1+5 در مسقط با امضاي قرارداد با روسيه در مسکو که به قول صالحي «کاملا تصادفي» بود، چه پيام هايي دارد؟ اولين پيام قرارداد با روسيه اينست که ايران در برنامه توليد 20 هزار مگاوات برق اتمي جدي است و سوخت هسته اي توليد شده را براي راکتورهاي جديدي مي‌خواهد که درصدد ساخت آن هاست. بنابراين يک نگراني جدي غرب که سوخت هسته اي ايران براي چه مصارفي توليد مي‌شود، رفع خواهد شد.دومين پيام اين قرارداد اينست که ايران و روسيه وارد دور جديدي از همکاري هاي هسته اي در حوزه سوخت خواهند شد. صالحي در مسکو گفته درباره سازوکارهايي براي مبادله سوخت هسته اي با طرف روسي تبادل نظر مي‌کند که جزئيات آن منتشر خواهد شد. روس ها قرار است همانند نيروگاه اتمي بوشهر، سوخت نيروگاه هاي ديگر را هم خودشان تامين کنند و حتي پسماند سوخت را هم پس مي‌گيرند. پس چرا ايران مي‌خواهد سوخت بسازد، درحاليکه سازنده نيروگاه، خود آورنده و برنده سوخت آن خواهد بود؟ پاسخ را بايد در همين اشاره رئيس سازمان انرژي اتمي به «تبادل نظر درباره مبادله سوخت هسته اي با طرف روسي» جستجو کرد، علاوه بر آن در اين گزارش روزنامه نيويورک تايمز که از سوي تهران تائيد هم نشد اما مي‌گفت ايران قبول کرده که در چارچوب يک توافق موقت، بيشتر اورانيوم غني شده خود را به خاک روسيه منتقل کند. اين گزارش مي‌گفت طبق توافق، روسيه اورانيوم غني شده ايران را به خاک خود منتقل کرده و آن را تبديل به ميله هاي سوختي قابل استفاده در نيروگاه اتمي خواهد کرد. اين کار از تغيير کاربري اورانيوم غني شده به سمت مصارف نظامي جلوگيري خواهد کرد.اگر جزئيات وعده داده شده منتشر شود، آن زمان مشخص خواهد شد که تبادل نظر ايران و روسيه درباره مبادله سوخت هسته اي شبيه همين طرح است يا هدف ديگري دارد؟ به هر طريق ايران با وجود سپردن ساخت نيروگاه هاي اتمي از پروسه تکميل سوخت هسته اي صرفنظر نمي‌کند، پس برنامه توليد سوخت يا بايد براي نيروگاه هاي ساخت داخل بکار رود يا با همکاري دوجانبه، ذخاير اورانيومي ايران براي استفاده در نيروگاه هاي اتمي ساخت روسيه مصرف شود.گفته هاي اخير علاءالدين بروجردي، رئيس کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس احتمال ديگري را مطرح مي‌کند: «آنچه که در ارتباط با تحريم ها براي ما اهميت دارد، اين است که تحريم ها تماما بايد برداشته و غني سازي هم به ميزاني برسد که اگر نيروگاه بوشهر بعد از توافق ده ساله با روس ها سوختش تامين نشود، نيروگاه هاي ايراني قابليت توليد سوختش را داشته باشند.» روس ها متعهد شده اند سوخت مورد نياز نيروگاه بوشهر را براي 10 سال آينده تامين کنند. پس يک گزينه جدي، تصميم ايران براي تامين سوخت نيروگاه بوشهر براي دوره اتمام قرارداد با روسيه است؛ حالا يا به دليل بدعهدي روس ها يا به خاطر توان داخلي ايران در خودکفايي توليد سوخت. طبق اطلاعات اعلام شده، نياز نيروگاه بوشهر 150 هزار سو است، با همين سانتريفيوژهاي نسل قديم در ايران که توان جداسازي اش 1.2 سو است، ايران به 125 هزار سانتريفيوژ فعال نياز دارد. البته با ارتقاي نسل سانتريفيوژ ها و افزايش توان جداسازيشان، به تعداد کمتري از آن ها نياز هست.در وضعيت فعلي احتمال مي‌رود ايران همزمان با پروژه ساخت نيروگاه، وارد رايزني براي پروسه تامين سوخت آن ها شده باشد که هم به نوعي توجيه فني و اقتصادي توليد سوخت هسته اي در داخل ايران است و هم به گونه اي از چرخه ساخت و سوخت نيروگاه نظر دارد که اين خود بهترين تضمين عدم انحراف مواد هسته اي به سمت مصارف نظامي است و شايد اگر از اين منظر به توافق ايران و روسيه نگاه شود، نوعي تضمين عملي در زماني است که مذاکرات هسته اي به نقطه حساس و سرنوشت ساز خود رسيده است. پس همزماني مذاکرات مسقط و مسکو، چندان هم اتفاق تصادفي بدي نبود.
منبع: ديپلماسي ايراني