به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، در کشاکش اختلاف‌هایی که برای میزان هدررفت آب در حوزه‌های کشاورزی، صنعتی و شهری وجود داشته و دارد کمتر کسی به موضوع مهمی مانند وضعیت فرسودگی و لوله‌کشی‌های آب در سراسر کشور توجه کرده است؛ موضوعی که آمار دفتر مطالعات و نظارت بر مدیریت مصرف شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور نشان می‌دهد متوسط هدررفت آب در کشور به دلیل فرسودگی لوله‌های آب حدود 30 درصد است؛ یعنی چیزی حدود 16 برابر استانداردهای جهانی.
حجم هدررفت آب در مسیرهای انتقال شبکه بیشتر از انشعاب آن است؛ یعنی یک‌سوم آبی که در کشور جمع‌آوری، تصفیه و توزیع می‌شود، به دلیل فرسودگی بالای تجهیزات آبرسانی هدر می‌رود.
این آمار زنگ خطری برای مسئولان و متولیان مدیریت آب است و متذکر می‌شود باید با اجرای برنامه‌های کارآمد و تعویض لوله‌های آب، کشور را از باتلاقی که هر روز به دلیل کاهش روزانه منابع آب در آن دست‌و‌پا می‌زند، نجات دهند. طبق آمار منتشره از سوی دستگاه‌های متولی بیش از ۲۰ درصد تجهیزات آبرسانی در کشور در وضعیت فرسودگی قرار دارند و برخی شبکه‌های آبرسانی قدمتی بیش از ۶۰ سال دارند که این موضوع تاثیر‌قابل توجهی بر تلفات آب کشور دارد. از سوی دیگر بر اساس منابع معتبر از جمله انجمن ملی محققان کانادا میزان شکست لوله‌های U-PVC در اثر رانش زمین و فرسودگی نسبت به لوله‌های فلزی و چدنی بسیار کم بوده و همین امر موجب شده لوله‌های U-PVC به عنوان اولین گزینه در شبکه‌های انتقال آب و فاضلاب در کشور‌های پیشرفته نظیر آمریکا و کانادا محسوب شوند.
آب‌های به حساب نیامده
بارها در گزارش‌های مختلف به بحث کاهش منابع آبی و هدررفت این مایه حیات به دلایل مختلف اشاره شد و اینکه دولت مجبور است سالانه میلیاردها تومان برای اجرای طرح‌هایی مانند سد‌سازی و فاضلاب‌های شهری صرف کند. این موضوع، موضوعی قابل تامل است؛ زیرا اگر تکه‌های این پازل را کنار هم قرار دهید به این نتیجه می‌رسید که تنها یک یا دو عامل باعث از بین رفتن منابع آبی نمی‌شوند. بنابراین اگر همه حوزه‌ها کار خود را به درستی انجام دهند، راه برون‌رفت از این بحران به راحتی محقق می‌شود. از آنجایی که قدمت لوله‌کشی آب در کشور چیزی حدود نیم قرن است، بنابراین فرسودگی این لوله‌ها سهم حدود 15 درصدی را در هدررفت منابع آبی دارند.
در این راستا برخی منابع با نگاهی بدبینانه این هدررفت را حدود 30 درصد اعلام می‌کنند و به آن «آب‌های به حساب نیامده» می‌گویند، در حالی که این آب‌ها در شرایط کنونی می‌توانند کمک زیادی به ذخیره منابع کنند. تغییر لوله‌های آب خیلی راه‌حل پیچیده‌ای نیست. سازمان‌های متولی می‌توانند با برنامه‌ریزی و استفاده از نیروی کارآمد این طرح را در سراسر کشور به ویژه در مناطقی که احتمال پوسیدگی لوله وجود دارد، اجرا کنند.
از غرب تا جنوب
در گذشته دو فرونشست زمین در غرب و جنوب تهران رخ داد که به گفته کارشناسان یکی از مهم‌ترین دلایل آن هدررفت آب به دلیل فرسودگی لوله‌ها و شسته شدن خاک بود. با توجه به کهنه بودن شبکه آبرسانی خطر فرونشست زمین در کمین همه کشور است.
همچنین به اعتقاد مسئولان شهری اتفاقی که چند ماه پیش در منطقه شهران تهران افتاد و باعث ترکیدن لوله‌های گاز و آسیب‌های جدی به منازل و شبکه‌های آب و گاز‌رسانی شد هم به دلیل فرسودگی لوله‌های آب بود. تا جایی که تشکری‌هاشمی، معاون شهردار تهران در این باره گفت: «متاسفانه شبکه آب شرب تهران فرسوده و قدیمی است؛ به طوری که در بسیاری از معابر طول عمر طبیعی لوله‌ها به اتمام رسیده و همانطور که در ایام گذشته شاهد بوده‌ایم نشتی بسیاری از لوله‌ها مسبب فرونشست‌های زمین بوده است.» او افزود: «گفته شده بیش از 30 درصد آب شرب شهری به واسطه فرسودگی لوله‌ها و نشتی آب هدر می‌رود که در نتیجه شسته شدن بستر نرم خاک را نیز به همراه دارد. بنابراین می‌طلبد شبکه آب تهران مورد بازنگری قرار گیرد. در این راستا باید بر اساس اطلاعات زمان‌بندی لوله‌گذاری و شرایط محیطی نسبت به تعویض لوله‌های فرسوده اقدام شود.»
همراه با هدررفت آب، 5 هزار میلیارد هم به هدر می‌رود
از آنجایی که آمارهای میزان هدررفت آب متفاوت است مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش‌های اخیر خود اعلام کرده است ۲۵ درصد آب شرب شهری کشور یعنی سالانه بیش از یک میلیارد‌و300میلیون مترمکعب از طریق شبکه‌های آب شهری تلف می‌شود (تلفات واقعی و ظاهری) که ارزش ریالی آن معادل پنج هزار میلیارد ریال در سال است. طبق آماری که این مرکز منتشر کرده است، تلفات یا هدررفت آب در سامانه‌های آبرسانی دو نوع است که شامل هدررفت فیزیکی و غیرفیزیکی می‌شود. تلفات فیزیکی یا واقعی آب ناشی از نشت و فرار فیزیکی آب از شبکه توزیع شامل نشت از خطوط انتقال، شبکه توزیع، انشعاب، سرریز و نشت مخزن یا نشت از شکستگی‌های گزارش شده، شکستگی‌های گزارش نشده، سرریز و نشت مخزن است، ولی تلفات غیرفیزیکی (ظاهری) به دلیل خطای انسانی یا خطای مدیریت و راهبری سامانه، خطای ابزار اندازه‌گیری (کنتورها) و مصارف غیرمجاز اتفاق می‌افتد. در حال حاضر کمبود منابع آب آشامیدنی و بهداشتی یکی از چالش‌های اصلی کشور است. برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب و استفاده ناصحیح از آنها اغلب کشورها و از جمله ایران را با بحران کم‌آبی مواجه کرده است.