به گزارش جام‌جم، درحالی که ایران پیشینه چندین هزارساله در تولید صنایع دستی و هنرنمایی در این حوزه دارد، اما تنها حدود 50 سال است که نگاه جامعه جهانی به سوی این «هنر ـ فرهنگ ـ صنعت» معطوف شده و با نامگذاری روزی برای آن، ارزش و احترام ویژه‌ای برایش قائل شده است. این اتفاق نیز پس از جنگ جهانی دوم، در دهم ژوئن (بیستم خرداد سال 1964 م) رخ داد. در آن زمان نخستین همایش‌ جهانی با شرکت مسئولان اجرائی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعتگران بیش از 40 کشور جهان، در نیویورک برگزار شد و در قطعنامه‌ پایانی آن، تأسیس «شورای جهانی صنایع دستی»، به عنوان نهاد وابسته به یونسکو تصویب‌ شد.

به جایگاه واقعی نرسیده‌ایم

با این حال عضویت در این شورا حتی با پشتوانه قدمت چندین هزارساله صنایع دستی کشورمان باعث نشد که این صنعت و صاحبان اصلی آن یعنی هنرمندان و صنعتگرانی که نسل در نسل به آن مشغول بودند و هنر و فرهنگ این سرزمین را برای این سرزمین حفظ کردند، به جایگاه واقعی خود چه به لحاظ مادی و چه معنوی برسند. البته دولت‌های مختلف در طول ده‌های گذشته هر کدام به نوعی سعی کردند گوشه‌ای از قبای این صنعت را بگیرند و آن را بالا بکشند، اما هربار هر کدام گوشه‌ای دیگر را به زمین انداختند تا نتیجه‌اش بشود مهر مظلومیتی که همچنان روی پیشانی صنایع دستی و صنعتگران آن جاخوش کرده است.

در همین زمینه برخی از صنعتگران و تولیدکنندگان صنایع دستی در کشورمان در گفت‌وگو با جام‌جم ضمن اشاره به اقداماتی همچون تلفیق و پیوند صنایع دستی با دانشگاه، توجه به زیبایی شناسی، طراحی، نوآوری، برندسازی، بسته‌بندی، برگزاری مسابقات طراحی، ایجاد غرفه‌های صنایع دستی در نمایشگاه کتاب و...، در طول چند سال گذشته دولت یازدهم، در عین حال به مشکلاتی اشاره کردند که همچنان به آن توجهی نشده و عرصه کسب و کار و زندگی را بر تولیدکنندگان صنایع دستی تنگ کرده است.

مشکل بیمه

هادی رحیمدل، یکی از تولیدکنندگان و صاحب کارگاه تولید آبگینه در شهر یزد است. او ضمن گلایه از این موضوع که مسئولان با وجود آگاهی از مشکلات تولیدکنندگان وقعی به آن نمی‌نهند، به برخی مشکلات این حوزه اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تولیدکنندگان صنایع دستی اکنون مشکل نبود بیمه است، چراکه از چند سال پیش دولت به قطع بیمه تولیدکنندگان صنایع دستی اقدام کرد.

مشکلی که این تولیدکننده و سایر تولیدکنندگان صنایع دستی به آن اشاره می‌کنند، برمی‌گردد به موضوع بیمه تولیدکنندگان صنایع دستی موسوم به بیمه قالیبافان که امروز با چالش‌های متعددی مواجه است. درواقع تولیدکنندگان و صنعتگران صنایع دستی تا پیش از سال 1388 هیچ‌گونه بیمه‌ای نداشتند، اما در 18 آبان سال 88 قانون بیمه‌های تامین اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسنامه‌دار از مجلس شورای اسلامی مصوبه گرفت و اجرای آن از تاریخ بیست و دوم آذر‌‌ همان سال آغاز شد. طبق این قانون، شاغلان در مشاغل قالی، قالیچه، گبه و صنایع دستی خانگی و غیر آن در گروه‌های مصوب شناسه‌دار، تابلوبافان طرح پوستر، رنگرزان، پرداخت زنان دستی، چله‌کشان دستی ماهر و رفوگران ماهر و سـایر شاغلان صنایع وابسته به تولید فرش و قالی و شاغلان خانگی و پاره وقت که دارای مجـوز فعالیـت یا کارت شناسایی معتبر از وزارت بازرگانی یا سازمان میراث فرهنگـی، صـنایع دسـتی وگردشـگری هستند، مشمول این قانون و بیمه شدند، اما مشکل از آنجا شروع شد که در اواخر سال 93 و به دلیل کمبود بودجه دولت، این بیمه متوقف و بیمه تعدادی از قالیبافان نیز به دلایل مختلف لغو شد؛ دلایلی از تاخیر در پرداخت یک یا دو روزه حق بیمه گرفته تا کم‌کاری در بافت و موضوع‌های دیگری که کارمندان شعب مختلف تامین اجتماعی عنوان می‌کردند.

رحیمدل، تولیدکننده یزدی نیز یکی از افرادی است که به دلیل تعویق یک‌روزه در پرداخت حق بیمه، بیمه‌اش قطع شده، و این درحالی است که در کارگاه آبگینه او، شش نفر هم‌اکنون مشغول به کار هستند.

نبود حمایت مالی و دلسردی

شاهرخ پوری، یکی دیگر از طراحان و تولیدکنندگان نوآور در عرصه صنایع دستی است که تولید نوآورانه او که تلفیقی از کار نمد، جاجیم و چرم است، اخیرا مهر نشان یونسکو را نیز دریافت کرده است، اما او امروز از ناامیدی‌اش برای ادامه کار در این زمینه می‌گوید.

پوری دلیل این ناامیدی را مشکلات متعدد این حوزه ازجمله، پولی شدن نمایشگاه‌های صنایع دستی عنوان می‌کند و می‌افزاید: تا چند سال پیش حضور در نمایشگاه‌های صنایع دستی برای همه هنرمندان و تولیدکنندگان رایگان بود، اما چندسالی است که تولیدکنندگان برای حضور در این نمایشگاه‌ها که در تهران و استان‌های مختلف برگزار می‌شود، باید برای هر غرفه و سه تا چهار روز هزینه‌ای حدود یک میلیون و 500 هزار تومان بپردازند که با هزینه اسکان و خوراک می‌شود چیزی حدود سه میلیون تومان، درحالی که یا فروشی به این میزان ندارند یا اگر داشته باشند، آنقدر کم است که دخل و خرجشان یکی می‌شود و حضورشان در نمایشگاه بی‌فایده.

این تولیدکننده تاکید می‌کند: شرایط سخت حضور در نمایشگاه‌ها برای تولیدکنندگان باعث شده که از یک‌سو دیگر آنها انگیزه شرکت در این نمایشگاه‌ها و عرضه محصولات و درنتیجه تولید بیشتر را از دست بدهند و از سویی دلالان فرصت عرض‌اندام پیدا کرده و صنایع دستی را از تولیدکنندگان با بهای اندک خریداری و در نمایشگاه‌ها با بهای گزاف به مردم بفروشند؛ آن هم در کنار انواع محصولات بنجل و بی‌کیفیت چینی و خارجی و...

سهم اندک صنایع دستی از توجه مدیریتی

تلفیق سه سازمان صنایع دستی، سازمان گردشگری و سازمان میراث فرهنگی طی سال‌های گذشته و مجموعه واحد شدن آنها نیز از دیگر انتقاداتی است که تولیدکنندگان و کارشناسان صنایع دستی به آن اشاره کرده و یادآور می‌شوند این امر باعث شده بودجه مجموعه صنایع دستی به میزان زیادی کاهش پیدا کند و درنتیجه رسیدگی به این حوزه نیز کمتر شود.

نیما ذاکری سعید، تولیدکننده و کارشناس حوزه صنایع دستی با اشاره به این موضوع می‌گوید: اگرچه در دولت یازدهم توجه به سازمان صنایع دستی و میراث فرهنگی و گردشگری بیشتر شد، اما درکل رویکرد مدیریت این سازمان توجه بیشتر به بخش گردشگری بود که همین امر باعث شد بودجه مناسبی به صنایع دستی اختصاص نیابد.

فاطمه مرادزاده

ایران