گروه سینما و تلویزیون: در قسمتی که محمد بحرانی به عنوان مهمان ویژه «خندوانه» حضور داشت، به طور مفصل راجع به رفتن جناب خان از این برنامه توضیح داده شد؛ بحرانی در بخشی از صحبت‌هایش در این‌باره گفت: «من اعتقاد دارم که بینندگان خندوانه مالک اصلی جناب خان هستند و آنها باید تصمیم بگیرند سرنوشت جناب خان چه شود، اما من بیرون از چارچوب تلویزیون و حتی در قالب فیلم سینمایی، با کاراکتر جناب خان همراهی نخواهم کرد. چرا که همه جذابیت جناب خان به وجود پارتنرش (رامبد جوان) و این فضاست.»
به گزارش
بولتن نیوز، کامبیز نوروزی مشاور حقوقی سابق سازمان سینمایی در بخشی از صحبت‌هایش درباره اینکه تلویزیون حق دارد با استناد به قدرت خود و خواست مردم از این عروسک استفاده کند به وضوح می‌گوید: «تلویزیون چنین حقی ندارد. خواست افکار عمومی نمی‌تواند دلیل رعایت نکردن این حق (مالک اثر) باشد.»
ارزیابی اولیه نوروزی درباره مالکیت عروسک جناب خان این است که آفرینندگان آثار فکری و هنری مالک مادی و معنوی آنها هستند: «این یک تعریف ساده و واضح است که در قوانین حمایت از حقوق مولفان و مصنفان آمده است. علاوه بر این، جزیی از قواعد حقوقی نیز محسوب می‌شود، البته در برخی از آثار فرهنگی و هنری می‌توان خالق اثر را شاناسایی کرد و او را به عنوان مالک در نظر گرفت. برای مثال نویسنده یک رمان مالک حقوقی و معنوی آن رمان است. مگر اینکه اثرش را با تصمیم خود به شخص دیگری واگذار کند، اما درباره برخی از آفرینش‌های هنری کمی دچار نقص قانون هستیم. دلیل این نقص تازگی موضوع و پیچیدگی فرآیند خلق اثرهنری است. در این شرایط مالک با دشواری‌های زیادی مواجه می‌شود. شخصیت‌های عروسکی در انواع فیلم‌ها یا سریال ها عموما از سوی یک گروه خلق می‌شوند. یک عروسک دارای شکلی فیزیکی است که بر اساس سفارش و پیچیدگی‌های خاص به فرآیند تولید می‌رسد. در این میان کسانی هستند که در نقش آفرینی این عروسک تاثیر می‌گذارند. البته عروسک‌گردان و کسی که صدای آن را می‌پذیرد جزو مهمترین عناصر سازنده عروسک نیز محسوب می‌شوند.»
به گفته او حتی لازم نیست این عروسک جایی به ثبت رسیده باشد و هر اثر هنری ناخوداگاه مشمول قوانین حمایتی مولفان و مصنفان می‌شود، البته نوروزی در بخش دیگری به این موضوع اشاره می‌کند که از لحاظ قانونی سالارزهی می‌تواند در جایی مانند اداره ثبت اختراعات یا مکانی مانند مرکز مالکیت معنوی این شخصیت را ثبت کند.
با توجه به اینکه کنار کشیدن محمد بحرانی از صداپیشگی این شخصیت بسیار تعیین‌کننده است نوروزی درباره اینکه مالک اصلی جناب خان چه کسی است این‌طور می‌گوید: «مهمترین سئوال این است که ما در گام اول باید خالق اثر را بشناسیم و مشخص کنیم که چه کسی مالک و خالق اثر مورد نظر است. یعنی کسی که این عروسک را تهیه کرده و سفارش ساخت آن را داده چه شخصی بوده است. پس نقش اصلی را کسی که عروسک را سفارش داده بازی می‌کند و بعد از آن است که عروسک با صدا زنده می‌شود و شخصیت پیدا می‌کند. اینجا چه کسی مالک اثر است؟ آیا کسی که سفارش ساخت عروسک را داده مالک است؟ یا کسی که به آن صدا و شخصیت می‌بخشد؟ یا حتی کسی که آن را در روی صحنه می‌چرخاند؟ همه این عوامل روی حقوق مادی و معنوی عروسک تاثیرگذار هستند و سهمی دارند. البته به اعتقاد من حقوق اصلی یا مادی و معنوی یک عروسک به کسی که آن را سفارش داده است تعلق می‌گیرد. کسانی که صدا روی عروسک می‌گذارند حقی نسبت به حقوق مادی اثر ندارند.»
به گفته او قطعا صدا در کارهای عروسکی عنصر بسیار مهم است و شخصیت‌هایی مثل زیزی گولو، فامیل دور یا کلاه قرمزی را می‌توان نمونه‌هایی دانست که با صدا و تصویرشان به یاد آورده می‌شوند، به عبارت دیگر اگر صدای این شخصیت ها وجود نداشته باشد اصلا تمام محبویت و جذابیت این عروسک‌ها از بین می‌رود.
اما با این‌حال این موضوع به هیچ عنوان از نظر حقوقی تاثیری در مالکیت اثری مثل جناب خان ندارد: «صدا در میزان موفقیت شخصیت عروسک تاثیر می‌گذارد. برای مثال عناصر زیادی برای خلق یک فیلم تاثیرگذار هستند. شاید بتوان گفت که ۴۰ صنف این میان تاثیرگذار هستند. کیفیت کار دوستان در نتیحه فیلم تاثیرگذار است، اما هیچ کدام از این افراد با توجه به میزان تاثیرگذاری که دارند مالکیتی نسبت به حقوق مادی اثر ندارند.»
نوروزی درباره میزان حق محمد بحرانی در این‌باره می‌گوید: «حقوق مادی که به هیچ وجه ندارد، اما حقوقی معنوی و احساسی را می توان برای او قائل بود. اگر جناب خان نباشد صدای ایشان هم حذف می شود. اما حقوقی نسبت به این اثر ندارد زیرا دیگر صدایش قابل استفاده نیست. عروسک، مستقل از مالک و عروسک‌ساز است. زیرا حضور فیزیکی دارد. بنابراین می توانند آن اثر را در جای دیگری استفاده کنند. اما صدای انسانی از خود انسان جدا نمی‌شود. پس استفاده غیر مجاز از این صدا نیز ممکن نیست.»
آنطور که این حقوقدان توضیح می‌دهد اگر برنامه «خندوانه» بدون اجازه مالک اثر از این شخصیت در برنامه استفاده کند، مالک این حق را دارد که با طرح شکایت در دادگستری موضوع را پیگیری کند و می تواند طبق قوانین حقوقی مولفان و مصنفان برای احراز حقوقش اقدام کند.
این حقوقدان دیدگاه جالبی را درباره احراز حق مطرح می‌کند، از نظر او حقوق در خلا رشد نمی‌کند و مباحث حقوقی زمانی رشد می‌کند که مطرح می شود و قابل بیان باشد: «اکنون اختلاف مالکیت «جناب خان» نیز از همان موارد است و نشان می دهد که پیشرفت و توسعه مفاهیم درباره مالکیت معنوی بر آثار فرهنگی و هنری در حال شکل گیری است و باید این موضوع را باید به فال نیک بگیریم.»
جمع‌بندی او این است که حقوق صاحب اثر یعنی سعید سالارزهی در این مسئله ارجحیت دارد: «سخنان مالک عروسک اکنون از لحاظ قانونی موجه است. برای ادامه باید توافقی میان مالک و دست اندرکاران این برنامه صورت گیرد. شخصا به عنوان طرفدار عروسک جناب خان امیدوارم این توافق حاصل شود.»
نوروزی صحبت‌هایش را با یک انتقاد به پایان می‌رساند: «البته یک نقد اخلاق حرفه‌ای نیز خطاب به رامبد جوان دارم. ایشان چند روز پیش موضوعاتی را نسبت به سعید سالارزهی مطرح کردند، اختلافاتی که بین آنها بوده را با مخاطبان در میان گذاشتند. از نظر اخلاقی و حرفه ای درست عمل نکرد. وقتی در رسانه ای چیزی علیه فرد دیگری بیان می شود باید شخص مورد نظر هم حضور داشته باشد. اما اگر شخص مورد نظر حضور نداشت باید فرصتی به همان اندازه برای او فراهم شود. آقای جوان شرح مفصلی از اختلافات موجود بین «خندوانه» و سالارزهی مطرح کرد. اینکه چقدر گزارشی که دادند صحت داشته یا نه ن را قضاوت نمی کنم. به هر حال حق سالارزهی است که این فرصت را داشته باشد و به موضوعات مطرح شده در قبال خودش پاسخ دهد.»
منبع: آی سینما
نظر شما