یکی از مهم‌ترین موضوعات در زمینه حمایت از تولید ملی، بحث کاغذ است که طبعا برای تولید هر کتابی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این زمینه در کشور فقط دو کارخانه صنایع چوب و کاغذ مازندران و نیز صنایع کاغذ پارس در شمال خوزستان فعالیت می‌کنند.

کاغذ خارجی بهتر است

با این حال گویا تولید کاغذ داخلی آن قدری نیست که حتی جوابگوی نشر کتاب‌های درسی باشد. کیفیت کاغذهایی که در چاپ و انتشار کتاب‌های درسی مورد استفاده قرار می‌گیرد نیز از دیگر مسائل مهمی است که در آستانه سال تحصیلی جدید بار دیگر مطرح شده است. روز گذشته سیدمحسن گلدان‌ساز، مدیرعامل شرکت چاپ اُفست که چاپ انحصاری کتاب‌های درسی مقطع ابتدایی سراسر کشور را به عهده دارد، به انتقادها درباره کیفیت پایین کاغذ مورد استفاده برای چاپ این کتاب‌ها واکنش نشان داد. او به مهر گفت:‌ درباره انتقاد‌هایی که به کیفیت کاغذ مورد استفاده برای چاپ کتاب‌های درسی وجود دارد و این‌که سفیدی بیش از حد این کاغذها، چشم را می‌زند و ممکن است برای سلامت بینایی دانش‌آموزان آسیب‌زا باشد، افزود: این موضوع بشدت اشتباه است، این کاغذها خارجی و دارای استانداردهای بین‌المللی است و حتی بهتر از کاغذهای داخلی است. البته کاغذهای ایرانی این استانداردها را ندارند اما ما با هدف کمک به تولید داخلی، این کاغذها را هم مورد استفاده قرار می‌دهیم.

توان تولید کاغذ کتاب‌های درسی

در همین ارتباط آرش قراچلو، مدیر فروش، بازاریابی و صادرات صنایع چوب و کاغذ مازندران به خبرنگار ما گفت: برای کتب درسی امکان تولید کاغذ به‌صورت صد درصد در داخل وجود دارد اما بحث اختلاف سلیقه بین ما به‌عنوان تولیدکننده کاغذ چاپ و تحریر و آموزش پرورش است. دوستان آموزش و پرورش اعتقاد دارند کاغذهای مکانیکال که از درجه روشنایی پایین‌تری نسبت به کاغذهای شیمیایی که در خارج تولید می‌شود، برخوردار است و آنها کاغذهای خارجی را مناسب‌تر می‌دانند. ما اعتقاد داریم براساس مستندات علمی چون عمر کتب درسی یک سال و به‌صورت مستمر در معرض دید دانش‌آموز است، کاغذهای شیمیایی که با روشنایی بیشتر تولید می‌شود و به چشم آسیب می‌زند، مناسب نیست و کاغذهای تولید داخل بهتر است.

او ادامه داد: این بحث مستمر بین تولیدکنندگان کاغذ و وزارت آموزش و پرورش انجام می‌شود. اخیرا هم آقای گلدان‌ساز گفت‌وگویی انجام دادند. ایشان جزو بهترین مدیران نشر هستند و همیشه به تولید داخل مساعدت دارند. اما این اختلاف نظر همواره وجود دارد و ما بارها گفتیم آماده‌ایم با دوستان آموزش و پرورش مذاکره کنیم.

مدیر فروش، بازاریابی و صادرات صنایع چوب و کاغذ مازندران بیان کرد: کاغذ ما براساس استاندارد‌های اروپایی در همه زمینه‌ها تولید می‌شود و ماشین‌های ما جزو مدرن‌ترین ماشین‌هاست و اکنون در اروپا و جهان هم تمرکز بر کاغذهای مکانیکال است.

قراچلو خاطرنشان کرد: به کاغذ وارداتی یارانه داده می‌شود. آن هم برای کالایی که تنها برای یک سال کاربرد دارد. این خروجی از لحاظ اقتصادی برای کشور مناسب نیست.

پاسخ به انتقادات چاپخانه‌داران

یکی از انتقاداتی که به کاغذ تولید داخل مطرح می‌شود، این است که برخی چاپخانه‌داران مدعی‌اند کاغذهای وطنی به دستگاه‌های گران‌قیمت آنها آسیب می‌زند. قراچلو در این ارتباط توضیح داد: اپراتورهای ما به شکل جدی اعتقاد به بازبینی ندارند. باید تنظیمات را براساس کاغذ مورد استفاده تغییر داد. دوستان اپراتور دوست دارند روند چاپ را با همان تنظیم اولیه با حداکثر سرعت انجام دهند. ما به‌عنوان تولیدکننده کاغذ داخلی آمادگی داریم به‌صورت علمی بررسی شود و هرجا اگر آسیبی به دستگاه‌های چاپ وارد کردیم، جبران خسارت کنیم.

مشکل مواد اولیه تولید کاغذ

اما قاسم فدایی، مدیر بازرگانی صنایع کاغذ پارس نیز به خبرنگار ما گفت: ‌بخش عمده کتاب‌های درسی با کاغذ خارجی منتشر می‌شود. در این ارتباط باید با سازمانی که متولی چاپ کتاب‌های درسی است، صحبت شود. ولی به آن معنا نیست که آنها تمایل ندارند از کاغذ داخلی استفاده کنند. از این موضوع هم بارها استقبال کردند. اما تولید داخل کفاف نمی‌دهد و آنها ناگزیرند.

او ادامه داد:‌ کاغذ تولید داخل جوابگوی نیاز بازار داخل نیست، به طوری‌که ما فقط سالانه بالغ بر 300 هزار تن کاغذ چاپ و تحریر وارد می‌کنیم و از همین حالا ما در شرکت پارس به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان کاغذ کشور تمام تولید خود را تا چند ماه آینده پیش فروش کردیم.

حال ممکن است این سوال مطرح شود چرا با وجود چنین نیازی، تعداد کارخانه‌های تولید کاغذ زیاد نمی‌شود؟ فدایی در این باره توضیح داد: مهم‌ترین بحث در تولید کاغذ، تولید مواد اولیه است. به هر حال ایران کشور خشکی است و عمده مواد اولیه که باید از درخت تهیه شود، در کشور نمی‌تواند تهیه شود. ما هم در شرکت پارس به عنوان یکی از دو تولیدکننده کاغذ ایران، از درخت مواد اولیه را تهیه نمی‌کنیم، بلکه این مواد را از گیاهان یکساله و نیشکر کاغذ تولید می‌کنیم که از حیث محیط زیستی هم بهتر است. اگر هم بخواهیم برای تولید کاغذ در کشور، مواد اولیه را وارد کنیم باز هم مقرون به‌صرفه و توجیه‌پذیر نیست.

شاید کاغذ باید به خودش ببالد، آن‌قدر مهم شده که توانسته چهار وزارتخانه را درگیر خودش کند؛ وزارت صنعت، وزارت ارشاد، وزارت آموزش و پرورش و وزارت بهداشت.

انداختن توپ در زمین وزارت بهداشت

محمودرضا برازش، مدیرکل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد نبود استانداردها در حوزه تولید مواد اولیه صنعت چاپ از جمله کاغذ و این‌که سال‌هاست برای تولید کتاب‌های درسی از کاغذهای سفید استفاده می‌شود که استانداردهای لازم را به لحاظ رعایت سلامت دانش‌آموزان ندارد، گفت: مساله تدوین استانداردهای مواد اولیه صنعت چاپ ارتباط زیادی با دفتر امور چاپ وزارت ارشاد ندارد و متولی تدوین استانداردها برای این محصولات که عمدتاً موارد بهداشتی را دربر می‌گیرد، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.

سجاد روشنی

فرهنگ و هنر